اتا زاڭىمىزدى كۇندەلىكتى وقىپ ۇيرەنۋ, ونىڭ باستى قاعيدالارىمەن مۇقيات تانىسۋ, ونىڭ ءاربىر ءارپىنىڭ استارىندا اسا زور ءمان-ماعىنا بارىن كورسەتەدى. ويتكەنى, ءاربىر ازاماتتىڭ مىندەتى اتا زاڭدى جانە سونىڭ نەگىزىندە قابىلدانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭدارىن بۇلجىتپاي ورىنداۋ. 1995 جىلعى كونستيتۋتسيا ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ تاريحىنداعى تۇڭعىش اتا زاڭ ەمەس. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوزىنىڭ ەگەمەن مەملەكەت رەتىندە قالىپتاسۋىندا كونستيتۋتسيالىق-قۇقىقتىق دامۋدىڭ بىرنەشە ساتىلارىنان ءوتتى.
ەلىمىزدىڭ اتا زاڭىنىڭ قالىپتاسۋىنا بەلسەندى تۇردە ۇلەس قوسىپ, ونى نەگىزدەۋ جۇمىستارىنا جەتەكشىلىك جاساعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ ەلىمىزدىڭ كونستيتۋتسياسىنا قاتىستى: «جالپى تانىم تاجىريبەسى جانە سونىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك-قۇقىقتىق دامۋى ەلدىڭ كونستيتۋتسيالىق قالىپتاسۋ تاريحىنسىز جاڭا تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ كونستيتۋتسيوناليزم تەورياسى دا بولمايتىندىعىن ۇيرەتەدى» دەپ جازدى.
كەڭەستىك زاڭ باپتارىنىڭ ءمان-ماعىناسى سول ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان كەزەڭنىڭ الەۋمەتتىك-ساياسي جاعدايىمەن تىعىز بايلانىستى بولدى. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك-قۇقىقتىق دامۋىندا ءوز الدىنا ەگەمەندى مەملەكەت قۇرۋدى اڭساعان الاش زيالىلارىنىڭ ساياسي-قۇقىقتىق كوزقاراستارىنىڭ ماڭىزى وتە زور. حح عاسىردىڭ باسىنداعى «الاش» پارتياسىنىڭ جەتەكشىلەرىنىڭ كونستيتۋتسيالىق يدەيالارىنان تاۋەلسىز مەملەكەت قۇرۋدىڭ نەگىزدەرىن بايقايمىز.
ەگەمەندى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ الاش قايراتكەرلەرىنىڭ نەگىزدەگەن كونستيتۋتسيالىق جوباسىنىڭ ماڭىزىن اتاپ وتەدى: «ءار ءارپىنىڭ دەموكراتيزمىمەن بەلگىلى 1937 جانە 1978 جىلدارداعى قازاق كسر كونستيتۋتسياسىنان گورى, الاش ۇكىمەتىنىڭ (1917-1919 ج.) كونستيتۋتسيالىق جوباسىندا كونستيتۋتسيوناليزم كوبىرەك ەكەنىن سەنىمدى تۇردە اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا بولادى».
1990-جىلداردىڭ باسىندا قازاق كسر-ىندە, سودان كەيىن قازاقستاندا 1978 جىلعى كونستيتۋتسياعا وزگەرتۋ ەنگىزگەن بىرنەشە زاڭدار قابىلداندى.1990 جىلدىڭ 20 قاراشاسىنداعى «مەملەكەتتىك بيلىك قۇرىلىمىن جەتىلدىرۋ تۋرالى» زاڭ بويىنشا كونستيتۋتسياعا پرەزيدەنت اتقارۋشى جانە باسقارۋشى بيلىكتىڭ باسشىسى دەگەن ەرەجە ەنگىزىلدى, مينيسترلەر كەڭەسى مينيسترلەر كابينەتى بولىپ قايتا قۇرىلدى. سونىمەن قاتار مەملەكەتتىڭ ودان ءارى دامۋىنا قاجەتتى بىرنەشە ماڭىزدى زاڭدار قابىلداندى. سولاردىڭ قاتارىندا 1991 جىلعى 15 اقپانداعى «جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ جانە قازاق كسر-نىڭ جەرگىلىكتى كەڭەسىنىڭ حالىق دەپۋتاتتارى تۋرالى» زاڭدى, 1991 جىلعى 10 جەلتوقسانداعى «قازاق كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسىنىڭ اتىن وزگەرتۋ تۋرالى» زاڭدى, 1991 جىلعى 20 جەلتوقسانداعى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭدى جانە باسقالاردى اتاپ وتۋگە بولادى.
1991 جىلعى 16 جەلتوقساندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جوعارعى كەڭەسى قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» زاڭدى قابىلدادى. بۇل زاڭدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە بارلىق اۋماعىندا تولىقتاي بيلىگىن جۇرگىزەتىندىگى, ءوزىنىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىن ءوزى انىقتايتىندىعى بەكىتىلدى. بۇرىنعى قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ جەر اۋماعى جاڭا تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ تەرريتوريياسى رەتىندە مويىندالىپ, ونىڭ بولىنبەيتىندىگى جانە قول سۇعۋعا بولمايتىندىعى جاريالاندى.
بارلىق ۇلتتاردىڭ ازاماتتارى ەندى ءبىرتۇتاس قازاقستان حالقىن قۇرادى. مەملەكەتتىك بيلىك قازاق حالقىنىڭ ەركىندىگىنە نەگىزدەلدى. زاڭ بارلىق ازاماتتاردىڭ ۇلتىنا, شىعۋ تەگىنە, لاۋازىمىنا, تۇرعان جەرىنە قاراماستان ەركىندىك پەن قۇقىققا تەڭ يە دەپ جاريالاندى. زاڭدا قازاقستان مەملەكەتىنىڭ قۇرىلىمى ايقىندالىپ, العاش رەت مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ زاڭ شىعارۋشى, اتقارۋشى جانە سوت بيلىگى تارماقتارىنا ءبولۋ ءپرينتسيپى مويىندالدى.
1993 جىلعى 28 قاڭتاردا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جوعارعى كەڭەسى ەگەمەندى تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ ءبىرىنشى كونستيتۋتسياسىن قابىلدادى. كونستيتۋتسيا قۇرىلىمدىق جاعىنان العىسوز,4 ءبولىم, 21 تاراۋ جانە 131 باپتان تۇردى. كونستيتۋتسيا تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىلىگىن نىعايتۋدا, ازاماتتاردىڭ تەڭ قۇقىلارى مەن بوستاندىعىن جاريالايتىن, ەركىن كورسەتەتىن مەملەكەتتىك جاڭا ۇيىمداردى قۇرۋدا ءمانى زور بولدى. 1993 جىلعى كونستيتۋتسيانىڭ نەگىزىندە كسرو-نىڭ بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكالارىنىڭ سول كەزەڭدەگى جاڭا ساياسي جاعدايىنا باسىم كوزقاراستى پارلامەنتتىك رەسپۋبليكانىڭ ۇلگىسى جاتتى. بۇل كونستيتۋتسيا ءوز ۋاقىتىندا قاجەتتى قىزمەت اتقارعانىمەن, مەملەكەتتەگى كوپتەگەن ماسەلەلەردى اتاپ ايتقاندا, مەنشىك ماسەلەسىن, باسقارۋ جۇيەسىنە قاتىستى ماسەلەلەردى, جوعارعى كەڭەستىڭ شەكسىز وكىلەتتىكتەرگە يە بولۋىن جانە تاعى باسقاسىن تولىققاندى رەتتەي المادى.
وسى ورايدا, قوعامدىق ءومىردىڭ ءوزى كونستيتۋتسيانى قايتا قاراۋ تۋرالى ماسەلەنى كۇن تارتىبىنە قويدى.قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ باسشىلىعىمەن جاڭا كونستيتۋتسيانىڭ جوباسى ازىرلەنىپ, بۇكىل حالىقتىڭ تالقىلاۋىنا بەرىلدى. كونستيتۋتسيا جوباسىن تالقىلاۋ بارىسىندا كوپتەگەن ۇسىنىستار, ەسكەرتۋلەر ايتىلدى. ولاردىڭ ەڭ قاجەتتى, قيسىندىلارى ەسكەرىلدى. بۇكىلحالىقتىق داۋىس بەرۋدىڭ (رەفەرەندۋمنىڭ) ناتيجەسىندە 1995 جىلدىڭ 30 تامىزىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا كونستيتۋتسياسى قابىلداندى.
تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, ۇدايى دامىپ, جەتىلىپ, وزگەرىپ وتىراتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىس پەن قوعام ءومىرى كونستيتۋتسيانىڭ دامۋىنا اكەلەدى. ال, كونستيتۋتسيالىق رەفورما – قوعام دامۋى تۇسىنداعى قاجەتتىلىك پەن بۇقارانىڭ قۇقىقتىق تانىم تالابى بويىنشا ۇكىمەت ارەكەتىمەن جانە ساياسي-قۇقىقتىق شەشىمدەردىڭ تىزبەگىمەن دۇنيەگە كەلەتىنى بەلگىلى. 1998 جىلعى 7 قازاندا قازاقستان كونستيتۋتسياسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى. جاڭا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار قوس پالاتا قىزمەتىنىڭ مەرزىمى, دەپۋتاتتاردىڭ سايلانۋى, ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ قۇزىرەتى شەگىندە اناعۇرلىم كەڭ دەربەستىك بەرۋ, اكىمدەردى سايلاۋ ءتارتىبىن بەكىتۋ ماسەلەلەرىنە قاتىستى بولدى. قازاقستان ساياسي پارتيالاردىڭ پروپورتسيونالدى وكىلەتتىك نەگىزىندە پارتيالىق ءتىزىم بويىنشا ءماجىلىس سايلاۋىنا قاتىسۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
قازاقستاندىق قوعام دامۋى مەن مەملەكەتتىڭ جاڭا جاعدايداعى نەگىزگى قىرلارىن ايقىنداۋ ماقساتىندا حالىقارالىق تاجىربيەگە سۇيەنگەن كونستيتۋتسيالىق رەفورما جۇرگىزۋ ماسەلەسى كوتەرىلدى.
2007 جىلعى مەملەكەتىمىزدىڭ ساياسي جۇيەسىندەگى قۇقىقتىق رەفورمالار ۋاقىت تالابىنان تۋىنداعان وزگەرىستەر بولاتىن. پرەزيدەنتتىك باسقارۋدان دەموكراتيالىق سيپاتى باسىمىراق پارلامەنتتىك جۇيەگە ءوتۋ كەزەڭى كەلدى. كونستيتۋتسياعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى زاڭ بيلىك تارماقتارىنىڭ اراسىنداعى تەپە-تەڭدىك جانە تەجەمەلىلىكتىڭ ءتيىمدى جۇيەسىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالدى. ءبىز-ءدىڭ ويىمىزدى ادام مەن ازامات قۇقىلارى جونىندەگى 1789 جىلعى فرانتسۋز دەكلاراتسياسىنداعى مىنا ءبىر قاعيدا بەكىتە تۇسەدى: «قۇقىق كەپىلدىگى جوق جانە بيلىكتى بولىسكە سالماعان قوعامدا كونستيتۋتسيا بولمايدى».
2007 جىلعى 16 مامىردا پارلامەنتتىڭ قوس پالاتاسى پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆتىڭ كونستيتۋتسياعا وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى ۇسىنىسىن قولداپ داۋىس بەرىپ, 2007 جىلعى 21 مامىردا ارنايى زاڭ قابىلداندى.
تاۋەلسىز قازاقستانداعى ساياسي-قۇقىقتىق وزگەرىستەردىڭ ناتيجەلى بولۋىن قامتاماسىز ەتۋگە, قوعامدىق جانە مەملەكەتتىك قۇرىلىستىڭ جاڭا تەجەمەلىك ءارى تەپە-تەڭدىك جۇيەسىنىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتەتىن كونستيتۋتسيالىق رەفورمالاردىڭ ماڭىزى زور.
كونستيتۋتسيالىق رەفورما – مەملەكەتىمىزدى ودان ءارى دەموكراتيالاندىرۋ جولىنداعى ماڭىزدى تاريحي كەزەڭ. بۇل رەفورمالار ساياسي-الەۋمەتتىك دامۋعا, ەكونوميكالىق جاڭارۋ مەن جاڭعىرۋعا ۇلكەن سەرپىن بەردى. كونستيتۋتسيانىڭ جاڭا ۇلگىسىمەن مەملەكەتىمىز ۇزاق جىلدار العا قويعان ۇلكەن ماقساتتاردى ورىنداۋعا قادام باستى. كونستيتۋتسيامىزعا ەنگىزىلگەن دەموكراتيالىق وزگەرىستەردىڭ نەگىزگى باعىتتارىن مىنالاردان كورۋگە بولادى. بىرىنشىدەن, بىرقاتار بيلىك ۋاكىلەتتى پارلامەنتكە ءوتتى, ياعني قۇزىرەتتىك مىندەتتەر قايتا ءبولىندى. وسىلايشا پارلامەنتتىڭ ءرولى كۇشەيىپ, مەملەكەتتىك باسقارۋعا جاڭا ۇلگى – پرەزيدەنتتىك-پارلامەنتتىك باسقارۋ جۇيەسى بەكىتىلدى. ەلباسىنىڭ دەپۋتاتتىق كورپۋسپەن بيلىك وكىلەتتىگىن ءبولىسۋ كۇشپەن نەمەسە قىسىممەن ەمەس, پرەزيدەنتتىڭ ءوزى قابىلداعان شەشىم بويىنشا جۇزەگە اسىپ وتىر.
جاڭا وزگەرىستەرگە سايكەس, پارلامەنت جاڭا وكىلەتتىككە يە بولۋدىڭ ارقاسىندا ۇكىمەت قۇرامىن جاساقتاۋ, سونداي-اق قاجەت كەزىندە ۇكىمەت مۇشەلەرى – مينيسترلەردى كەرى شاقىرىپ الۋ جانە اتقارۋشى بيلىك ورگاندارىنا باقىلاۋ جاساۋ قۇقىنا يە بولدى. زاڭ شىعارۋشى ۇيىم رەفورمالارعا ءتيىستى زاڭنامالىق بازا قالىپتاستىرۋمەن قاتار, مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى جۇزەگە اسىرۋعا دا باقىلاۋ جاسايتىن بولدى.
مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بىرىڭعاي جۇيەسىندە سوت بيلىگى وتە ماڭىزدى ورىندى الادى. سوت بيلىگى ادامدار مەن ۇيىمداردىڭ زاڭدى مۇددەلەرى مەن ەركىندىكتەرىن, كونستيتۋتسيانىڭ, زاڭداردىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتەدى. سوت بيلىگى جازالاپ قانا قويماي, ەڭ الدىمەن, ادامداردىڭ قۇقىلارى مەن ەركىندىكتەرىن قورعايدى.
رەفورماعا سايكەس ادىلەت بىلىكتىلىگى القاسى تاراتىلىپ, جوعارعى سوت كەڭەسىنىڭ ءرولى كۇشەيتىلدى. ءار دەڭگەيدەگى سۋديالاردى تاعايىنداۋ ءتارتىبى اۋىسىپ, ەندى جوعارعى سوت كەڭەسى بارلىق دەڭگەيدەگى سوتتاردىڭ سۋديالارىن تاعايىنداۋعا ۇسىنىم جاسايدى. وسىلايشا رەسپۋبليكاداعى بارلىق سۋديالار بىردەي مارتەبەگە يە بولىپ, بارلىعى ءبىر ءتارتىپ بويىنشا تاعايىندالادى. جوعارعى سوت كەڭەسى كونسۋلتاتيۆتىك ۇيىمنان جەكە, تاۋەلسىز ورگانعا اينالدى. كونستيتۋتسيادان جوعارعى سوت كەڭەسىنىڭ قۇرامىن رەتتەيتىن باپتار الىنىپ تاستالىپ, بۇل ماسەلەلەر زاڭنىڭ نەگىزىندە انىقتالادى. جوعارعى سوت كەڭەسى سوتتاردىڭ تاۋەلسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىن, سوتتاردى كونكۋرستىق نەگىزدە ىرىكتەيتىن, سوت جۇيەسىن جەتىلدىرۋمەن اينالىساتىن بولدى.
سونىمەن قاتار كونستيتۋتسيالىق وزگەرىستەرگە سايكەس ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىلارىن قورعاۋعا كەپىلدىك بەرەتىن ماڭىزدى ماسەلەنىڭ ءبىرى – سوت جۇيەسىنە قاماۋعا الۋعا سانكتسيا بەرۋ تەتىگى ەنگىزىلدى. بۇل ايىپتاۋشى مەن قورعاۋشىنىڭ قاتىسۋمەن جۇزەگە اسىرىلادى, ءارى ءادىل شەشىم قابىلداۋعا جول اشادى. مۇنى پرينتسيپتىك تۇرعىدا جاڭاشىل وزگەرىس دەۋگە بولادى.
اتا زاڭنىڭ جاڭا نۇسقاسى نەگىزىندە قازاقستان ءولىم جازاسىن قولدانبايتىن ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلدى. بۇل – مەملەكەت تاراپىنان قىلمىستىق ساياساتتى گۋمانيزاتسيالاۋعا سايكەس جاساپ وتىرعان قادامدارىنىڭ ءبىرى.
سوت-قۇقىقتىق رەفورما – جەتىلدىرۋ مەن دامىتۋدى قاجەت ەتەتىن كەڭ اۋقىمدى جانە ۇزاق مەرزىمدى ءۇردىس. سوندىقتان رەفورمالاردىڭ ناتيجەلەرىن تالداپ,ونىڭ ىشكى مازمۇنىن تولىقتىرۋدا كوپتەگەن جۇمىس اتقارىلدى.
كونستيتۋتسياعا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەر ساياسي تۇراقتىلىق, ۇلتارالىق تاتۋلىقتى جەتىلدىرۋگە باعىتتالدى.پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ سانى كوبەيىپ, قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنا پارلامەنتتەن ورىن بەرىلۋى وسىنىڭ ايعاعى. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ بۇرىنعى باس حاتشىسى كوفي اننان قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن «بۇۇ-نىڭ كىشى اسسامبلەياسى» دەپ باعا بەرگەن. مۇنداي ينستيتۋت الەمنىڭ ءبىر دە ءبىر ەلىندە جوق.ماجىلىستە بۇدان بۇلاي 107 دەپۋتات ورىن الىپ, سونىڭ 98-ءى پارتيالىق تىزىممەن سايلانىپ, قالعان 9-ى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ۇلەسىنە تيەدى.بۇل كوپ ۇلتتى جانە كوپ كونفەسسيالى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءۇشىن ساليقالى, سالماقتى جانە كورەگەندىك ساياسات.
جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ازاماتتاردىڭ قۇقىلارى مەن ەركىندىكتەرىن قامتاماسىز ەتەتىن حالىق بيلىگىنىڭ ينستيتۋتى بولىپ سانالادى. ناقتى ءبىر جەردىڭ الەۋمەتتىك, ەكونوميكالىق جانە باسقا ماسەلەلەرىنىڭ شەشىلۋى جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋدىڭ دامۋىمەن تىعىز بايلانىستى.
ءماسليحات ءرولىنىڭ ارتۋى, وبلىس اكىمدەرىن ءماسليحاتتىڭ كەلىسىمىن الىپ تاعايىنداۋى ءبىزدىڭ ساياسي-قۇقىقتىق جۇيەدەگى ەرەكشەلىكتى كورسەتەدى. ءماسليحاتتار اكىمدەردىڭ ايماقتاعى ىسىنە باقىلاۋ جاساۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى.ولار ايماقتى دامىتۋعا قاتىستى باعدارلامالاردى دايىنداۋعا جانە قابىلداۋعا, سونىمەن قاتار بيۋدجەتتىڭ ورىندالۋىن باقىلاۋعا قاتىسادى.
قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە اتا زاڭىمىز بەن ۇلتتىق زاڭدارىمىز ادامداردىڭ شىعارماشىلىق, جاسامپازدىق قۋاتىن كۇشەيتىپ, كاسىپكەرلىككە شابىتتاندىرۋدا. بۇل سوزىمىزگە, قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇعا اكادەميگى, زاڭ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى سۇلتان سارتاەۆتىڭ «ءبىز كونستيتۋتسيالىق كەڭىستىكتە ءومىر سۇرۋدەمىز» دەگەن پىكىرى دالەل بولا الادى.
ەندى بولاشاقتا قازاقستاننىڭ كونستيتۋتسيالىق دامۋى مەن وزگەرۋى ۇلتتىق مەملەكەتتىڭ ارقالاعان مىندەتتەرىن شەشە الاتىن كونستيتۋتسيالىق پرينتسيپتەرمەن جانە مەملەكەتتىك-قۇقىقتىق ينستيتۋتتارمەن تىعىز بايلانىستى بولماق. ەلىمىز مۇشە بولعان كەدەن وداعىنىڭ دامۋىنداعى ماسەلەلەردىڭ ءرولىنىڭ ماڭىزى ارتا تۇسپەك. ۇلتتىق دەڭگەيدەن جوعارى تۇراتىن ۇيىمدار قۇرۋ كەزىندە كونستيتۋتسيالىق زاڭدىلىق ماسەلەلەرى وزەكتى بولادى.
ەلباسى اتا زاڭنىڭ دايىندالۋى بارىسىندا ساياسي كورەگەندىلىكپەن: «مەن جۇمىس بارىسىندا قوعامنىڭ ءبىر ورنىندا تۇرمايتىنىن, جاڭا سان قيلى ساپالىق دەڭگەيلەرگە كوتەرىلەتىنىن, كەز كەلگەن مەملەكەتتىك شەشىمدەر مەن قۇجاتتار دا ەرتە مە, كەش پە, ءبارىبىر ۋاقىت تالابىنان قالىپ قوياتىنىن ويلادىم. ونداي كەپتەن قوعام مەن مەملەكەت ومىرىندە بولىپ جاتقان شىن وزگەرىستەردى بەينەلەۋگە ءتيىستى كونستيتۋتسيانىڭ دا قاشىپ قۇتىلا المايتىندىعى داۋسىز. سوندىقتان دا كەز كەلگەن ەلدەگى كونستيتۋتسيالىق پروتسەسس كونستيتۋتسيانىڭ قابىلدانۋىمەن توقتاپ قالمايدى. الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە ساياسي پروتسەستەردىڭ قۇقىقتىق كەپىلدەمەسى قوعامداعى وزگەرىستەر قارقىنىنا ىلەسىپ قانا قويماي, العا وزىپ وتىرۋعا ءتيىستى» دەپ, الداعى ۋاقىتتا ءىرى رەفورمالار مەن قوعامداعى وزگەرىستەردىڭ بولاتىنىن, وعان الدىن الا دايىن بولۋ كەرەكتىگىن ءدال بولجاپ بەردى.
ەلىمىزدە كەزەڭ-كەزەڭمەن وتكىزىلگەن كونستيتۋتسيالىق قايتا قۇرۋلار مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ ءتيىمدى دامۋىنا, دەموكراتيالىق قاعيدالارعا سۇيەنىپ ازاماتتىق قوعامنىڭ مۇددەلەرىن قامتاماسىز ەتەدى.قازىرگى قازاقستاندىق جۇيە بيلىكتىڭ قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان.جالپى, كونستيتۋتسيالىق رەفورما قازاقستاندى شىنايى دەموكراتيالاندىرۋعا قاراي جاسالعان ناقتى قادامداردىڭ ءبىرى بولدى دەپ نىق سەنىممەن ايتا الامىز.
جامالادەن يبراگيموۆ, قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭ شىعارۋ ينستيتۋتىنىڭ
جەتەكشى عىلىمي قىزمەتكەرى, تاريح عىلىمىنىڭ كانديداتى
