وسى كۇنگە دەيىن ماسىلدىق ماسەلەسىن قوعاممەن بايلانىستىرىپ كەلدىك. بۇل قاسيەت ادام بالاسىندا ءبىر كۇندە پايدا بولادى ما؟ «جىلاماي تاماق جەمەيتىن» ماڭدايداعى ءبىر-ءبىر جالعىزداردىڭ دەنى جاتىپ ىشەر جالقاۋعا, وسە كەلە قوعامنىڭ ماسىلىنا اينالىپ بارا جاتقان جوق پا؟! مۇمكىن وتباسىنداعى تاربيەنىڭ دە ماسىلدىق كوزقاراستىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپالى بولار.
كەڭەس زامانىندا ءومىر سۇرگەن مەنىڭ زامانداستارىم ەڭبەكتىڭ نە ەكەنىن جاقسى بىلەدى. بۇعاناسى قاتپاعان كەزدەن ءۇي ءىشىنىڭ تىرلىگىنە ارالاسىپ, ءىنى-سىڭلىلەرىن سۇيرەتىپ, بىرگە ءوسۋ بىزگە ءتان بولاتىن. ودان قالدى مەكتەپتە قول جۇمىسىنان شەت قالعان جوق. جوعارعى سىنىپقا جەتە بەرە, اسىرەسە, اۋىلدا وسكەن بالالار ەگىن جانە مال شارۋاشىلىعى جۇمىسىنا قاتىساتىن. ستۋدەنت كەزدەن باستاپ قۇرىلىس وتريادتارى, ودان قالدى ەگىن-تەرىم جاستاردىڭ قاتىسۋىنسىز بىتپەيتىن. قالادا وسكەن اقساۋساق قۇربىلارعا قاراعاندا ەڭبەكپەن شىڭدالىپ, ءار نارسەنىڭ كوزىن بىلگەن اۋىل بالاسى ەرتە ەسەيەتىن.
ال 90-جىلداردان بەرى قاراي ءبارى وزگەردى. الدىمەن بالا مەن ءجاسوسپىرىم ەڭبەگىنە قاتىستى ەكىۇداي پىكىر قالىپتاسىپ, ءوزىنىڭ تۋعان بالاسىن جۇمساعاندار «بالا ەڭبەگىن قاناۋشىلار» قاتارىنا قوسىلدى. بالاعا ەڭبەكتىڭ جاسامپازدىعىن ەمەس, جامان جاعىن كورسەتتى. اتا-انانىڭ دا كوزىن سولاي اشتى. اقىرىندا ەڭبەك ەتۋدەن جەرىنە باستاعان ۇرپاق قالىپتاستى. سودان بەرى «بالانىڭ ەڭبەگىن قاناۋ» مەن «ەڭبەككە باۋلۋدىڭ» ناقتى شەگىن ايقىنداعان ەشكىم بولمادى. مەملەكەت تە, وتباسى دا, قوعام دا ونىڭ جولىن كورسەتپەيدى. بايقاعانىمىز, مەكتەپتە ءان-ساۋىققا, مەرەكەگە مولىنان ءمان بەرىپ, ەڭبەك ەتۋدىڭ ارتىقشىلىعى تۇسىندىرىلمەي كەلەدى. تەك مەكتەپتە عانا ما؟!
سول جىلداردان باستاپ دەموكراتيا دەگەن دۇربەلەڭمەن ۇشىنىپ اۋىردىق. ەڭبەك ەتىپ, قوعامدى ءوز قولىمەن قۇرۋدىڭ قاجەتى شامالى, جاقسى ءومىردى مولىنان ۋادە ەتكەن ساياساتكەرلەر وزدەرى جاسايدى. الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق بوستاندىق جاقسى قوعام قۇرۋ ءۇشىن ازدىق ەتەتىنىن ەشكىم بىزگە ەسكەرتپەدى. وتباسىنان باستالعان تاربيەدەگى وسى ءبىر اۋىتقۋ ادام بالاسىن بەلگىلى ءبىر جۇيەگە, قوعامعا بەيىمدەۋدەن الىستاتتى. كەدەيشىلىك كەلىپ, ادامدار ءال-اۋقاتىنىڭ اراجىگى اشىلا باستادى.
وزىمىزدەن دە بار, كەڭەس كەزىندەگى كوپتىڭ قاتارىنداعى قۇبا توبەل ومىردەن اۋزىمىز كۇيگەنى سونشاما, بالالارىمىزدىڭ «جەكە تۇلعاعا» اينالعانىن بارىنشا قالادىق. استى-ۇستىنە ءتۇسىپ, اسپانداعىنى الىپ بەر دەسە ايانىپ قالمادىق. اقىرىندا جاسامپازدار ەمەس, تۇتىنۋشىلار, اكە-شەشەسىنە سەنگەن «دايىن اسقا تىك قاسىقتار» قالىپتاستى. قيالداعى جاقسى ارماننىڭ ءبارى جان-جاعى تولعان, الدەقاشان دامىپ كەتكەن, قارجىلىق جانە يدەولوگيالىق جاعىنان العا كەتكەن ەلدەردە عانا قول جەتكىزۋگە مۇمكىن بولاتىنىن ەسكەرمەدىك.
بۇرىن ەڭبەگىمەن جاقسىلىققا جەتكەندەر بولعان, سوعان تەڭەلىپ, سولاي بولۋعا كۇش سالۋشى ەدىك. قازىر قاراپ ءجۇرىپ بىرەۋدىڭ ەسەبىنەن قارىن تويعىزىپ, ماسىلدىقتان جەرىنبەي, سونىڭ قىزىعىنا مالدانعاندار كوبەيىپ كەلەدى. «ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي, تويادى قارنىڭ تىلەنبەي» دەگەن ءسوز ساننەن قالدى. ءتىپتى ەڭبەك ەتۋدىڭ ءوزى كەمدىكتىڭ بەلگىسىندەي كورىنە باستادى. اۋادان اقشا جاسايتىنداردىڭ تاسى ورگە دومالادى. بايلىق, داۋلەت دەگەن نارسە اسپاننان سالبىراپ تۇسەتىنىنە سەندىك. قارەكەتسىزدىك – وسى. ولار قوعامنىڭ قاراپايىم يگىلىگىنە دە قول جەتكىزە الماي, سىرتتاپ قالا بەردى. بەينەتتەن باس كوتەرمەگەن وزگە ۇلتتاردىڭ بالالارى ءبىرى ساۋدادا, ءبىرى ەگىستىكتە داۋلەتتەنە باستادى. ءبىزدىڭ بالالار اتا-اناسىنىڭ يتشىلەۋىمەن قولى يگىلىككە جەتىپ, ءۇيلى-جايلى بولعانمەن, بارىنىڭ قادىرىنە جەتپەي, قارا باسىن الىپ جۇرە الماي جۇرگەنى تاعى بار. جاقسىلىققا قولى جەتپەي, ماردىمسىز دۇنيەنى ازسىنىپ, اۋزىمەن وراق ورعان «ديۆان-باتىر» شىعا باستادى. ءوزى قالاي ەڭبەككە ۇيرەنبەسە, بالاسىندا دا ەڭبەكتەنۋگە, ىزدەنۋگە, بەيىمدەلۋگە ەشقانداي جىگەرى جوق. وتباسىنداعى ارەكەتسىزدىك الەۋمەتتىك ماسىلدىققا جەتكىزدى. بالانى جاسىنان جۇمساماۋدىڭ, ءوزىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن تۇسىنبەۋدىڭ سوڭى ءىستىڭ كوزىن بىلمەيتىن مەشەلدىككە اپاردى. وسىلايشا ماسىلدىقتىڭ باستى بەلگىسى قامسىز تىرلىك, جانايارلىقتىڭ دامۋى ادامدى ازعىنداتا باستادى.
جاراتىلىس ءبىر ورنىندا تۇرمايدى, بوس كەڭىستىك بولسا, سونى تولتىرۋعا تىرىسادى. ادام دا سولاي, اينالىپ كەلگەندە, سول بوس دۇنيەنى دىنمەن تولتىرا باستادى. جاپ-جاس جىگىتتەر مەن قىزدار مەشىت جاعالاپ ءجۇر. بۇرىن جاسى قىرىقتان اسپاسا, ءداستۇرلى دىنىمىزدە پىرگە قول بەرۋدى ورىنسىز كورگەن كەز بولىپتى. قازىر بەسىكتەن بەلى شىقپاعان, دۇنيەدە ەشقانداي يگىلىككە جەتپەگەن بالالار ۋاعىز ايتقاندا بەتتەن الادى. بۇل دا دەگراداتسيا, ازعىنداۋدىڭ ءبىر ءتۇرى. وزدەرى ماڭداي تەرى تەرلەپ ەڭبەك ەتكىسى كەلمەگەنى سونشالىق, قۇداي بەرەدى دەگەندى ناقىلعا اينالدىردى. قۇداي ارەكەت ەتكەندەردىڭ جاعىندا بولار.
مىنە, ءوز كۇشىنە, وزىنە سەنبەگەندەردىڭ, وزگەنىڭ ەسەبىنەن كۇن كورۋگە ارلانبايتىن, بىرەۋدىڭ ۋىستاپ بەرە سالۋىنان دامەتەتىندەر «ارمياسى» جىل سايىن سان ءتۇرلى بولىپ قانات جايۋدا.
وزىنە نە كەرەگىن, نەدەن ءۇمىت ەتەتىنىن, نەگە قول جەتكىزەتىنىنەن بەيحابار بالاعا مەكتەپ جول سىلتەي المايدى. وقۋدان قاشاتىن, ءبىلىم الۋعا تىرىسپايتىندار مۇعالىمگە دە كەرەگى جوق. مەكتەپتى اۋپىرىمدەپ بىتىرسە بولدى. ودان كەيىن شەگە قاعۋدى بىلمەيتىن بالا ستۋدەنت اتانادى. اتا-انانىڭ ايالى الاقانى بۇل جەردە دە بالانىڭ تالابىنا, وزدىگىنەن ارەكەت ەتۋىنە كادىمگىدەي تۇساۋ بولادى.
ىزدەنۋ, ءىلىمنىڭ سوڭىنا ءتۇسۋ ولارعا جات. تىم بولماسا ادامدارمەن ارالاسىپ, قارىم-قاتىناسىن تۇزەپ, قوعامنىڭ ءبىر مۇشەسىنە اينالدىرۋعا قوعام دايىن بولۋى كەرەك. ول دا جوق, وزدىگىنەن جول تابۋعا ەڭبەك كەرەك. ءار نارسەنىڭ پارىعىنا جەتىپ, ونى باعالاي ءبىلۋ ءۇشىن دە بىلىممەن كەلەتىن تانىم كەرەك. ۇڭىلگەنى – تەلەفون, كومپيۋتەر ويىندارى تەك ۋاقىتتى عانا ەمەس, كوزىنىڭ مايىن دا جەپ بارادى. ونى قالاي تۇسىندىرەرسىڭ؟!
P.S: كەلە جاتقان جولىڭدا كەسىلگەن اعاش جاتسا ەڭكەيىپ, الىپ تاستاپ, ءارى قاراي ءجۇرۋ ءۇشىن دە بەلىڭ بۇگىلىپ, كۇش جۇمسايسىڭ. سول سياقتى ومىردەگى قيىندىقتاردى جەڭۋ ءۇشىن ەڭبەك كەرەك. ونى ساعاتتاپ قاراساڭ دا كومپيۋتەر ساناعا سالىپ بەرمەيدى. وزىڭە سەنىپ, بەلسەنە كۇرەسىپ, ماڭداي تەرىڭنىڭ كەرمەك ءدامىن سەزىپ, شىڭدالۋىڭ كەرەك ەكەنىن كوبىمىز ەستەن شىعاردىق. سوسىن كەلىپ «ماسىلدىق قايدان شىقتى؟» دەپ تاڭعالامىز…
