توقشىلىقتان با, جوق الدە ادامداردىڭ اسقا دەگەن قۇرمەتى ازايدى ما, كىم ءبىلسىن, قازىر ءىرى قالالارداعى قوقىس جاشىكتەرىنىڭ ماڭايىندا نان شاشىلىپ جاتاتىن بولدى. بۇل قالاداعى قوقىس جيناۋ جانە سۇرىپتاۋ جۇمىسىنىڭ سالماعىن ارتتىرىپ قانا قويماي, ەكولوگيالىق ورتاعا دا ىقپال جاساپ, شاشىلعان نان اياققا باسىلىپ, تۇرعىنداردىڭ تۇرمىسىنا دا قولايسىزدىق تۋدىرعان ەدى. مىنە, وسى ماسەلەگە نازار اۋدارعان جاس كاسىپكەر رۋسلان ۋبەنيازوۆ ناننان مال ازىعى – جەم دايىنداۋ جۇمىسىن قولعا العان بولاتىن.
ناننان مال ازىعىن دايىنداۋ الەمدىك تاجىريبەدە بار بولعانىمەن, بۇل سالا ءبىزدىڭ قازاقستاندا مۇلدە ەسكەرىلمەگەن. ونىڭ ۇستىنە ءبىزدىڭ تۇرعىنداردىڭ قوقىستى سۇرىپتاپ تاستاۋ مادەنيەتى وتە تومەن بولعاندىقتان, قوقىسقا تاستالعان ناندى سۇرىپتاپ الۋ دا وتە قيىن. ونىڭ ۇستىنە ەلىمىزدە نان قالدىقتارىن وڭدەيتىن بىردە-ءبىر زاۋىت جوق ەدى. وعان قوسىمشا قاراجات تا قاراستىرىلماعان.
قالدىق ناننان جەم جاسايتىن كاسىپكەر
رۋسلان ۋبەنيازوۆتىڭ نان قالدىقتارىن قاجەتكە جاراتۋ ءۇشىن تالپىنىس جاساعانىنا ءۇش جىلدان اسىپتى. الايدا ەلىمىزدە ونداي ءوندىرىس تاجىريبەسى بولماعاندىقتان, شەتەلگە ەلىكتەپ, جۇمىس جۇرگىزۋگە تۋرا كەلىپتى.
– دامىعان ەلدەردىڭ نان قالدىقتارىن كادەگە جاراتقان تاجىريبەسىن ۇيرەنۋ ءۇشىن ءبىز وڭتۇستىك كورەيانى كوپ زەرتتەدىك. بىراق ولاردىڭ نان قالدىعىنان نە جاساپ جاتقانى جايلى اشىق اقپارات جوق, سونىمەن ءبىز ودان مال ازىعىن دايىنداۋدى سىناقتان وتكىزدىك. بىراق قالدىق ناننىڭ كوگەرگەن, شىرىگەن ءيىسىن كەتىرۋ وتە قيىن بولدى, ءبىز وسى ماسەلەنى شەشۋدىڭ جولىن ىزدەپ كوپ ۋاقىتىمىزدى سارپ قىلدىق. بيىل كوكتەمدە بۇل ماسەلەنى دە شەشىپ, رەسمي تۇردە وندىرىسكە كىرىستىك, – دەيدى رۋسلان.
كوگەرگەن, ساپاسى وزگەرگەن جەمدى مال جەسە ءولىپ قالۋى ىقتيمال. بوگدە ءيىس شىعىپ تۇرعان جەمدى مال دا جەمەيدى. كوگەرگەن جەم جەگەن مالدىڭ ەتى ادام اعزاسىنا دا زالالدى بولۋى مۇمكىن. مىنە, وسى تۇرعىدان العاندا, ناننىڭ كوگەرگەنىن كەتىرىپ, بوگدە يىستەن ارىلتۋدىڭ ۇتىمدى ءادىسىن تابۋ جاس كاسىپكەر ءۇشىن جارتىلاي تابىسقا جەتۋدىڭ باستاماسى ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
جاس كاسىپكەر ناننىڭ كوگەرگەنىن كەتىرىپ قانا جەم جاساپ جاتقان جوق. كەرىسىنشە, ونىڭ كوگەرگەنىن كەتىرىپ, زالالدى قۇرامداردى الاستاعاننان كەيىن, ونى باسقا دا حيميالىق قۇرامى جوق ازىقتىقتارمەن ارالاستىرىپ, جەم ەتىپ دايىنداپ العاننان كەيىن, ونى ارناۋلى زەرتحانالارعا جىبەرىپ, «مال ازىعىنا جارامادى» دەگەن ماقۇلدىق الادى ەكەن. «مالعا تەك قانا ناننىڭ ءوزىن بەرسە, كۇپتى بوپ قالۋى مۇمكىن, سوندىقتان ءبىز ونى كەبەك, شەمىشكەنىڭ قابىعى سياقتى باسقا ازىقتىقتارمەن ارالاستىرامىز. ەشقانداي حيميالىق قوسپا قوسىلمايدى. قازىر قاراماعىمدا 13 قىزمەتكەرىم بار. ءوندىرىس قۋاتىن ارتتىرىپ, جۇمىسشى سانىن وتىز بەسكە دەيىن جەتكىزۋگە مۇمكىندىگىمىز بار. باستى كليەنتتەرىمىز – ەلوردا جانە قالا ماڭىنداعى شاعىن شارۋاشىلىق ورىندارى, – دەيدى رۋسلان ۋبەنيازوۆ.
كۇنىنە 1,7 توننا قالدىق نان…
كۇنىنە 8 توننادان, 4 ءتۇرلى تالقانداعان جەم شىعاراتىن بۇل زاۋىت قازىر الارمانداردى جەممەن تولىق قامتاماسىز ەتە الماي جاتىر. «جازدا اۋىل-اۋىلدى ارالاپ, جەمدى تەگىن بەرىپ, مالعا بەرىپ كورىڭىزدەر دەپ جارناماسىن جاسادىم. بىراق جازدا ءوتىمى باياۋ بولعانىمەن, كۇن شىتقىل تارتىپ, مال قوراعا كىرگەن كەزدە بۇل جەمنىڭ دە ساۋداسى جاقساردى. كۇنىنە 10 توننا شاماسىندا زاكاز تۇسەدى, ۇلگەرتە الماي جاتىرمىز. ال زاۋىتتى ۇلكەيتۋگە قازىر مەنىڭ مۇمكىندىگىم از. قازىرگە دەيىن 150 ميلليون تەڭگە قارجى سالدىم. تەك كونتەينەر قويۋدىڭ وزىنە 35 ميلليون تەڭگەگە جۋىق اقشا كەتتى. تۇتاس استانا قالاسىن تولىق قامتۋ ءۇشىن 5000 دانا كونتەينەر قويۋ كەرەك, قازىرگە دەيىن 1500-ءىن عانا قويا الدىق. بۇل جەكە ادامعا وڭاي سالماق ەمەس. سوندىقتان ۇكىمەتتىڭ قولداۋى, جاردەمى كەرەك» دەيدى ر.ۋبەنيازوۆ.
قازىرگى تاڭدا جاس كاسىپكەر قالانىڭ 40 پايىز اۋماعىنا 1500-دەن ارتىق كونتەينەر قويعان. جاز ايلارىندا كۇنىنە 1,2-1,3 توننا نان قالدىعى جينالسا, قازىر بۇل كورسەتكىش 1,7 تونناعا دەيىن كوتەرىلگەن. ارينە, بۇل تەك قوقىس الاڭدارىنا قويىلعان جاشىكتەرگە عانا جينالعان نان قالدىقتارى ەمەس, مەكتەپ, اسكەري ورىندار سياقتى ادام كوپ شوعىرلانعان ورىنداردىڭ اسحانالارى دا, وسىنداي نان قالدىعىنان جەم جاسايتىن ورىن بارىن بىلگەننەن كەيىن, قالدىق ناندى ىسىراپ قىلماي, جيناپ قويىپ, وزدەرى حابارلاسادى ەكەن.
– كەيبىر نان زاۋىتتارى ۋاقىتى وتكەن ناندارىن بىزگە ساتىپ بەرگىسى كەلەدى. الايدا ءبىز ناندى ساتىپ الساق, شىعىنىمىزدى وتەمەيدى. ونىڭ ۇستىنە, قاعاز, تەمىر, پلاستيك قالدىقتارىن وڭدەۋگە قوسىمشا قاراجات بار دا, نان قالدىقتارىن وڭدەۋ جۇمىسىنا قوسىمشا قاراجات بولىنبەگەن. وسى ماسەلەنى قاتىستى ورىندارعا دا ايتىپ, نان قالدىعىن وڭدەۋ ىسىنە دە قوسىمشا قاراجات بەرۋ جاعىن دا ءوتىنىش ەتىپ جاتىرمىز, – دەيدى ءبىزدىڭ كەيىپكەرمىز.
رۋسلاننىڭ بۇل باستاماسى قازىر قالا اكىمىنىڭ دە نازارىن اۋدارىپ وتىر. جاقىندا استانا قالاسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆ رۋسلان ۋبەنيازوۆتى ارنايى قابىلداپ, ونىڭ جۇمىس بارىسىمەن تانىسقاننان كەيىن بۇل وندىرىسكە قولداۋ بىلدىرەتىنىن ايتىپ, قالاعا قاراستى ءتورت اۋداننىڭ اكىمىنە ءتيىستى تاپسىرمالار بەردى.
– قالا اكىمىنە زاۋىتتى كەڭەيتىپ سالۋ ءۇشىن قالانىڭ ىرگەسىنەن جەر تەلىمىن بەرۋ, قالانىڭ بارلىق جەرلەرىنە نان جينايتىن كونتەينەرلەردى قويۋىما كومەكتەسۋ, سونداي-اق مەكتەپ قابىرعاسىندا «بالانى باستان» دەگەندەي, بالالارعا باعىتتامالى تۇردە قوقىستى سۇرىپتاۋ تاربيەسىن جۇرگىزۋ جونىندە ءوتىنىش ءبىلدىردىم. اكىم قولداۋ كورسەتىنىن ايتىپ, اۋدان اكىمدەرىنە, ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىلارىنا تاپسىرمالار بەردى, جەر ماسەلەسى دە شەشىم تاباتىن بولدى, – دەيدى رۋسلان قۋانىشىن جاسىرماي.
قوقىس تاستاۋعا دا مادەنيەت كەرەك
قايتالاپ ايتايىق, ءبىزدىڭ ەلدە قوقىستى سۇرىپتاپ جيناۋ مادەنيەتى قالىپتاسپاعان. سۇرىپتاپ جيناماق تۇگىلى, قوقىس جاشىكتەرىن ايىرماي, سىرتىنداعى جازۋلارىن وقىماي, قوقىستى بەتالدى تاستاي بەرەدى. رۋسلاندار قويعان نان جيناۋ جاشىگىنە قوقىس تاستاپ, سىنعان اينەك شىنىلارمەن تولتىرىپ كەتەتىنىن ۇنەمى كورىپ ءجۇرمىز. «ەشكىم ۇيىندە ەكى قوقىس قالتا قويمايدى, ءبارىن ءبىر قالتاعا سالادى دا, لاقتىرادى. بۇل جاعداي زاڭمەن ماجبۇرلەمەسە, ءارتۇرلى كونتەينەر قويۋمەن وزگەرمەيدى. دامىعان ەلدەردىڭ بارىندە قوقىستى سۇرىپتاپ تاستامايتىندارعا ايىپپۇل قاراستىرىلعان, بىزگە دە وسى ماجبۇرلەۋ شاراسى كەرەك, – دەيدى رۋسلان.
P.S: نان قالدىقتارىن كادەگە جاراتىپ, جەمگە اينالدىرۋ – قوس ونىمدىلىككە قول جەتكىزەتىن ءتيىمدى باستاما. ەكىنشى جاقتان ەكولوگيالىق ورتانىڭ تازالىعىن ساقتاۋعا دا ءتيىمدى. سوندىقتان رۋسلاننىڭ بۇل باستاماسىن بۇكىل قالا تۇرعىندارى قولداعانى دۇرىس. بۇل رەتتە قالا تۇرعىندارى قوقىستى سۇرىپتاپ, قاتقان قالدىق نانداردى بەلگىلەنگەن كۇبىلەرگە سالۋدىڭ ءوزى رۋسلان ءۇشىن ۇلكەن كومەك بولاتىنىن تۇسىنگەنى دۇرىس.
