وسى اپتادا, دالىرەك ايتساق, 16-17 مامىر كۇندەرى ەلوردانىڭ تورىندە وتكەن 12-ءنشى استانا ەكونوميكالىق فورۋمى الەمدىك ەكونوميكا مەن ساياساتتىڭ, زاماناۋي يننوۆاتسيالار مەن ينۆەستيتسيالاردىڭ ەڭ تۇيتكىلدى ماسەلەلەرىن تالقىلاعان الىپ الاڭعا اينالدى. «ىنتالاندىرۋشى ءوسىم: ادامدار, قالالار, ەكونوميكالار» دەگەن تاقىرىپپەن وتكەن باسقوسۋدا جاھاندىق ەكونوميكانىڭ اسا ماڭىزدى ماسەلەلەرى قوزعالدى.
پلەنارلىق ماجىلىستە, ەكى كۇنگى پانەلدىك سەسسيالاردا ساۋدا سوعىستارى جانە پروتەكتسيونيزم, جاھاندىق ىنتىماقتاستىق جۇيەنىڭ تىعىرىققا تىرەلۋ تاۋەكەلدەرى, دامۋشى ەلدەردىڭ تابىس دەڭگەيى جوعارى ەلدەردىڭ قاتارىنا كوشۋى, ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ بيزنەس ءۇشىن كەلەشەگى, ادام كاپيتالىن دامىتۋ, كەلەشەكتىڭ قالالارى, «جاسىل» يننوۆاتسيالىق ەكوجۇيەلەردى قۇرۋ, اۋقىمدى دەرەكتەردى قالانى دامىتۋعا پايدالانۋ سياقتى تاقىرىپتاردا پىكىرتالاستار ءوربىدى.
بۇل جولعى جيىننىڭ ءبىر وزگەشەلىگى, تۇڭعىش رەت فورۋم اياسىندا جاستارعا ارنالعان اشىق AEF Talks دارىستەرى, ورتالىق ازيا, قاپ تاۋى جانە موڭعوليا ەلدەرىنىڭ قارجى مينيسترلەرى مەن ورتالىق بانكتەرىنىڭ جەتەكشىلەرى باس قوسقان دوڭگەلەك ۇستەل وتكىزىلدى. باسقوسۋعا الەمدەگى 74 مەملەكەتتەن 5,5 مىڭعا جۋىق دەلەگات قاتىستى. 30 ەلدىڭ جۋرناليستەرى فورۋمنان اقپارات تاراتتى. ەكى كۇندە ۇزىن-ىرعاسى 50-دەن اسا سەسسيالار مەن ءىس-شارالار ءوتتى. بۇل – استانا ەكونوميكالىق فورۋمىنىڭ تاريحىنداعى رەكوردتىق كورسەتكىش. ەندى كەيبىر ءىس-شارالارعا تولىعىراق توقتالايىق.
2050 جىلى 10 ادامنىڭ 7-ەۋى قالادا تۇرادى
فورۋمنىڭ پلەنارلىق وتىرىسىنا قاتىسىپ, ءسوز سويلەگەن تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەلوردامىزداعى الاڭنىڭ وڭىرلىك جانە جاھاندىق سىن-قاتەرلەرگە تويتارىس بەرۋ ۇدەرىسىندەگى ماڭىزدى رولىنە توقتالدى. «الدىڭعى جىلدارى وسى الاڭدا تالقىلانعان ۇسىنىستار مەن يدەيالار قازاقستاننىڭ جاھاندىق سىن-قاتەرلەردى دەر ۋاقىتىندا ەڭسەرىپ, قيىندىقتاردى جەڭۋگە ءمۇمكىندىك بەردى. قالىپتاسقان جاعدايلار مەن ءارتۇرلى بولجامدارعا قاراماستان, دامۋدىڭ قازاقستاندىق مودەلى ءوزىنىڭ تۇراقتىلىعى مەن تيىمدىلىگىن دالەلدەدى. ءبىز الدىمىزعا ءورشىل ماقساتتار قويىپ, وعان قول جەتكىزدىك» دەدى ەلباسى.
ول ءوز سوزىندە الەمدىك ەكونوميكانى دامىتۋ, تسيفرلاندىرۋ, ءبىلىم بەرۋ ۇدەرىسىن جەتىلدىرۋ, ادام كاپيتالىنا قويىلاتىن تالاپتاردىڭ كۇشەيۋى, ۋرباندالۋدىڭ كەلەشەگى سياقتى ماسەلەلەرگە كەڭىنەن توقتالدى.
«ەكونوميكالىق جوسپارلاۋدىڭ كوكجيەگى تارىلا تۇسۋدە. كۇردەلى جاعدايدان شىعۋ جولدارىن بۇۇ, G-20, دسۇ سياقتى حالىقارالىق ۇيىمدار مەن فورۋمدار اياسىنان تابۋعا بولادى. بىرلەسە تالقىلاۋ مەن باسقارۋعا كوشەتىن كەز كەلدى. جۋىردا بەيجىڭدەگى «ءبىر بەلدەۋ, ءبىر جول» II فورۋمىندا مەن «3د» جاڭا گەوساياسي احۋالى نەگىزىندە تۇراقتى جاھاندىق قۇرىلىمدى قالىپتاستىرۋ يدەياسىن ايتتىم. بۇل – ءۇش دەڭگەيدە ديالوگ ورناتۋ دەگەن ءسوز» دەگەن ويىن جەتكىزدى تۇڭعىش پرەزيدەنت.
بۇعان قوسا, ەلباسىنىڭ پايىمداۋىنشا, تسيفرلىق جاڭارۋ ەكونوميكانىڭ بەينەسىن وزگەرتىپ, ونىڭ ءوسىمىنىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشى ۇتقىر, جاڭاشىل ادام كاپيتالى بولاتىنىن ءمالىم ەتتى. «2030 جىلعا قاراي الەمدەگى شامامەن 375 ملن ادام قايتا وقىپ, ماماندىعىن وزگەرتۋگە ءماجبۇر بولادى. 2050 جىلى جەر بەتىندەگى ءار 10 ادامنىڭ 7-ەۋى قالادا تۇرادى. دەمەك, ينۆەستيتسيالار مەملەكەتتەرگە ەمەس, قالالارعا قۇيىلادى» دەپ تۇيىندەدى ءسوزىن ن.نازارباەۆ. ول سونداي-اق وتكەن جىلى جاھاندىق سىن-قاتەرلەر ءسامميتى اياسىندا بۇۇ-نىڭ باس اسسامبلەياسىنىڭ قولداۋىمەن ەكى داعدارىسقا قارسى كونفەرەنتسيا وتكەنىن, سول جيىندا ايتىلعان ۇسىنىستار قازاقستانعا جاھاندىق سىناقتاردان سۇرىنبەي وتۋگە سەپتىگىن تيگىزگەنىن قاداپ ايتتى.
ءاربىر ءۇشىنشى ەلوردالىق – كاسىپكەر
«قازىر جاھاندىق قالالاردىڭ اراسىندا ينۆەستيتسيالار, تالانتتار, تۋريستەر, كاسىپكەرلەردى وزىنە تارتۋدا تۇراقتى باسەكەلەستىك ءجۇرىپ جاتىر. بۇل باسەكەدە ەڭ ۇزدىك تالاپتار ۇسىنعاندار ۇتاتىنى انىق. باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ساقتاۋ ءۇشىن ءبىز ءوز وڭىرىمىزدە ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىنىڭ جوعارى دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتۋگە ءتيىسپىز. سوندىقتان ادامدار جايلى, قاۋىپسىز جانە بيزنەسپەن اينالىسۋعا قولايلى قالانى تاڭدايدى» دەدى قالا باسشىسى. سونداي-اق ول تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ ساليقالى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ەلوردانىڭ 20 جىلدىڭ ىشىندە بەت-بەينەسى تۇپكىلىكتى وزگەرىپ, الەمدىك دەڭگەيدەگى تارتىمدى, زاماناۋي, قارقىندى دامۋ جولىنا تۇسكەن مەگاپوليسكە اينالعانىن تىلگە تيەك ەتتى. ونىڭ ايتۋىنشا, ەلىمىزدەگى جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 11 پايىزى ەلوردادا ءوندىرىلىپ, قازاقستاننىڭ نەگىزگى كاپيتالىنا سالىناتىن ينۆەستيتسيالاردىڭ 10 پايىزى قالىپتاسادى. «وسى جىلدار ىشىندە قالانىڭ جالپى وڭىرلىك ءونىمى 6 ەسەگە دەيىن ءوسىپ, شامامەن 17 ملرد اقش دوللارىنا جەتتى. باس قالانىڭ ەكونوميكاسىنا 9 ترلن تەڭگە كاپيتال سالىندى. ينۆەستيتسيالاردىڭ جىلدىق كولەمى 55 ەسەگە دەيىن ءوستى, ول 3 ملرد اقش دوللارىن قۇرايدى. بۇگىنگى تاڭدا نۇر-سۇلتان – تولىققاندى ەكونوميكاسى بار قالا. جالپى وڭىرلىك ءونىمنىڭ 55 پايىزى كاسىپكەرلىك سەكتوردىڭ ەسەبىنەن قالىپتاسادى. ءاربىر ءۇشىنشى ەلوردالىق – كاسىپكەر. وسىعان سايكەس, بيۋدجەتكە تۇسەتىن تۇسىمدەردىڭ جارتىسىنان كوبى كاسىپكەرلەردىڭ ۇلەسىنە تيەدى» دەپ مالىمدەدى باقىت تۇرلىحانۇلى.
ەلوردا باسشىسى شەتەلدىك قوناقتارعا نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ 2050 جىلعا دەيىنگى دامۋ ستراتەگياسى جونىندە اقپارات بەردى. ستراتەگيانىڭ نەگىزگى ەكى ماقساتى بار: ءبىرى – جاھاندىق دەڭگەيدە باسەكەلەس بولا الاتىن, تۇراقتى ەكونوميكا قۇرۋ. ەكىنشىسى – ءومىر سۇرۋگە, ەڭبەك ەتۋگە وتە قولايلى, قاۋىپسىز, بيزنەسكە تارتىمدى جاھاندىق قالا قۇرۋ. سايىپ كەلگەندە, ەلوردامىز ەۋرازيالىق جاھاندىق حابقا اينالادى.
باقىت سۇلتانوۆ ءسوزىنىڭ تۇيىنىندە شىعىس پەن باتىستىڭ اراسىنداعى ەكونوميكالىق كوپىر بولىپ, تەك قانا ساۋدا جانە كولىك قىزمەتى ەمەس, بارىنشا اۋقىمدى گۋمانيتارلىق, مادەني ميسسيانى اتقارعان ۇلى جىبەك جولىن جانداندىرۋعا دەگەن ەلىمىزدىڭ ۇمتىلىسىن جەتكىزدى. «قازىر ءبىز بۇكىل الەمدەگى نيەتتەستەرىمىزبەن وڭىرارالىق ءوزارا قارىم-قاتىناستاردى نىعايتۋ جانە كەڭەيتۋ ساياساتىن جۇرگىزىپ وتىرمىز. نۇر-سۇلتان قالاسى بۇگىندە 32 ەلدەگى 47 قالامەن, سونىڭ ىشىندە 29 استانامەن باۋىرلاستىق قاتىناس ورناتتى. جىل سايىن ءبىز ەكىجاقتى, كوپتاراپتىق بايلانىستار شەڭبەرىندە ءوزارا ءتيىمدى كووپەراتسيانى دامىتۋعا كۇش سالامىز» دەدى ول.
ودان كەيىن قالا مەرلەرى كەزەك-كەزەك ءسوز الىپ, ءار قالانىڭ يننوۆاتسيالىق, تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەرىن تانىستىردى. ماسكەۋ ۇكىمەتىنىڭ ءمينيسترى, ءماسكەۋ قالاسىنىڭ سىرتقى ەكونوميكالىق جانە حالىقارالىق بايلانىستار دەپارتامەنتىنىڭ جەتەكشىسى سەرگەي چەرەمين رەسەي استاناسىنداعى يننوۆاتسيالىق جاڭالىقتاردى جاريا ەتتى. ونىڭ ايتۋىنشا, 2018 جىلى ماسكەۋگە 28 ملن-نان اسا تۋريست كەلىپتى. ول ماسكەۋ مەتروسىنىڭ 17 ستانساسى بوي كوتەرىپ, قوعامدىق كولىكپەن ءجۇرۋ ەڭ ءبىرىنشى يگىلىككە اينالعانىن ايتتى.
«Smart city دەگەنىمىز نە؟ بۇل تەك اقپاراتتىق تەحنولوگيالار عانا ەمەس. بارىنەن بۇرىن, ول – تەك مەگاپوليس تۇرعىندارىنىڭ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋمەن شەكتەلمەي, ايتارلىقتاي تۋريستىك اعىنداردى تارتاتىن اسا قولايلى قالالىق ورتا قالىپتاستىرۋ. مەنىڭ تۇسىنىگىمدەگى «اقىلدى» قالا جاساندى زەردەنى, بلوكچەيندى قولدانۋ, اۋقىمدى مالىمەتتەردى جينايتىن ورتالىقتار, «اقىلدى» باعدارشامدار عانا ەمەس. Smart city-گە ەلەكتروندى ءبىلىم بەرۋ مەن مەديتسينا, بايلانىس قۇرالدارىن جەتىلدىرۋ, ينتەللەكتۋالدى قوعامدىق كولىك تە جاتادى. بۇلاردىڭ ءبارى بىرىڭعاي ينفراقۇرىلىم ءتۇزىپ, «اقىلدى» قالانى قۇرايدى» دەدى س.چەرەمين.
وسى سەسسيادا تاللين مەرى ميحايل كىلۆارت, ليانيۋنگان مەرى فان ۆەي, بانگكوك مەرى ۆاللوپ سۋۆاندي, گونكونگ ساۋدا كەڭەسى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى رايموند يپ, رۋمىنيا ساۋدا-ونەركاسىپتىك پالاتاسىنىڭ پرەزيدەنتى ميحاي دارابان ءسوز سويلەپ, ءار قالانىڭ تاماشا تانىستىرۋىن وتكىزدى.
تاللين قالاي كوشباسشى بولدى؟
نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمدىگى دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋممەن بىرلەسىپ, ەكىنشى كۇنى «ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك توڭكەرىس داۋىرىندەگى قالالار ترانسفورماتسياسى» دەگەن تاقىرىپپەن پانەلدىك سەسسيا وتكىزدى. وسى جيىندا ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك توڭكەرىس داۋىرىندە قالالاردىڭ ەكونوميكالىق ءرولى قالاي وزگەرەتىنى, قاراپايىم تۇرعىندارعا جايلى ورتا قالىپتاستىرۋ ءۇشىن قانداي ءتيىمدى تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋعا بولاتىنى ايتىلدى. شەتەلدىك ساراپشىلار الەمدىك ۇزدىك تاجىريبەلەردى تىلگە تيەك ەتتى.
ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك توڭكەرىستىڭ تەحنولوگياسى قالالاردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىنە, سونىمەن قاتار, قالالىق باسقارۋ جۇمىسىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتۋدە. دامىعان جانە دامۋشى ەلدەردىڭ قالالارى زاماناۋي تەحنولوگيالىق شەشىمدەردى بەلسەندى تۇردە قولدانۋدا, سونىڭ ىشىندە تسيفرلىق ترانسفورماتسيانىڭ كەشەندى ستراتەگيالارىن جاساۋدا. قازىر الەمدە قالالاردىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان ۇزدىك تاجىريبەلەر پايدا بولۋدا, الايدا نەگىزگى فاكتورلاردىڭ كەشەندى تۇسىنىگى ءالى قالىپتاسا قويعان جوق.
باسقا سەسسيالاردان ءبىر وزگەشەلىگى, بۇل باسقوسۋدا مودەراتور قاتىسۋشىلارعا ناقتى سۇراقتار قويىپ, ساراپشىلار وعان جاۋاپ قايىردى. مودەراتور, دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋمنىڭ ەۋرازيالىق باعىتى بويىنشا باسشىسى اناستاسيا كالينينا نۇر-سۇلتاندا تسيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ قالاي قولدانىلىپ جاتقانىن سۇرادى. باسقوسۋعا قاتىسقان ەلوردا باسشىسى باقىت سۇلتانوۆ وسى ماسەلەگە قاتىستى ورامدى ويلارىمەن ءبولىستى. ونىڭ ايتۋىنشا, ۋرباندالۋدىڭ قارقىن الۋى قالا باسقارۋدا بىرقاتار قيىنشىلىقتار تۋعىزىپ وتىرعانى راس. «تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز پلەنارلىق وتىرىستا ەل حالقىنىڭ 42 پايىزى اۋىلدا تۇراتىنىن, بىراق ولاردىڭ 20 پايىزى عانا اۋىلدا جۇمىس ىستەيتىنىن مىسالعا كەلتىردى. وكىنىشكە قاراي, وسى 20 پايىز جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 5 پايىزىن وندىرەدى. البەتتە, مەملەكەت ءۇشىن دە, مەگاپوليستەر ءۇشىن دە الاڭداتارلىق جاعداي. بىزگە بۇل جەردە تسيفرلىق تەحنولوگيالار اۋاداي قاجەت. ءبىز الەمدىك دامۋدىڭ كوشىنەن قالماۋعا ءتيىسپىز» دەگەن ويىن ايتتى اكىم.
نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى باقىت سۇلتانوۆ تسيفرلاندىرۋعا كەلگەندە باس قالانىڭ ەلىمىزدىڭ وزگە وڭىرلەرىمەن, وبلىس ورتالىقتارىمەن سالىستىرعاندا كوش باسىندا كەلە جاتقانىن مالىمدەدى. «نۇر-سۇلتان – يندۋستريالدى قالا. قازىر ەلوردادا شىعارىلاتىن ونىمدەرگە قاراساق, بۇرىن ءتىپتى ويىمىزعا دا كىرىپ-شىقپاعان دامۋ دەڭگەيىنە كوتەرىلدىك. ءبىز ۇلكەن يمپەريانىڭ قۇرامىندا تەك شيكىزات بەرەتىن ەل بولعان قازاق كسر-ءنىڭ ءوزى مۇنداي نارسەنى ارمانداعان جوق. قازىرگى تاڭدا بۇل جەردە ەلەكتروۆوز, تەپلوۆوز, ءتىپتى تىكۇشاقتار مەن جەر سەرىكتەرى دە قۇراستىرىلا باستادى. بۇل – وتە تاماشا جەتىستىكتەر. بىراق تەك ءبىر عانا يندۋستريالاندىرۋمەن الىسقا بارا المايتىنىمىز انىق. سوندىقتان بىزگە الەمدەگى ەڭ ۇزدىك تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ اسا ماڭىزدى» دەدى باقىت تۇرلىحانۇلى.
جيىندا تاللين قالاسىنىڭ مەرى ميحايل كىلۆارت قازاقستاندىق مەديتسينانىڭ جوعارى دەڭگەيگە كوتەرىلگەنىن مالىمدەدى. «مەديتسينانى دامىتۋعا كەلگەندە قازاقستاننىڭ بىزدەن ۇيرەنەتىن ەشتەڭەسى جوق. سەبەبى بۇل جەردە ەنگىزىلگەن تەحنولوگيالاردىڭ دەڭگەيىنە قاراپ, قازاق ارىپتەستەرىمىزدەن بىزگە كوپ نارسەنى ۇيرەنۋ قاجەتتىگىن كورىپ وتىرمىز» دەدى ول پانەلدىك سەسسيادا سويلەگەن سوزىندە. شەتەلدىك قوناق تالليندە ەنگىزىلگەن تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى مىسالعا كەلتىرە وتىرىپ, نۇر-سۇلتاننىڭ قانداي باعىتتاردا ۇلگى الۋعا بولاتىنىن ءمالىم ەتتى. ماسەلەن, فين ارىپتەستەرىمەن بىرلەسە وتىرىپ اشىلعان قۇزىرەت ورتالىعىندا دايىندالاتىن تسيفرلىق تەحنولوگيالار تەك حەلسينكي مەن تاللينگە عانا ەمەس, بارلىق ەۋروپالىق مەملەكەتتەرگە جىبەرىلەدى.
«مىسالى, ءبىز ەگىز-قالالار تۇجىرىمداماسىن جاسادىق. ياعني بىرلەسىپ دايىندالعان تەحنولوگيالار ەكى قالاعا ورتاق بولماق. قازىر تسيفرلىق جول ءجۇرۋ بيلەتىن جاساپ جاتىرمىز. الداعى 1,5-2 جىلدا وسى جوبانى قولدانىسقا ەنگىزەمىز. بيلەت ەكى قالادا: تالليندە جانە حەلسينكيدە جارامدى بولادى. مۇنداي جوبالارىمىز وتە كوپ. نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ باسشىلىعىمەن وسىنداي وزىق تاجىريبەمىزبەن بولىسۋگە دايىنبىز» دەدى ول اتالعان باسقوسۋدا.
– 12-ءنشى استانا ەكونوميكالىق فورۋمىنىڭ بىرقاتار حالىقارالىق ساراپشىلارى «وسى فورۋمنان قانداي ءۇمىت كۇتەسىز؟», «قازىرگى كەزدە الەمدىك ەكونوميكانىڭ قانداي تاقىرىپتارى ماڭىزدى؟» دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ بەرىپ, باسقوسۋ جونىندەگى ويلارىمەن ءبولىستى. الەمدىك ەكونوميكا كۇردەلى جاعدايدى باسىنان كەشۋدە. ءبىر جىل بۇرىن الەمنىڭ بارلىق وڭىرىندە ەكونوميكالىق قىزمەتتىڭ قارقىنى تومەندەپ كەتتى. الايدا بيىل قارجى نارىعىنىڭ تامىرىنا قان جۇگىرىپ, جاعداي جاقسارادى دەپ بولجاپ وتىرمىز. ساۋدا سوعىستارى, قارجى نارىقتارىنداعى تۇراقسىزدىقتار الەمنىڭ حالقىن الاڭداتۋدا. مۇنداي ماسەلەلەردى شەشۋدە بۇگىنگى جاھان تىعىز ىنتىماقتاستىققا ءزارۋ. دەمەك, استانا ەكونوميكالىق فورۋمى وڭىرلىك, الەمدىك ماسەلەلەردى اشىق تالقىلايتىن الاڭعا اينالعانىن دالەلدەپ وتىر.
– شىنىن ايتساق, جاھاندىق جىلىنۋ, حالىق سانىنىڭ ءوسۋى, اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىنىڭ تومەندەۋى, بيوالۋاندىقتىڭ قىسقارۋى – بۇلاردىڭ ءبارى ادامزاتقا تونگەن سىن-قاتەرلەر. سوڭعى كەزدەرى جاريالانعان ەسەپتەردەن ءمالىم بولعانىنداي, جاھاندىق جىلىنۋدىڭ اسەرىنەن 1,2 ملن ادام جۇمىسسىزدىققا ۇشىرايدى. ەگەر ءبىز بۇعان سانالى تۇردە شەشىم قابىلداماساق, ەرتەڭ كەش بولادى. مەنىڭ ويىمشا, استانا ەكونوميكالىق فورۋمى جاھاندىق كەلەلى ماسەلەلەردى اشىق-جارقىن فورماتتا تالقىلاپ, ورتاق شەشىم شىعارۋعا كومەكتەسەدى. قازىرگى ادامدارعا وپتيميزم جەتىسپەيدى.
– بۇگىنگى جاھاندىق كۇن ءتارتىبىنىڭ باستى تاقىرىپتارىنىڭ ءبىرى – تسيفرلىق تەحنولوگيالار. الەمدىك تسيفرلىق ەكونوميكانىڭ ۇلەسى 15 پايىزعا جەتتى, ال الداعى 5-10 جىلدا ول كورسەتكىش ەكى ەسەگە ۇلعايۋى مۇمكىن. تسيفرلاندىرۋ بىرتە-بىرتە كوپتەگەن سالالاردى قامتۋدا, بىراق بۇل مەملەكەتتەر مەن قالالار ءۇشىن ۇلكەن سىن-قاتەرلەر تۋعىزۋدا. ەلدەر اراسىنداعى تەحنولوگيالىق الشاقتىق ءوسىپ كەلەدى. بىزگە جارىستىڭ سوڭىندا قالۋ قاۋپى بار. ويتكەنى الەمدىك IT-سەكتوردى قارجىلاندىرۋ باسقا سالالارعا قاراعاندا قارقىن الۋدا. الايدا تسيفرلاندىرۋ ۇدەرىسى ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىنا وڭ اسەر ەتىپ جاتقان جوق. بۇل ورايدا, استانا ەكونوميكالىق فورۋمى وسى ۇدەرىستى ەگجەي-تەگجەيلى تالقىلاۋعا, جاھاندىق كۇن ءتارتىبىنىڭ وزگە اسپەكتىلەرىنە ۇڭىلۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن تاماشا باسقوسۋ بولعانى انىق.
