بيىل قازاقستان قارۋلى كۇشتەرiنە 20 جىل تولادى. الدىمىزدا جەڭiس كۇنi جاقىنداپ كەلەدi. سونىمەن قاتار بيىل قازاقستان ارداگەرلەر كەڭەسiنiڭ قۇرىلعانىنا دا 25 جىل تولىپ وتىر. قاي زاماندا دا وتان قورعاۋشىلاردىڭ ابىرويى بيiك تۇرعان. بiزدiڭ ەلiمiزدە دە جاۋىنگەرلەر مەن ارداگەرلەرگە ايرىقشا قۇرمەت كورسەتiلiپ كەلەدi. وسىنداي ايتۋلى مەرەكەلەر قارساڭىندا استانالىق ۇلى وتان سوعىسىنىڭ مايدانگەرi سيحىمباي مامىروۆ اتانىڭ شاڭىراعىندا بولعان ەدiك.
كەيiپكەرiمiز سيحىمباي مامىروۆ اقساقال 1920 جىلى جامبىل وبلىسىنىڭ شۋ اۋدانىنا قاراستى سارىبۇلاق اۋىلىندا تۋىپ-وسكەن. سوعىس باستالىسىمەن ءوز ەركiمەن جازىلىپ, مايدان دالاسىنا بەت تۇزەيدi. اتاقتى پانفيلوۆشىلار ساپىندا سوعىستىڭ باسىنان اياعىنا دەيiن نەمiستەرگە قارسى وق بوراتقان پۋلەمەتشi بولعان. بۇل كiسiنiڭ بiر قىزىق حيكاياسى سول, سوعىس بولعان ءتورت جىل مەرزiمiندە تۋىستارى وعان بiر ەمەس ەكi رەت قارا قاعاز الىپتى. قىلشىلداعان جاس جiگiت بiرiنشi رەت 1942 جىلى ماسكەۋ تۇبiندەگi شايقاستا قاتتى جارالانىپ, اپپاق قاردىڭ ۇستiندە ەس-ءتۇسسiز جاتقان جەرiنەن باسقا بولiمشەنiڭ سولداتتارى تاۋىپ الىپ, گوسپيتالعا اكەپ, جانى قالعان ەكەن. مۇنى بiلمەگەن ءوز پولك باسشىلىعى ونى ولدiگە جورىپ, ۇيiنە قارا قاعاز جiبەرiپتi. بiراق ول ساۋىعىپ شىعىپ, ءوز پولكiنە قايتا ورالىپ, قاتارعا قوسىلعان. پۋلەمەتشi سيحىمباي اتا دنەپردەگi قاندى شايقاستا تاعى دا جارالانىپ, جولداستارىنان اداسىپ قالادى. ونى iزدەپ تابا الماعان پولكتەگi جولداستارى ولدiگە ساناپ, ۇيiنە قارا قاعاز جiبەرتەدi. بiراق, ول امان-ەسەن ناۋقاسىنان ايىققان سوڭ ءوز پولكiن iزدەپ, تاۋىپ, قايتا كەپ قوسىلادى. ءۇشiنشi رەت پولشاعا جەتكەندە, مينا قويىلعان دالاعا تاپ بولادى. سول جەردە ابايلاماي مينا باسىپ كەتەدi. ساپەر بiر-اق رەت قاتەلەسەدi دەمەكشi, ونى ەندi امان قالمايدى دەپ كۇدiكتەنگەن مايدانداستارى قوش ايتىسا باستاعان ەكەن. الايدا اسكەري حيرۋرگتەردiڭ جانكەشتiلiگiنiڭ ارقاسىندا ول تاعى دا دiن امان قالادى. ءسويتiپ, مايدانداستارىنىڭ ورتاسىنا قايتىپ كەلەدi. 1944 جىلى ۋكرايناداعى ميحايلوۆى گرابيتسى سەلوسىنىڭ تۇبiندەگi ەڭ سۇراپىل شابۋىلدىڭ كەزiندە ەرەكشە ەرلiگi ءۇشiن ءوزiنiڭ بiرiنشi داڭق وردەنiن الىپتى. ەكiنشi داڭق وردەنiن 1945 جىلى قول جەتكiزگەن اۋماقتى قاسىق قانى قالعانشا قورعاپ, جاۋعا بەرiسپەگەن ەرلiگi ءۇشiن العان. جەڭiس كۇنiن سولدات مامىروۆ بەرليندە قارسى الادى. سونداعى نەمiستەردiڭ تيiستi نىساندارىنا العاش تۋ تiككەن جاۋجۇرەك سولداتتاردىڭ قاتارىندا ول دا بار بولعان.
ءۇش رەت پەرiشتەسi قاققان سيحىمباي اقساقال جاۋعان وقتىڭ ورتاسىندا ءجۇرiپ, پۋلەمەتiن تاستاماعان. پۋلەمەتشi سيحىمبايدىڭ وتانىن قورعاۋداعى ۇلى ەرلiكتەرi وسكەلەڭ ۇرپاققا ۇمىتىلماس مۇرا بولىپ قالارى ءسوزسiز.
1985 جىلى اۋىلداعى سيحىمباي قارتتىڭ ۇيiنە الىس نوۆوسiبiردەن حات كەلەدi. وندا كiشكەنتاي عانا سۋرەت بار ەكەن. سۋرەتتە ەسكەرتكiش تاقتا. تاقتادا ءوزiنiڭ اتى-ءجونi. مiنە, قىزىق. سوعىس بiتكەننەن كەيiن نوۆوسiبiر قالاسىنىڭ تۇبiندەگi حولمسك قالاسىندا 40 جاۋىنگەرمەن قاتار جىلدار بويى ولiلەر قاتارىندا «بەلگiسiز سولدات» ەسكەرتكiش تاقتاسىندا اتى جازىلىپ تۇرىپتى. ول ونى قىرىق جىل وتكەن سوڭ عانا بiلەدi. قىرىق جىلدان كەيiن جاس كۇنiندەگi اۋىر زۇلمات سوعىستى ەسكە الۋعا نوۆوسiبiرگە قادiرمەندi قوناق رەتiندە شاقىرىلادى. سوندا بارعاندا, ءوزiنiڭ اتىن ەسكەرتكiش تاقتادان كورiپ, تاڭ تاماشا قالادى. كەيiننەن ولدiگە سانالعان مايدانگەردiڭ اتى-ءجونi جازىلعان تاقتاعا – «تiرi ەكەنi انىقتالدى» دەگەن ءسوزدi ءوز قولىمەن ورناتىپ كەتەدi. ەسكەرتكiشتە جازىلعان جاس مايدانداس-تارىنىڭ اتىن كورiپ, ولاردىڭ وتان الدىنداعى باعا جەتپەس ەرلiگiن ەسكە الىپ, ەگiلiپ جىلايدى.
ساۋiربەك باقبەرگەنوۆتiڭ «بەلگiسiز سولدات» دوكۋمەنتالدى پوۆەسiندە پانفيلوۆشىلاردىڭ ۇلى وتان سوعىسى كەزiندەگi ءجۇرiپ وتكەن جولى, بارلىق باستان كەشكەن قاندى وقيعالارى باياندالادى. ونىڭ iشiندە سيحىم-باي اقساقالدىڭ دا حيكايالارى ايتىلعان.
ەكi رەت ولدiگە سانالعان سيحىمباي اتا بۇگiندە 92 جاسقا تولىپ وتىرعان مايدانگەر ارداگەرiمiز. توعىز بالا تاربيەلەپ, ولاردان 30 نەمەرە, 12 شوبەرە ءسۇيiپ وتىرعان ارداقتى اتا. ءوزi كوپ جىلدان بەرi ەلورداعا قونىس اۋدارۋدى قالاپ, كوشiپ كەلiپتi. بۇگiندە بەلسەندi ارداگەرلەر قاتارىندا. جۋىردا ماسكەۋ مەرi س.سوبيانيننiڭ سالەمدەمەسi – «70 لەت بيتۆى زا موسكۆۋ» مەدالiنiڭ يەگەرi اتاندى. ءجۇز جاساعان جامبىل بابامىزداي اسىل اتالارىمىزدىڭ ورتامىزدى تولتىرىپ جۇرگەنi قانداي عانيبەت.
شىنار ءابIلدا
