وتكەن جازدا تۇركيادا ۇلتتىق ۆاليۋتانى قولداۋ ءۇشىن دوللاردى ورتەپ جاتقان ءبىر توپ ازامات تۇسكەن ۆيدەو الەۋمەتتىك جەلىدە تاراپ كەتكەن بولاتىن. مۇنداي توسىن كورىنىس, سانامىزدى سەلت ەتكىزىپ, تۇركى باۋىرلارعا باسقا كوزبەن قاراتقانى راس بولاتىن. وسى وقيعانىڭ الدىندا عانا بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋم ءوتىپ, كوپشىلىك ەلدىڭ پرەزيدەنتتىك جۇيەگە كوشۋىن قولداپ داۋىس بەرگەن بولاتىن.
وسى وقيعالاردىڭ تىزبەگىندە تۇركيانىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى نەۆزات ۋيانىك مىرزا ەلدىڭ سىرتقى ساياساتى جانە تۇركيا – قازاقستان قارىم-قاتىناستارى جونىندە باق وكىلدەرىنە بريفينگ وتكىزەدى.
G-20 ەلدەرىنىڭ مۇشەسى بولىپ تابىلاتىن تۇركيا, جالپى ۇلتتىق ءونىم ء(جۇو) كورسەتكىشى مەن ساتىپ الۋ قابىلەتىنىڭ پاريتەتى بويىنشا الەمدە 17-ءشى ورىنعا جايعاسىپ, ال ەۋروپانىڭ الپاۋىت ەكونوميكالارىنىڭ ىشىندە 5-ءشى ورىندى يەلەنەدى. شەت مەملەكەتتەردە ەڭ كوپ وكىلدىكتەر قۇرا بىلگەن ەلدەر اراسىندا 5-ورىندى العان تۇركيالىقتاردىڭ قازىرگى كۇندە 240 ديپلوماتيالىق وكىلدىكتەرى جۇمىس ىستەپ تۇر ەكەن.
– تۇركيانىڭ وسىنداي ماقساتتارمەن جۇرگىزىپ كەلە جاتقان اتقارۋشى, جاڭاشىل ءارى جوعارى قاعيدالى سىرتقى ساياساتىن ءبىز باستاماشىل جانە گۋمانيتارلىق سىرتقى ساياسات دەپ اتايمىز. «باستاماشىل ءارى گۋمانيتارلىق سىرتقى ساياسات» اتتى فيلوسوفيامىز ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى ءتۇرلى سەبەپتەرمەن اتاپ كورسەتكەنىندەي, «حالقىمىزدىڭ باستاماشىل رۋحى مەن ادامي جانە ار-ۇيات قۇندىلىقتارىنا ساي مادەنيەتىن كورسەتەتىن» جەرگىلىكتى جانە ۇلتتىق ءبىر ۇعىم, – دەدى ەلشى مىرزا.
– 3,5 ميلليون سيريالىق باۋىرلارىمىزعا ەسىگىمىزدى اشىپ, ولاردى ەلىمىزدە قوناق ەتۋ ءۇشىن بۇگىنگە دەيىن 32 ميلليارد دوللار جۇمسادىق. سونداي-اق تۇركيا, بۇۇ-دا ەندىرىلگەن پارامەترلەر نەگىزىندە ساياسي شەشىمنىڭ ورناتىلۋىن قولدايدى. استانا پروتسەسىنىڭ ارقاسىندا ۋاقىتشا دوستىق ءبىتىمىنىڭ كۇشەيتىلۋى, شيەلەنىستى ازايتۋ مەموراندۋمىنىڭ ورناتىلۋى جانە جانجالدى تاراپتار اراسىندا سەنىمدى ارتتىرۋ شارالارىنىڭ قابىلدانۋى سياقتى ماسەلەلەر بويىنشا ايتارلىقتاي العا جىلجۋ بايقالادى. ءبىزدىڭ اتسالىسۋىمىزبەن دوستىق ءبىتىم شارتىنىڭ جاريالانۋى جانە استانا پروتسەسىنىڭ باستالۋىمەن تىعىرىققا تىرەلگەن جەنەۆا پروتسەسى قايتا جانداندى.
قازاقستان دا سيريا ماسەلەسىنە قاتىستى استانا پروتسەسىن ۇيىمداستىرىپ, سونداي-اق ءتيىستى تاراپتاردىڭ ءبىر ورتاعا جينالۋىنا سەبەپشى بولا وتىرىپ ماڭىزدى قولداۋ كورسەتۋدە. بۇل قولداۋ ءۇشىن ەرەكشە ريزاشىلىعىمىزدى بىلدىرەمىز.
اينالامىزدا ءورت بار, داعدارىستى باسقارۋدى الدىن الا كورە ءبىلۋىمىز قاجەت. تاياۋ شىعىستىڭ بۇگىنگى ءحالى قۋانتارلىق جاعدايدا ەمەس. اسىرەسە, سيريا مەن يراك قاۋىپسىزدىك جانە ەكونوميكالىق تۇرعىدان ەلىمىز ءۇشىن ايتارلىقتاي سىناق بولىپ وتىر. سەگىز جىل بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان سيريا قاقتىعىستارىنىڭ شەكارالىق ەلدەرگە اسەرىن تيگىزۋىنەن ەڭ ۇلكەن زارداپ شەگىپ وتىرعان مەملەكەتتەردىڭ ىشىندە تۇركيا الدىڭعى ورىندا تۇر.
ايماقتا بولىپ جاتقان تۇراقسىزدىق, زورلىق-زومبىلىق جانە لاڭكەستىك ارەكەتتەر, سونداي-اق گۋمانيتارلىق, ساياسي جانە ەكونوميكالىق سىناقتارعا قاراماستان تۇركيا بەيبىتشىلىك, تۇراقتىلىق جانە دامۋ جولىندا ناقتى قادامدارمەن العا جىلجىپ كەلەدى» دەدى ەلشى.
ەلشىنىڭ مالىمدەۋىنشە, گۋمانيتارلىق ديپلوماتيانى جۇرگىزىپ وتىرعان تۇركيا عالامنىڭ ءالسىز تۇستارىن جويۋ ءۇشىن ۇلكەن كۇش سالىپ, گۋمانيتارلىق جانە دامۋ جولىنداعى كومەك تاقىرىبىندا باستى رولدەردى ءوز موينىنا الىپ كەلەدى.
«Global Humanitarian Assistance»» (GHA) باعدارلاماسى دايىنداعان «عالامدىق گۋمانيتارلىق كومەك» اتتى ەسەبىنە ساي تۇرىكتەردىڭ كورسەتكەن گۋمانيتارلىق كومەگى 2017 جىلى 8,07 ميلليارد اقش دوللارىن قۇراپتى. اتالعان سوما ارقىلى گۋمانيتارلىق كومەك بويىنشا, تۇركيا الەمدە ءبىرىنشى ورىنعا شىقتى. ءداستۇر بويىنشا قايىرىمدىلىق كورسەتۋدەن الدا سانالاتىن اقش بولسا, 6,68 ميلليارد اقش دوللارىن مۇقتاجدارعا ءبولۋ ارقىلى اتالمىش ەسەپتە ەكىنشى ورىندى يەلەنگەن ەكەن.
بۇۇ بوسقىندار ىستەرى جونىندەگى جوعارعى كوميسسارى باسقارماسىنىڭ ۇسىنعان كورسەتكىشىنە سايكەس, تۇركيا الەمدە ەڭ كوپ بوسقىن قابىلداپ وتىرعان ەل بولىپ تابىلادى. 600 مىڭنان استام سيريالىق بالالار تۇركيادا ءبىلىم الىپ وتىر. باستاۋىش سىنىپ جاسىنداعى سيريالىق بالالاردىڭ 97%-ى مەكتەپپەن قامتىلعان. سونىمەن قاتار 20 مىڭنان اسا سيريالىق جاستار وسى ەلدە جوعارى ءبىلىمىن جالعاستىرۋدا.
