استانا «ەكسپو» سىندى ءىرى حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمەنى وتكىزۋگە تاۋەكەل ەتىپ وتىر. كۇللى الەم كوز تىگەتىن شارا قارساڭىندا ەلوردا كەلىمدى-كەتىمدى كىسىلەرگە ىڭعايلى, قاۋىپسىز, جاڭاشىل, ءبىر سوزبەن ايتقاندا, دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ اقىلدى 50 قالانىڭ بىرىنە اينالۋى ءتيىس. وسىعان بايلانىستى «Smart Astana» جوباسى جۇزەگە اسىرىلا باستاعانىنان جۇرتشىلىق حاباردار. بۇل ىرگەلى جوبانى ىسكە اسىرۋمەن اينالىساتىن «Astana Innovations» كومپانياسى بىلتىر قالا تىرشىلىگىن كەشەندى قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسى اياسىندا (تكقج) «قاۋىپسىز قالا» اتتى تاعى ءبىر اۋقىمدى جوبانى قولعا الدى.
قاناتقاقتى جوبادا ءبىرنەشە كەشەندى جۇيە توپتاستىرىلعان. اتاپ ايتقاندا, «قالالىق جەدەل باسقارۋ ورتالىعى», «ينتەللەكتۋالدىق بايلانىس ورتالىعى», «جول ءجۇرۋ ەرەجەسىن بۇزۋ وقيعالارىن فوتو-بەينەقۇرىلعىلارعا ءتۇسىرۋ جۇيەسى», «بەينەباقىلاۋ جۇيەسى», «رەسۋرسپەن قامتاماسىز ەتۋدى باقىلاۋ جۇيەسى», «قاۋىپسىز اۆتوبۋس», «باق جانە الەۋمەتتىك مەدياعا تالداۋ جاساۋ» جانە «شۇعىل بايلانىس تەرمينالى».
قالا تىرشىلىگىن كەشەندى قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسىنىڭ باستى ماقساتى – قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتەتىن سالالاردىڭ جۇمىسىن ءتيىمدى ۇيلەستىرىپ, ولاردىڭ جىلدامدىعىن جانە توتەنشە جاعدايلاردا شۇعىل شەشىم قابىلداۋىن ارتتىرۋ. قوعامدىق ءتارتىپتى ساقتاۋدىڭ ءتيىمدى شارالارى يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار نەگىزىندە ۇيىمداستىرىلماقشى. وسىنداي سونى جۇيەنى ەنگىزگەن الەمنىڭ دامىعان مەملەكەتتەرىندە اۋىر قىلمىس ءتۇرى 30 پايىزعا ازايىپ, قىلمىستى اشۋ 50 پايىزعا ارتقان ەكەن. ەلوردا دا وسى دەڭگەيگە جەتۋدى كوزدەپ وتىر. دەمەك, جوبا قولدانىسقا ەنگەن كەزدە قالا تۇرعىندارىنىڭ قاۋىپسىزدىگى ارتا تۇسەدى دەگەن ءسوز.
ىرگەلى جوبانىڭ تاعى ءبىر كوزدەگەنى – مورالدىق ەتيكاعا جاتپايتىن ۆانداليزم سياقتى ءىس-ارەكەتتەردىڭ الدىن الىپ, قوعامدىق مادەنيەتتى ساقتاۋ. سونىمەن قاتار, قالانىڭ قاي شەتىندە بولسىن, اقپاراتتاردى جىلدام العىزۋعا مۇمكىندىك تۋىپ, بەينەوقيعالار مەن مۇراعاتتارعا قولجەتىمدىلىك ارتتىرىلاتىن بولادى. بۇعان قوسا, قانداي دا ءبىر داعدارىستى جاعداي تۋا قالعان جاعدايدا بۇل تۋرالى جۇرتشىلىقتى نەعۇرلىم تەزىرەك حاباردار ەتۋ دە – وسى جوبانىڭ باستى ماقساتىنىڭ ءبىرى.
كەشەندى جوبا باستان-اياق بىرىڭعاي قۇرىلعىلىق-باعدارلامالىق جۇيەمەن جابدىقتالماق. ياعني, قالانىڭ قاۋىپسىزدىگىنە جاۋاپتى بارلىق قۇرىلىمداردىڭ جۇمىسى ءبىر جەردەن ءۇيلەستىرىلىپ, ناقتى ءارى دايەكتى اقپارات قورى قالىپتاساتىن بولادى.
قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتەتىن كەشەندى جۇيەنى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا ماماندار الەمدەگى كوپتەگەن ەلدەردىڭ تاجىريبەسىن زەرتتەپ, ءتيىمدىلىگىنە باسا نازار اۋدارعان ەكەن. ەندى وسى جوبانىڭ كەيبىر سالالارىنا جەكە-جەكە توقتالا كەتەيىك.
استانا تاۋلىك بويى باقىلاۋدا بولادى
بۇگىندە «Smart Astana» جوباسىن جاساۋشىلار نەگىزگى كۇشتى جوعارىدا اتالىپ وتكەن «قاۋىپسىز قالا» مەن «ينتەللەكتۋالدىق كولىك جۇيەسىن» جۇزەگە اسىرۋعا جۇمىلدىرۋدا. العاشقى كەزەڭىن بيىلعى جىلدىڭ اياعىندا قولدانىسقا ەنگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.
قاۋىپسىزدىكتى ەرەكشە نازاردا ۇستاعان ماماندار استانانى تاۋلىك بويى باقىلاۋدا ۇستاۋعا بەكىندى. ول ءۇشىن قالانىڭ بارلىق بۇرىشىنا بەينەكامەرالار ورناتىلادى. ولاردى جاڭادان قۇرىلاتىن جەدەل باسقارۋ ورتالىعى ءجىتى قاداعالاۋىنا الماق. قالانىڭ قاۋىپسىزدىك جاعدايىنا بايلانىستى اقپاراتتاردىڭ بارلىعى وسى ورتالىقتىڭ دەرەك قورىنا كەلىپ تۇسەتىن بولادى. ءتىپتى, جارىق, سۋ, ينجەنەرلىك جەلىلەردەگى اقاۋلار تۋرالى مالىمەتتەر جەدەل باسقارۋ ورتالىعىندا وڭدەلىپ, شەشىم قابىلداۋعا ءتيىستى مەكەمەلەرگە شۇعىل جەتكىزىلەتىن بولادى.
«اقىلدى باعدارشامدار»
«ينتەللەكتۋالدىق كولىك جۇيەسى» جوباسى بىرنەشە كەزەڭ بويىنشا ىسكە اسىرىلادى. بۇل ءوزى تۇرعىندارعا ناعىز كەرەكتى جوبا بولعالى تۇر. ولاي دەيتىنىمىز, قازىر قالا تۇرعىندارىنىڭ «جاندى» جەرى – كولىكتەردىڭ كەپتەلىسى. استانا قالاسى كولىكتىڭ كوپتىگى جاعىنان ماسكەۋ, ۆاشينگتون, بەرلين سەكىلدى ءىرى مەگاپوليستەردى وزۋعا شاق تۇر. كولىك كەپتەلىسى دەگەنىڭىز وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى قالادا. جاڭا جولدار سالىنىپ, بارى كەڭەيتىلىپ جاتسا دا كەپتەلەك ىرىق بەرەر ەمەس. ەلوردا حالقى كوبەيگەن سايىن ماشينالاردىڭ سانى دا ارتا تۇسەتىنى بەلگىلى. وسى كەپتەلىستەن ۋاقىتىمىزدى ساعاتتاپ شىعىنداپ جاتاتىنىمىز بار. اسىرەسە, تاڭەرتەڭگىلىك جانە كەشكىلىك كەپتەلىستەردە مەجەلى جەرگە جەتۋدىڭ ءوزى مۇڭ. ال ەگەر «ينتەللەكتۋالدىق كولىك جۇيەسى» جوباسى تولىققاندى جۇزەگە اسىرىلسا, كەپتەلىستەن قۇتىلاتىن كۇن دە الىس ەمەس. بۇل جوبانىڭ ارتىقشىلىعى سول, قوعامدىق كولىك – اۆتوبۋستارعا باسىمدىق بەرىلەدى. ولارعا ارنالعان جەكە جولاقتار بەلگىلەنەدى. وسىلايشا, قالانىڭ ءبىر شەتىنەن ەكىنشىسىنە ورتا ەسەپپەن 20 مينۋتتا جەتۋگە مۇمكىندىك تۋادى.
ارينە, اۆتوبۋستاردىڭ ءدىتتەگەن جەرىنە جىلدام بارۋىنا جولاقتاردى جۇرگىزۋ عانا جەتكىلىكسىز. وعان «اقىلدى باعدارشامدار» دا كومەككە كەلەتىن بولادى. قازىرگى قالادا ورناتىلعان بايىرعى باعدارشامدار قاي جولدا كولىكتىڭ كوپ تۇرعانىنا قاراماي, بەلگىلەنگەن ۋاقىت بويىنشا جانىپ-سونەتىنى بەلگىلى. ال ەگەر «اقىلدى باعدارشامدار» ىسكە قوسىلسا, قاي باعىتتا كەپتەلىس كوپ, الدىمەن سول باعىتتاعى كولىكتەردى ازايتاتىن بولادى. بۇل باعدارشامدار جولاۋشىلار كولىگىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ, سولاردىڭ ىڭعايىنا جۇمىس ىستەيتىنىن ايتا كەتكەنىمىز ءجون. ويتكەنى, قۇرىلعىلار ءبىر ورتالىقتان باسقارىلاتىن بولادى.
«اقىلدى باعدارشامدار» الدىمەن سارىارقا, تۇران داڭعىلدارى مەن قوناەۆ, دوستىق, سارايشىق, سىعاناق كوشەلەرىندە ورناتىلادى دەگەن مالىمەت بار. العاشقى كەزدە 42 باعدارشام ىسكە قوسىلماق.
ايتپاقشى, جوبا بارىسىندا اۆتوبۋستار زىرىلداپ, جولاۋشىلاردى دىتتەگەن جەرىنە جىلدام اپارىپ قانا قويماي, ادامداردىڭ قاۋىپسىزدىگىن دە ساقتاۋعا ۇلەس قوساتىن بولادى. سەبەبى, جوبا بويىنشا اۆتوبۋستار تەگىستەي بەينەكامەرالارمەن جابدىقتالادى. سونداي-اق, 500-گە جۋىق مەكەمەنىڭ ماڭايىندا بارلىعى 30 مىڭعا تارتا بەينەباقىلاۋ كامەراسى ورناتىلماق.
«ينتەللەكتۋالدىق كولىك جۇيەسى» جوباسى «ەكسپو» حالىقارالىق كورمەسى باستالعانعا دەيىن تولىق ىسكە قوسىلادى. وسى كەزدە قالانىڭ ورتالىق كوشەلەرىندەگى 304 جول قيىلىسى, ال 2017 جىلدان كەيىن شاعىن اۋداندارداعى 56 جول قيىلىسىنداعى قوزعالىس «اقىلدى باعدارشامدارمەن» رەتتەلەدى.
قىمبات توقتامۇرات
