قۇرىلىستا ىركىلىس بولماسىن

نۇر-سۇلتان – الەمدەگى ەڭ جەدەل دامىپ كەلە جاتقان شاھارلاردىڭ ساناتىندا. قالا ەكونوميكاسىن العا جەتەلەۋشى درايۆەرلەردىڭ ءبىرى – قۇرىلىس سالاسى. سوندىقتان دا وعان دەگەن باقىلاۋ ەرەكشە. سەيسەنبى كۇنى ەلوردا اكىمى التاي كولگىنوۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن جينالىستا قۇرىلىس نىساندارىنداعى تەحنيكا قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋ, اباتتاندىرۋ, ەڭبەكتى ۇيىمداستىرۋ, قۇرىلىس سالۋشىلاردىڭ ۇلەسكەرلەر الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگى تالقىلاندى.

ارىسپەن بىرگەمىز!

نەگىزگى تاقىرىپقا كىرىسپەس بۇرىن, قالا باسشىسى الدىمەن ارىستاعى جاعدايمەن تانىستىرىپ ءوتتى. ارىستا 55 مىڭ حالىق تۇرادى, ول جاي قالا عانا ەمەس, ءىرى تەمىرجول ستانساسى دا. وق-ءدارى قويماسىنىڭ جارىلىسىنان شاھارداعى 8800 ءۇيدىڭ 90 پايىزى زارداپ شەككەن. سونىڭ سالدارىنان 3,5-4 بالدىق جەر سىلكىنىسى بولعان. سناريادتاردان امان قالعان ۇيلەر سودان قيراعان. قازىرگى كۇنى قالا شارتتى تۇردە 17 سەكتورعا ءبولىنىپ, سونىڭ ەڭ كۇردەلىلەرىنىڭ ءبىرى – 9-سەكتوردى قالپىنا كەلتىرۋ نۇر-سۇلتان قالاسىنا مىندەتتەلدى.
– ارىستا ءبىزدىڭ اكىمدىككە اۋماعى 100 گەكتاردى قۇرايتىن 9-سەكتوردى قالپىنا كەلتىرۋ جۇكتەلگەن. ەلوردا اكىمدىگى 659 نىساننىڭ, اتاپ ايتقاندا, 600-ءى جەكە جانە 59-ى كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇيدىڭ (692 پاتەر) جالپى سانى 1292 پاتەردى قالپىنا كەلتىرەدى. سونداي-اق جاڭادان 36 جەكە ءۇي جانە 7 كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي تۇرعىزاتىن بولامىز. جاڭا نىسانداردى سالۋ بويىنشا اكت تولتىرىلىپ, سمەتالىق ەسەپ جاسالدى, – دەدى ا.كولگىنوۆ.
بۇگىندە 87 جەكە تۇرعىن ءۇيدىڭ جوندەۋ جۇمىستارى اياقتالدى. 450 نىساندا جوندەۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر. نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمدىگى جىل سوڭىنا دەيىن 392 جەكە تۇرعىن ءۇي جانە 52 كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇيدى تاپسىرۋى ءتيىس. جالپى, ارىستاعى جۇمىستارعا جۇمسالىپ جاتقان قاراجاتتىڭ 50 پايىزى ۇكىمەت رەزەرۆىنىڭ ەسەبىنەن قاراستىرىلعان.
ارىس تۋرالى اڭگىمەنى قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى نۇرلان نۇركەنوۆ جالعادى:
– ارىستاعى جاعداي وتە كۇردەلى. ءتىپتى اتىلعان سنارياد ءۇيدىڭ قابىرعاسىن تەسىپ, بولمەنىڭ ءدال ورتاسىنا قادالىپ قالعان جايت تا كەزدەستى. زارداپ شەككەندەرگە وسىندايدا كومەكتەسپەگەندە قاي ۋاقىتتا كومەكتەسەمىز؟ حالىققا راقمەت, حال-قادەرىنشە كومەك قولدارىن سوزۋدا. جەكە بيزنەس تە ارىسقا قوماقتى قارجى اۋداردى. وسى قارجىنىڭ ارقاسىندا كوپ جۇمىس جاسالىپ جاتىر. الدىن الا ەسەپ بويىنشا جوندەۋ جۇمىس­تارىنا 4,7 ملرد تەڭگە قاجەت. بۇل – وتە كوپ اقشا, ءالى كوپ شارۋالاردى ءبىتىرۋىمىز كەرەك. قازىرگى كۇنى نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ كاسىپ­ورىندارى مەن ۇيىمدارىنان «تۇركىستان» الەۋمەتتىك دامۋ كورپوراتيۆتىك قورىنا اقشا جينالىپ جاتىر. قورعا قارجى اۋدارامىن دەۋشىلەرگە قاشاندا ريزامىز, – دەدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا, ارىستاعى قۇرىلىس جۇمىستارىنا ەلوردالىق 32 قۇرىلىس كومپانياسى, 600 قۇرىلىسشى جانە 23 ارنايى تەحنيكا جۇمىلدىرىلعان. سونىمەن بىرگە ەلوردا اكىمدىگىنىڭ 40 قىزمەتكەرى قاتىسىپ جاتىر. ودان بولەك, جاقىن كۇندەرى استانالىق بەلسەندى 20 ەرىكتى ارىسقا جولعا شىقپاقشى.

زەرتتەۋ قورىتىندىسى كورسەتكەندەي, نەگىزگى الەۋمەتتىك ماسەلە تۇرعىن ۇيمەن قامتۋعا تىرەلىپ تۇر. باسپانا كەزەگىنە 46829 ادام تىركەلدى. ولاردىڭ ىشىندە كوپبالالى وتباسىلاردىڭ سانى – 3501. «نۇرلى جەر» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بويىنشا 24 كوپبالالى وتباسى باسپانامەن قامتىلدى. بيىل كوممۋنالدىق تۇرعىن ءۇي قورىنان 1634 پاتەر بولەمىز. ونىڭ 731-ءى – ارەندالىق ءۇي, سونىڭ ىشىندە 233-ءى – كوپبالالى وتباسىنا تيەسىلى.
(ەلوردا اكىمى التاي كولگىنوۆتىڭ قالا اكتيۆىمەن كەزدەسۋدە ايتقان ءسوزى)

قاۋىپسىزدىك تالاپتارى كۇشەيتىلەدى

ا.كولگىنوۆ ەلورداداعى قاي سالاعا بولسا دا تالاپتىڭ جوعارى ەكەنىن جەتكىزدى. ول ازاماتتاردىڭ سۇرانىستارىن قاناعاتتاندىرۋ مىندەتتى ەكەنىن قاداپ ايتتى. سونداي-اق جالاقى, باسپانا جانە قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىن تىلگە تيەك ەتتى. اكىم, ودان بولەك, قالاداعى كەيبىر قۇرىلىس كومپانيالارىنىڭ جۇمىسىن سىنعا الدى. قۇرىلىس الاڭدارىندا ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى تالاپتارىن ساقتاۋعا شاقىردى. جۇمىس بارىسىندا وقىس وقيعا ورىن السا, الدىمەن باسشىلىق جاۋاپ بەرەتىنىن ەسكەرتتى.
– ءبىز ءۇشىن, ەڭ باستىسى, جۇمىسشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگى ماڭىزدى, بۇل اسىرەسە قۇرىلىس نىساندارىندا جۇمىس ىستەيتىن ادامدارعا قاتىستى. قاۋىپسىزدىك شارالارىنا ۇنەمدەۋدىڭ قاجەتى جوق. قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسى ساقتالعان جەردە ءتارتىپ پەن ساپا بار جانە ناتيجە دە بولادى, – دەدى التاي سەيدىرۇلى.
بۇگىندە باس قالادا 1700 قۇرىلىس نىساندارى تىركەلگەن. جىل باسىنان بەرى ولاردا 17 جازاتايىم وقيعا ورىن الىپ, سونىڭ سالدارىنان 3 ادام قايتىس بولعان. «وندىرىستىك جاراقاتتاردى ازايتۋ ءۇشىن ۇستىمىزدەگى جىلى 125 جوسپاردان تىس تەكسەرىس وتكىزىلىپ, سونىڭ ناتيجەسىندە كەمشىلىكتەردى جويۋ جونىندە 120 ۇيعارىم بەرىلدى. ورەس­كەل زاڭ بۇزعانى ءۇشىن 7 قۇرىلىس نىسانىنىڭ جۇمىسى توقتاتىلىپ, ماتەريالدار سوتقا جىبەرىلدى» دەدى قالالىق ورتا ساپاسى جانە باقىلاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى تولەگەن قۇلۇشەۆ.
التاي كولگىنوۆ قۇرىلىس سالۋشىلاردى قىزمەتكەرلەرگە ۋاقىتىلى جالاقى تولەۋگە جانە ەڭبەك شارتتارىندا كورسەتىلگەن بارلىق شارتتاردى ساقتاۋعا, ءوز قىزمەتكەرلەرىن جاپپاي نارازىلىقتارعا شىعۋعا ءماجبۇر ەتپەۋگە شاقىردى:
– سىزدەر قۇرىلىسشىلاردىڭ ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا تابىس تاۋىپ, دامىپ جاتىرسىزدار. ال قىزمەتكەرلەرىڭىزدىڭ جالاقىسىن ۋاقىتىندا تولەمەيسىزدەر. بۇل قالاي بولعانى؟ ءبىز مەملەكەت تاراپىنان, اكىمدىك تاراپىنان بار مۇمكىندىكتى جاساپ, قولداۋ كورسەتەمىز. سوندىقتان سىزدەر دە ءوز مىندەتتەرىڭىزدى دۇرىس اتقارىڭىزدار. ەگەر قۇرىلىسشىلاردىڭ جالاقىسىن كەشىكتىرىپ نەمەسە كونۆەرتكە سالىپ بەرسەڭىزدەر, وندا سىزدەرمەن اڭگىمە باسقاشا بولادى, – دەدى ول.
جۇمىس بارىسىنداعى كيكىلجىڭدەردىڭ كوپشىلىگى زاڭ تالاپتارىنىڭ ساقتالماۋىنان ورىن الادى. 2018 جىلى وسى سەبەپتەن باس قالادا جۇمىس بەرۋشى مەن قۇرىلىسشىلاردىڭ اراسىنداعى 10 ەڭبەك داۋى تۇتانعان. بۇگىندە وسى تۇسىنبەۋشىلىكتىڭ ءبارى شەشىمىن تاپقان. بىلتىر باسقارمانىڭ ارالاسۋىمەن 256,5 ملن تەڭگە جالاقى قارىزى قايتارىلدى (2000 ادامنىڭ قۇقى قورعالدى). 2019 جىل باسىنان بەرى 7 ەڭبەك داۋى ورىن الدى. قازىرگى كەزدە جالاقى قارىزى بو­يىنشا 540 ملن تەڭگە وتەلدى (2500 قۇرىلىسشىنىڭ قۇقى قورعالدى).
جالاقى تولەۋ بويىنشا مونيتورينگ جۇرگىزۋ جانە ەڭبەك شيەلەنىستەرىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى ن.نۇركەنوۆتىڭ توراعالىعىمەن اكىمدىكتە جۇمىس توبى قۇرىلدى. ءار اپتا سايىن جۇمىس توبىنىڭ وتىرىس­تارىنا ەڭبەكاقى قارىزى بار جۇمىس بەرۋشىلەر شاقىرىلىپ, ولاردىڭ ەسەبى تىڭدالادى. سونداي-اق قۇرىلىس سالاسىنا مەملەكەت تاراپىنان ايتارلىقتاي قولداۋ كورسەتىلىپ جاتقانىن جانە بۇل سالا پرەزيدەنتتىڭ ءجىتى باقىلاۋىندا ەكەنىن ايتتى. اكىمدىك ءوز تاراپىنان جان-جاقتى قولداۋ كورسەتىپ, قۇرىلىس كومپانيالارىنا قىسىم جاسالمايتىنىنا سەندىردى.
– ەگەر بىرەۋ سىزدەرگە اكىمدىك تاراپىنان كەدەرگىلەر جاسايتىن بولسا, وندا بىزگە حابارلاسا الاسىز. ولاردى رەتكە كەلتىرەمىز. ەگەر بىرەۋ سىزدەردەن پارا, اقشا سۇراسا, ءتيىستى ورگاندار دەرەۋ شارالار قولداناتىن بولادى. مەنىڭ وزىمە دە تىكەلەي حابارلاسۋلارىڭىزعا بولادى, – دەپ اتاپ ءوتتى.

ۇلەسكەرلەر ماسەلەسى – ۇدايى نازاردا

اكىم سونداي-اق ۇلەسكەرلەر پروبلەماسىنا دا نازار اۋدارتتى. التاي كولگىنوۆ جيىنعا قاتىسۋشىلارعا ۇلەسكەرلەرمەن جۇمىس ىستەۋ بارىسىندا اسا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋ كەرەكتىگىن ەسكە سالدى. ونىڭ ايتۋىنشا, بۇگىندە ەلوردادا جوسىقسىز قۇرىلىس سالۋشىلاردىڭ ارەكەتتەرىنەن زارداپ شەككەن 10 مىڭنان استام ۇلەسكەر بار.
– مەن ۇلەسكەرلەرمەن كەزدەستىم جانە كەيبىرەۋلەر ءوز پاتەرلەرىن الا الماي كەتكەن, كوپشىلىگى ءوز مۇلىكتەرىن سالدى, جاتاقحانالاردا تۇرادى, بىرەۋلەر مۇلدەم ءۇيسىز قالدى. مەملەكەت قازىر ولاردىڭ پروبلەمالارىن شەشۋدە. مۇنداي ارەكەتتەر قايتالانباس ءۇشىن ءاربىر وبەكتىدە قاتاڭ باقىلاۋدى جۇزەگە اسىراتىن بولامىز. ەگەر ءسىز ادال تابىس تاپقىڭىز كەلسە, ءبىز سىزدەردى قولداۋعا دايىنبىز. پرەزيدەنت بيزنەسمەندەر ءۇشىن اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى الىپ تاستاۋ ماسەلەلەرىن جەكە ءوزى باقىلايدى. بىراق بيزنەس ءۇشىن دە, اسىرەسە قۇرىلىس سالاسىندا دا جاۋاپكەرشىلىك بولۋى كەرەك, – دەدى اكىم.
كەڭەستە كوتەرىلگەن تاعى ءبىر ماسەلە قۇرىلىس كەزىندە وتاندىق وندىرۋشىلەردىڭ ماتەريالدارىن قولدانۋ بولدى. اكىم قۇرىلىس سالۋشىلاردى ساپاسى جاعىنان باسقا ەلدەردىڭ ونىمدەرىمەن باسەكەلەسە الاتىن قازاقستاندىق تا­ۋارلاردى قولداۋعا شاقىردى.
– ەلباسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ۇكىمەت قاراپايىم زاتتاردىڭ ەكونوميكاسىنا 600 ملرد تەڭگە ءبولدى. بىزدە وندىرىلەتىن قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ تۇرلەرى مۇمكىندىگىنشە قالانىڭ قۇرىلىسى كەزىندە پايدالانىلۋى ءتيىس. بىزدە ءۇي قۇرىلىسى كومبيناتتارى پايدا بولدى, ليفتتەر جينالادى, بۇل وندىرىستە مىڭداعان ادام جۇمىس ىستەيدى, وسىنىڭ بارلىعى سىزدەر ءۇشىن شىعارىلادى, – دەپ قورىتىندىلادى التاي سەيدىرۇلى.
ءسوز سوڭىندا قالا باسشىسى قۇ­رىلىس سالاسىنا قاتىستى اتالعان پروبلەمالاردى شەشۋدى تاپسىردى.