…ناستيا اجەيدىڭ ءۇيى ءوزى سەكىلدى كارىلىكتەن قاۋساپ, جەر بولىپ تۇر. ابدەن توزىعى جەتكەن شاتىرىنا جاقىن كەلىپ, قولىڭدى ارتىپ, سۇيەنىپ تۇرۋعا بولادى. ۋاقىتتىڭ سالماعىنان مەيىلىنشە شوگىپ كەتكەن وسىناۋ سامان كىرپىشتەن سالىنعان باسپانا استانانىڭ كوككە بوي تۇزەگەن كوپ قاباتتى عيماراتتارىنىڭ ورتاسىندا بەينە الىپ كەمەلەردىڭ اراسىندا قىسىلىپ-قىمتىرىلىپ, تەڭىزگە شىعا الماي قالعان قايىقتاي جاپادان جالعىز ەربيەدى…
اجەيدىڭ جەرتولەسىن قالا باسشىلارى مەن قۇرىلىس كومپانياسى ماڭىنا بيىك دۋالدار تۇرعىزىلىپ, زاڭعار نىساندار سالىنا باستاعاندا-اق قۇنىن تولەپ, سىرىپ تاستاماقشى بولعان. سەكسەننەن الدەقاشان اسىپ كەتكەن جالعىز باستى كەيۋانا وعان كونبەگەن.
– مەن وسى بوساعادان كۇيەۋىم ۆانيانى سوعىسقا شىعارىپ سالعام. ەگەر ول ءتىرى بولىپ, ورالا قالسا, تۋعان شاڭىراعىن قايدان ىزدەپ تابادى. كوشپەيمىن ەشقايدا. ماعان التىن ساراي سالىپ بەرسەڭدەر دە كەرەگى جوق. ولىگىم وسى جەردەن شىعادى, – دەپ ناستيا اجەي قيعىلىق سالعان…
كەيدە جۇمىستان ەرتەرەك شىعا قالسام, اجەيدىڭ مەكەنىنە سوعاتىن ادەتىم بار… كەش كەلگەن كوكتەمنىڭ جىلاۋىق جاڭبىرى جۋىق ماڭدا باسىلماسىن بايقادىم دا, اجەيدىڭ جەركەپەسىنە سوعا كەتۋدى ءجون كوردىم. كاريا ءالى ءۇيىنىڭ تۇپكى جىلى جاعىنان اۋىزعى بولمەگە كوشە قويماپتى.تەرەزەنى سىرتتاعى جاۋىن تامشىلارى باياۋ شەرتىپ تۇر… كارياعا گازەتتەن العان قالاماقىمنان بەردىم.
– كەل, كازاك, شايعا وتىرالىق, – دەدى ماعان كوڭىلدەنگەن اجەي ۇستەلگە پياز بەن نان تۋراپ قويىپ جاتىپ, – ماتيلدا, سەن دە جاقىندا…
ۇيدە ناستيا اجەي ەكەۋىمىز عانا بولعاندىقتان, قاريانىڭ بۇل سوزىنەن شوشىنايىن دەدىم. عۇمىر بويى ءبىر ءوزى عانا تۇرىپ كەلە جاتقان جاننىڭ ەپتەپ اقىلى اۋىسۋى دا عاجاپ ەمەس. ونىڭ ۇستىنە جاسى كەلگەن ادام…
– ماتيلدا, كەل, دەدىم عوي ساعان… كەمپىردىڭ ەكىنشى قايتارا وكتەمدەۋ شىققان داۋىسىنان قابىرعاداعى كونەلىكتەن كۇڭگىرت تارتىپ كەتكەن ەسكى اينانىڭ كەستەلى ورامالى قوزعالعانداي بولدى. اۋىز ۇيدەن الدەكىم شەلەكتى سالدىر-گۇلدىر ءتۇسىرىپ الدى.
– ماتيلدا دەدىم عوي, ساعان. نەگە ابايلاپ جۇرمەيسىڭ, وڭباعان…
سىرتقى ەسىككە تۇتىلعان گۇلدى شىمىلدىقتىڭ ەتەگىن بەرى يتەرىپ, تۇرقى كىشىگىرىم قاندەن يتتەي, ءۇستى-باسى ساز بالشىققا ابدەن بىلعانعان ءبىر جان يەسى دومالاپ كىرىپ كەلەدى..
ە..مۇنىسى مىسىعى بولدى, – دەپ ويلادىم اۋەلىندە… باعانادان ميىما كەلمەگەنىن قاراشى. جالعىزىلىكتى قاريانىڭ سەرىگى سول بولماعاندا, كىم دەرسىڭ… وسىنى ويلاپ ۇلگەرگەنىمشە, بولمەگە قازداڭداي باسىپ, ابدەن سەمىرىپ العان قارا تاۋىق ەندى. قىت-قىتتاپ ءجۇرىپ, كەمپىردىڭ تىزەسىنە سەكىرىپ ءمىندى..
– مىنە, ماتيلدا, بۇنىڭ ءجون. كورىپ تۇرسىڭ با, بىزگە كازاگىمىز كەلدى. ەپتەپ اقشا اكەلدى. ەندى سەن ەكەۋىمىز دۇكەننەن كۇرىش الامىز, ءسابىز قوسىپ, پالاۋ جاسايمىز, – دەدى اجەي تاۋىعىن قاناتتارىنان سيپاپ.
– ماتيلدانى قۇرتپاقشى بولدى جاڭا كورشىلەرىم… ارينە, مۇنىڭ وزىندە دە بار. دالاعا شىقسا ءوزىمىزدىڭ دۋالعا ەمەس, بيىك ۇيلەردىڭ جانىندا تۇرعان جارقىراعان ۇلكەن ماشينالاردىڭ توبەلەرىنە قونعاندى ۇناتادى. ءوزىنىڭ بەينەسى ءتۇسىپ تۇرعان جەردى قالايتىنى – سەرىگىن ىزدەيدى. ال, مەن مۇنىڭ قوساعى – قىزىل اتەشتى پەنزادان كاتەرينا ءسىڭلىم كەلگەندە سويىپ, سورپا جاساپ جىبەرگەم… ءسال تىنىستاپ العان اجەي ەندى تاۋىعىنىڭ قاۋىرسىندارىن كارى ساۋساقتارىمەن تازالاپ, تاراي باستادى…
– ماتيلدا, كانى, ايناعا قاراپ جىبەرشى. كازاگىمىزعا ونەرىڭدى كورسەتشى, – دەدى كەمپىر قۇسىن ەسكى اينانىڭ بەتىنە جاقىنداتىپ…
…ايتپاقشى, ناستيا اجەيدىڭ مەنى «كازاگىم» دەپ اتاۋىنىڭ ءوز سەبەبى بار. قاريا ۇيىندەگى جالعىز كىتابى شولوحوۆتىڭ «تىنىق دونىن» كەستەلى ورامالىنا وراپ, اسپەتتەپ ۇستايدى. «گريشا مەلەحوۆ, اكسينيا استاحوۆا, پانتەلەي پروكوفەۆيچ, داريا مەلەحوۆا» دەپ, رومان كەيىپكەرلەرىنىڭ اتى-جوندەرىن, ونداعى وقيعالاردى كوڭىلى شات ۋاعىندا ايتىپ وتىرعاندى ۇناتادى. مەنى دە سول دون كازاكتارىنىڭ قۇرمەتىنە بولار, اجەي «كازاگىم» دەيدى.
– مىنە, كوكتەم دە شىقتى. جەر بۋسانىپ جاتىر. ءتاڭىر بەرسە, بيىل كوك جۋاعا كەنەلەمىز, ماتيلدا. اق نانعا جۋا قوسىپ, تويا كۆاس ىشەمىز ءالى…
جاراتۋشىنى اۋىزىنا ءجيى العانىمەن, بايقاۋىمشا, ناستيا اجەيدىڭ كىشكەنە جەر ۇيىندە يكونا جوق. قاريانىڭ ىرگەدەگى شىركەۋگە بارا جاتىرمىن دەگەنىن دە ەستىمەپپىن. كىتاپ اتاۋلىدان تەك «تىنىق دوندى» عانا وقيتىنىنا قاراعاندا, دون كازاكتارىنان تاراعان ۇرپاق شىعار دەپ ويلايمىن.
– مەنىڭ كازاگىم, ايتشى, سەن وسى كارتاۋزدى بىلەسىڭ بە؟ – دەدى, قاريا ەندى ءبىر ساتتە.
– ەرتەگىدەگى جاۋىز كارتاۋزدى ايتاسىز با؟
– جو..و..عا! تىڭ يگەرۋشى كارتاۋزدى ايتام. ەكەۋىمىز ءبىر تراكتور-ەگىس بريگاداسىندا ىستەگەنبىز. راس, مەن اسپازشى بولدىم. سولاي ما, ماتيلدا؟! قازىر ەل جۇمىسقا جالقاۋ. «ۇكىمەت اكەپ بەرسىن, مەنى اسىراسىن» دەيدى. ءبىز سوعىستان كەيىن شارۋاشىلىعى قۇلدىراپ كەتكەن ەلدى كۇنى-ءتۇنى دەمەپ, جالاقى دا الماي كوتەردىك. مەنىڭ ءوزىم مىنا جەر ءۇيىمنىڭ قاسىنا جۋا, كارتوپ, قىزاناق, قيار مەن ءسابىز ەگەمىن. دۇكەننەن ءسۇت, ەت, نان عانا الامىن… ە…ەي, ءتاڭىرىم-اي, جالقاۋسىڭدار عوي, جالقاۋسىڭدار…
…كەمپىر ءتىسى جوق قىزىل يەكتەرىن كورسەتىپ, ءماز بولىپ كۇلدى. ناستيا اجەيدىڭ ءبىر مىنەزى اقشاعا قاتتى قۋانادى. جەركەپە ءۇيىنىڭ الدىنداعى شاعىن باقشاسىندا ءوزى وسىرەتىن جەمىستەرى مەن كوكونىستەرىن بازارعا شىعارىپ ساتادى. بىراق, قاراجاتىن ورىنسىز جۇمسامايدى. ۇسىنىقتى قارت تۋعان-تۋىستارى بۇل ماڭدا جوق بولعاندىقتان, كۇنى ەرتەڭ ءوزىن جەرلەۋگە جۇمسايتىن قاراجاتتى جيناپ جۇرگەن سىڭايلى ما قالاي.
– سونىمەن, كارتاۋزدى بىلەسىڭ بە, بالام؟ – دەدى, كاريا دىرىلدەگەن قولدارىمەن الدىما داستارقان ۇستىندەگى تاعامدارىن يتەرە ءتۇسىپ.
– كارتاۋزوۆتى ما, اجەي,بىلەمىن. ول كىسى قازىر وسى قالادا. ەستۋىمشە, جەكە مەنشىكتى ماشيناسىمەن جولاۋشى تاسيدى…
– ءانا قارا, باتىرىمدى!.. اجەي كۇبىرلەپ, ساۋساقتارىن بۇگە باستادى…
– مەنەن ون بەس جاستاي كىشى ول. تىڭعا بالا كەزىندە كەلگەن… ەكى اياعى تىزەدەن جوق بولسا دا, تراكتور ايداپ, ەڭبەك ەرى اتاندى…
– اجەي, باسپاناڭىز ارالدا قالعانداي بولىپتى. قالا باسشىلارىنىڭ بەرگەن بيىك ۇيلەرىنىڭ بىرىنە نەگە كوشىپ المايسىز؟ بيىل قىستان قالاي شىقتىڭىز؟ – دەيمىن كاريانىڭ جاۋاپتارىن كۇتپەستەن سۇراقتىڭ استىنا الىپ…
– توقساننان استىم, بالام. بيىل كۇزدە شالىمنىڭ قاسىنا باراتىن شىعارمىن. سوندىقتان, ماعان ەندى ەش قايدا قونىس اۋدارۋدىڭ قاجەتى جوق…
– شالىڭىز ستالينگراد تۇبىندە قازا تاپقان دەمەپ پە ەدىڭىز؟
– ادامنىڭ رۋحى ولگەننەن كەيىن ۇشىپ, افريكاعا دا بارا بەرەدى. تاننەن بوساعان جاننىڭ قاناتتى قۇستان دا ۇشقىر بولاتىنىن بىلەمىن.
وسىنى ايتتى دا كاريا بۇرىشتاعى قۋىستان اعاش قۇمىرا الىپ شىقتى. مانادان بايقاماپپىن, ۇيدە وركەنيەتتىڭ بەلگىسى بولار ەشتەڭە جوق. توڭازىتقىش, راديو, تەلەديدار كوزگە شالىنبايدى مۇلدەم. ءتىپتى, ەلەكتر شاينەگى دە كورىنبەيدى. وتى وشە باستاعان تەمىر پەشتىڭ ۇستىندە ۇلكەندى-كىشىلى شويىن ىدىستار عانا تۇر…
– ەلەكتر ماگنيتتى تولقىنداردان قورقامىن. سوندىقتان, ەلەكتردى مۇلدەم پايدالانبايمىن دەسەم دە بولادى. انا شامدى تەك, كەشكە بىرەر مينۋتتارعا عانا جاعامىن, – دەدى اجەي مەنىڭ نە ىزدەپ وتىرعانىمدى اڭعارىپ قالىپ… – ماعان ساعاتتىڭ دا قاجەتى شامالى. ونىڭ قىزمەتىن ماتيلدا اتقارادى…
بۇل كىسىنىڭ توقساننان اسۋىنا نەنىڭ سەبەپ بولىپ وتىرعانىن ەندى زەردەلەگەندەي بولدىم…
– اجەي, ءسىز, ۇزاق جاسىڭىزدا نەنى قادىر تۇتتىڭىز؟ – دەيمىن قاريانى كوبىرەك سوزگە تارتپاق نيەتپەن.
– ەڭبەكتى, بالام! وسى جاسىما دەيىن تاڭ قۇلانيەكتەنە تۇرىپ, قىبىرلاۋمەن كەلەمىن. ورتانىڭ دا, ءۇيدىڭ دە جۇمىسىنان قاشقان كۇنىم جوق. شىن بەينەتتەنگەن ادامنىڭ جاماندىق اتاۋلىدان اۋلاق بولاتىنىن انام مارقۇم ساناما سىڭىرگەن. ادال ەڭبەكتىڭ پەندەسى وزگەنىڭ دە ءومىرىن قادىرلەيدى, بالام. ەڭبەكتەن قاشپاساڭدار, دەنساۋلىقتارىڭ دا جاقسى بولادى…
اجەي بۇرىشتاعى سامساپ تۇرعان بوس شىنى قۇتىلاردى الدىنداعى ۇلكەن تەگەشتەگى سۋعا مۇقيات جۋا باستادى. ونسىز دا جارقىراپ تۇرعان ىدىستاردا تەرەزەدەن تۇسكەن كۇن ساۋلەلەرى كوڭىلدەنە قۇبىلادى..
– بيىل قالا ماڭىنداعى ورماندا قاراقات كوپ بولادى. استانانىڭ اينالاسى قازىر قالىڭ ورمان عوي. ءوزىڭ ول جەرلەردى كورىپ پە ەدىڭ؟ – دەدى اجەي مەن جاققا كوزىن سىعىرايتا قاراپ. جاۋابىمدى كۇتپەستەن, تىڭنان اڭگىمە باستاپ كەتتى.
– سوعىس جىلدارىندا انام ەكەۋىمىز اقكولدە تۇردىق. ۇيىمىزدەن قالىڭ ورمان تاياق تاستام عانا جەردە. ەرتەمەن جالعىز ەشكىنى جەتەلەپ, سول اعاش ىشىنە كەتەمىن. كۇن ۇزاق ورمان كولەڭكەسىندە جيدەك, قاراقات تەرىپ جەيمىن. قايتاردا اعاش شەلەگىمە تولتىرا جەمىستەرىن ۇيگە الا كەلەمىن. انام سولاردان ءتىل ۇيىرەر توساپ جاسايتىن. ەڭ قينايتىنى, مىنانداي شىنى ىدىستار تاپتىرمايتىن… كاريا قولىنداعى شىنى قۇتىلارىن ايالاي سىيپادى.
– باردىڭ قادىرىنە قازىر جەتە بەرمەيمىز-اۋ. مىنا شىنى ىدىستاردى مەن قوقىس سالعان تەمىر جاشىكتەردەن ۇنەمى جيناپ الامىن. اناۋ ادەمى كارلەن كەسەلەردى دە سول جەرلەردەن تاۋىپ العام. ابدەن بايىعان كورشىلەر قوقىس جاشىكتەرىنە نەبىر جىلى كيىمدەردى دە, جۇمساق جيھازداردى دا لاقتىرا سالادى. بىراق, مەن وزىمە كەرەگىن عانا الامىن. سەن, بالام, مەن جايىندا جامان ويلاپ قالما استە. مەن پليۋشكين ەمەسپىن… تەك, وسى زاماننىڭ ادامدارى بارلىق پەن بايلىقتى كوتەرە الماي ءجۇر مە دەپ, قورقامىن. ال, قاناعاتتى بىلمەگەن ادام قىلمىسقا بارادى. قوعامعا, ادامدارعا زالال كەلتىرەدى…
– اجەي, قالاي ويلايسىز؟ وسى جىن-شايتاندار ومىردە بار ما؟ ءسىز ۇزاق جاساپ كەلە جاتىرسىز عوي, – دەيمىن قاريانى سويلەتە تۇسۋگە دەن قويىپ. سىرتتا جاڭبىر ءالى دە سەبەزگىلەپ, تەرەزە شىنىلارىن شەرتىپ تۇر…
– ساعان مەن سوعىس جىلدارىنان كەيىن بولعان ءبىر وقيعانى ايتىپ بەرەيىن, – دەدى كاريا, – تەك قورقىپ جۇرمە…
– بىردە قوس وگىز جەككەن ەكى شانامەن پوسەلكەدەن قالاعا كىرە تارتتىق. اياز شامالى بولسا دا, كۇن الاقانشىقتانىپ, جاياۋ بوراسىن ءجۇرىپ تۇرعان. كولحوز بريگاديرى ماتۆەي: «بۇنىڭ سوڭى بورانعا ۇلاسادى. بۇگىنشە پوسەلكەدەن شىقپاي-اق قويىڭدار» دەسە دە, تاۋەكەل دەپ, تارتىپ كەتتىك ناتاليا ەكەۋىمىز. ول – كولحوزدىڭ اگرونومى دا, مەن قويماشىسى ەدىم. بۇل – سوعىستان سوڭعى, تىڭ يگەرۋ جىلدارىنىڭ الدى بولاتىن.
سەلودان بىرەر شاقىرىم الىستاسىمەن شىنىندا دا بوران كۇشەيدى. شاناعا جەككەن قوس وگىزدىڭ مۇيىزدەرىنىڭ ءوزى ازەر-ازەر كوزگە شالىندى. داۋىسىمىز قارلىققانشا كەزەك-كەزەك ايعايلاپ, كولىگىمىزگە دەم بەرىپ قويامىز. بۇلاي ەتپەسەڭ, سيىر مالى جالقاۋ, جەتەر جەرگە تۇياق باستىم دەپ, شاڭىراقتاي مۇيىزدەرىن شايقاپ, مۇلگىپ, تۇرىپ الۋى مۇمكىن. ال, ءبىر توقتاسا, وگىزدەردى ورنىنان قوزعالتۋ – قيىننىڭ قيىنى.
كوزىمىزگە قار ۇشقىندارى ينەدەي قادالادى. بەتىمىزدى بۇركەگەنمەن, وكپەك جەل جاۋلىعىمىزدى قايىرىپ تاستايدى. جانىمداعى ناتاليا دا شانا ۇستىندەگى كەنەپ قاپتاردىڭ تاساسىنا قايتا-قايتا تىعىلىپ اۋرە. وگىزدەردىڭ بەتالىسىن باعدارلاپ, جولدان شىعارماي قاقپايلاپ كەلە جاتىرمىز. قالاعا ول جىلدارى ءۇش قونىپ جەتەمىز. ءالى العاشقى قونالقاعا دا تۇياق ىلىكتىرگەنمىز جوق… بوران بولسا, اق تۇتەككە اينالىپ, قۇتىرىپ بارادى. كىمنىڭ ولگىسى كەلەدى دەيسىز. شوشي باستادىق.
– قاپتاردى جەرگە ءتۇسىرىپ, باسپانا جاساپ الايىق, – دەپ ايعايلادى ناتاليا اقىرى… وگىزدەردى توقتاتىپ ءتۇسىپ, سوڭعى شاناعا بارسام, قار باسىپ قالعان اپپاق قاپتاردىڭ تاساسىندا ءىش كيىمى عانا بار جاس كەلىنشەك وتىر ءبۇرىسىپ. ءبىز ءجۇرىپ وتكەن جولدا ەل بولمايتىن. تەك, ارەدىك مولالار عانا كەزدەسەتىن. اقىل-ەسىمنەن ايىرىلىپ قالا جازدادىم. اياقتارىم شاتقاياقتاپ, كەيىن شەگىنىپ, كەلە سالا الدىڭعى شاناداعى ناتاليانى جۇلقىلادىم…
– ويباي, ناتاشا, سوڭعى شانادا جالاڭاش بىرەۋ وتىر, – دەپ, ايعايعا باستىم… ونىڭ دا يمانى قاسىم بولدى. اۋىزى اشىلىپ, شالقاسىنان ءتۇسىپ, تالىپ قالعانداي بولدى… اقىرى, ەكەۋىمىز اق تالقان بورانعا قاراماستان, سوڭعى شاناعا ءبىر-بىرىمىزگە سۇيەنىپ جەتسەك, الگى جالاڭاش قىز ءىزىم-قايىم جوق…
– كوزىڭە بىردەڭە كورىنگەن عوي سەنىڭ, ناستيا, – دەيدى ول سۋىقتان ءدىرىل قاعىپ… قايتا ورالىپ, ءوز شانامىزعا وتىرىپ, سوڭعى شانا جاققا شوشىنا كوز سالدىق. بۇل كەزدە بوران دا اشىلىپ, ماڭاي اجەپتاۋىر كورىنىپ قالعان. وگىزدەرگە جەم تاستاپ, الدەندىرىپ, ساپارىمىزدى ودان ءارى جالعاستىردىق. ناتاليانىڭ كوڭىلى ورنىققانىمەن, مەندە مازا جوق. الگى ادامدى ءوز كوزىممەن كورگەنىم اقيقات. ەشقانداي ەلەس ەمەس-ءتىن. ءتىپتى, سۋىقتان قالتىراعان داۋىسىن دا, تىستەرىنىڭ ساقىلداعانىن دا ەستىگەنمىن. ۇستىندەگى ءىش كويلەگىنىڭ ەكى يىعىنا قاتقان مۇزداردى دا بايقاعانمىن. بۇل كەزدە قىستىڭ قىسقا كۇنى قاراڭعىلىعىن ۇيىرە, ءتۇن دە تۇسە باستاعان. الداعى اۋىلدىڭ قاراسى ازىرگە كورىنەر ەمەس.
– وگىزدەردى جاندارىنا باتىرا ايىرمەن ءتۇرتىپ وتىرماساق, ءجۇرىسىمىز ونەر ەمەس, – دەدىم قاسىمداعى سەرىگىمە. ونداعى ويىم – شيراعىراق ءجۇرىپ, الگى قاتەرلى جەردەن مۇمكىندىگىنشە الىستاپ كەتۋ. شانادان ءتۇسىپ قالعان جالاڭاش قىز ەندى قۋىپ جەتپەسىن دەگەن قورقىنىشتان تۋعان دالباسام. جەمدەرىن جەپ, تۇرتپەكتەۋى دە كۇشەيگەن سوڭ وزگىزدەر شيراعىراق باسۋدا. ەندىگى قاۋىپ, اينالاداعى تاستاي قاراڭعىلىق. اي تۋعانشا قونار جەرىمىزگە جەتىپ الساق, وڭدى. جان-جاعىمىزعا قورقا قاراپ, ءىلبىپ كەلەمىز. مۇندايدا قاسقىر كەزدەسسە دە, قاتەر. بىراق, ەكەۋىمىزدىڭ دە جاندارىمىزدا ساپتارى ۇزىن ايىرلار جاتىر. ءوز قۇرالىمنىڭ سابىن قىسىپ-قىسىپ قويامىن… بوران اشىلعان. ماڭايدىڭ تاياق تاستام جەرى عانا كوزگە شالىنادى. ءتۇن كورپەسىن قىمتاي باستاعان.
– ءسال شىدا, ناتالي. انە, «قاراەگىن» اۋىلىنىڭ شامدارى دا كورىنە باستادى, – دەيمىن ساپارلاس سەرىگىمە ءبىرشاما مەرزىمنەن سوڭ قۋات بەرىپ…
– قورقامىن, ناستيۋشا! – دەيدى ول ماعان تىعىلا ءتۇسىپ… كوز ۇشىنان ەمىس-ەمىس بايقالعان اۋىل شامدارىنا قۋانا قاراپ وتىرىپ, سوڭعى شانا جاققا كوز سالۋدى ەستەن شىعارىپ الىپپىز. الدەن ۋاقىتتا تۇلا بويىم شىم ەتە قالدى. شوشىپ كەتكەنىم سونشا, دەنەم قالتىراپ قويا بەردى. و, قۇدىرەت, سوڭعى شاناعا قاراسام, باعاناعى جالاڭاش قىز قار باسىپ قالعان اپپاق قاپتاردىڭ ەندى ۇستىندە وتىر. اي جارىعىمەن ساپ-سارى بەتتەرى, بىزگە قاراپ, ايبات شەككەنى انىق كورىندى. جۇدىرىقتارىن ءتۇيىپ, بىزگە قاراي تالپىنىپ-تالپىنىپ قويادى. زارەمىزدىڭ كەتكەنى سونشالىق, ناتاليا ەكەۋىمىز دە شانادان اۋىپ ءتۇسىپ قالىپپىز. قاسىمىزدان كولىگىمىزدىڭ سىقىرلاپ ءوتىپ كەتكەنىن عانا ەمىس-ەمىس بىلەمىز. اقىلىمىز اۋىپ, تالىپ قالىپپىز. جالاڭاش قىزدىڭ تۇلا بويىنىڭ كوكپەڭبەك ەكەنىن, كوزدەرىنىڭ وت شاشا جارقىلداعانىن ناتاشا ەكەۋىمىز دە بايقاپپىز… سودان كولىگىمىز الداعى اۋىلعا ءبىزسىز جەتىپ, ءوزى توقتاپ ۇيرەنگەن كولحوزدىڭ «پوستويالىي دۆورىنا» باس تىرەپتى. ءۇي يەلەرى شانالارداعى ءبىزدىڭ جوعىمىزدى بايقاپ, اتتى كىسىلەرىن جىبەرىپ, ءۇسىپ ولگەلى جاتقانىمىزدا, اۋىلعا اكەلىپتى. ەشقانداي جالاڭاش قىزدى كورمەگەندەرىن, تەك ەكى وگىزدىڭ ساۋىرلارىنان قان ساۋلاپ تۇرعانىن عانا بايقاپتى. ارتىنان كولحوز باسقارماسى ورتانىڭ كولىگىن سونشالىقتى قانىن شىعارا اياماي سوققىلاعانىمىز ءۇشىن, جۇمىسىمىزدان شىعاردى. وگىزدەردى جول بويى ەشقانداي دا ۇرماعانىمىزدى, تەك ارتتارىنان جەڭىل عانا ايىر ۇشىمەن ءتۇرتىپ وتىرعانىمىزدى ايتىپ اقتالعانىمىزبەن, باسقارما مۇشەلەرى دە, كولحوز باستىعى دا سەنبەدى. ال, جالاڭاش قىز تۋرالى اڭگىمەمىز ءۇشىن بۇكىل ەل كۇلكى ەتتى.
مىنە, بالام, باسىمىزدان تىڭ يگەرۋ جىلدارىنىڭ الدىندا وسىنداي وقيعا وتكەن. الگى جالاڭاش بويجەتكەننىڭ جىن با, پەرى مە, جوق, الدە, كۇيەۋىنەن تاياق جەپ, قاشىپ شىققان بەيباق بىرەۋ مە, ايتەۋىر كىم بولعانىن بىلە المادىق. ەكى ادام قاتار كورسەك تە, جان بالاسىن اقيقاتقا سەندىرە العامىز جوق…
– ال, سەن جىن-شايتان ومىردە بار ما دەيسىڭ. اجەي جاۋلىعىن تۇزەپ, ماتيلداعا ناننىڭ قيقىمدارىن تاستاپ, تەرەڭ كۇرسىندى…
– ەڭ عاجابى سول باياعى جالاڭاش قىز اندا-ساندا, تاڭ الدىندا انا بوساعا جاققا كەلىپ وتىرادى دا, مىنا تاۋىعىم – ماتيلدانى الدىنا الىپ, قاناتتارىنان سيپاپ, ساق-ساق كۇلەدى. ودان ەندى باياعىداي قورىقپايمىن دا. جاسىم كەلدى. تاڭىردەن اجالدى ءوزىم دە سۇراپ جۇرگەندىكتەن, نەسىنە شوشيمىن. نانباساڭ, بۇگىن قونالقاعا وسىندا كەلە عوي. تاڭ قۇلانيەكتەنە مىندەتتى تۇردە كەلەدى…
…كاريانىڭ ءبىر ۇيدە ۇزاق جىلدار جالعىز تۇرعاندىعىنان, كوزىنە وسىلايشا كەي ۋاقتاردا بىردەڭەلەر ەلەستەيتىن بولار… ايتپەسە, مىنانداي الىپ قالانىڭ ورتاسىندا وتىرعان كەيۋاناعا تاڭ الدىندا كەلىپ جۇرگەن قانداي بەينە دەيسىز. ميلليونعا جۋىق تۇرعىنى بار استانادا دا ادام جالعىز بولادى ەكەن-اۋ دەپ ويلادىم, «شاھارداعى جالعىز ۇيدەن» سىرتقا شىعىپ بارا جاتىپ.
سماعۇل راحىمبەك,
جازۋشى
