№59 مەكتەپ-ليتسەيدىڭ 4-سىنىپ وقۋشىلارى الۋا ىسقاق پەن زارينا ءىلياس ەلورداداعى اۋىز سۋدىڭ ساپاسىن زەرتتەپ, وسى تاقىرىپتا عىلىمي جوبا جازدى.
باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمى ايسۇلۋ قىرتانوۆانىڭ جەتەكشىلىك ەتۋىمەن جازىلعان جوبا بارىسىندا وقۋشىلار سۋدىڭ قاسيەتىمەن تانىسىپ, نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى سۋ تازالاۋ جولدارىن زەرتتەپ, ونداعى تۋىندايتىن ماسەلەلەردى انىقتادى.
ولاردىڭ ايتۋىنشا, نۇر-سۇلتان قالاسىندا سۋدى تازارتۋدا ءۇش ءادىس قولدانىلادى. ونىڭ ءبىرىنشىسى – مەحانيكالىق ءادىس. وسى ءادىس ارقىلى سۋداعى قۇمنان تۇناتىن جانە قالقىپ شىعاتىن زاتتار تەحنيكالىق قۇرىلعىلارمەن جويىلادى.
– قالامىزدا بۇل پروتسەسس ۇساق ءتۇيىرلى سۇزگىشتەر ارقىلى ىسكە اسىرىلادى. ەكىنشىسى – حيميالىق ءادىس. بۇل ءادىس بارىسىندا سۋدى تازالاۋ ءۇشىن ءارتۇرلى حيميالىق زاتتار قولدانىلادى. بىراق سوڭعى كەزدە عالىمدار حلوردىڭ ادام اعزاسىنا تيگىزەتىن كەرى اسەرىن دالەلدەپ, تازالاۋدىڭ بۇل ادىسىنە شەكتەۋ قويىپ جاتىر. دەگەنمەن حيميالىق ادىسپەن لاستانعان سۋلارداعى ەرىمەيتىن زياندى زاتتاردى 95 پايىزعا دەيىن ازايتۋعا بولادى. سوندىقتان نۇر-سۇلتان قالاسىندا بۇل ءادىس قولدانىسقا يە. بىراق حلورلى تازالاۋدان كەيىن سۋ ارنايى تازارتقىش ساتىلاردان وتەدى. ال سۋدى تازالاۋدىڭ بيولوگيالىق ءادىسى ارقىلى ميكروسكوپيالىق وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار ءوسىرىپ, ارنايى قۇتىدا ۇستىنەن سۋ تولتىرادى. تومەنگى جاعىنان قاتتى اۋا اعىنىمەن ۇرلەيدى. بۇل ءادىس ورگانيكالىق زياندى زاتتاردى ىدىراتىپ تاستايدى, – دەيدى الۋا مەن زارينا.
بولاشاق عالىمدار ءۇي جاعدايىندا سۋدى تازالاۋ جولدارىن دا قاراستىرىپتى.
– «استانا سۋ ارناسى» مەكەمەسى سىزدەردىڭ پاتەرلەرىڭىزگە دايىن تازارتىلعان اۋىز سۋىن جىبەرەدى. ول سۋ پاتەرگە جەتكەنشە بىرنەشە ساتىدان تۇراتىن تازالاۋدان ءوتىپ, تەكسەرىلەدى. سۋدىڭ ساپاسىن ساراپتاعان قر سانيتارلىق قىزمەتى مەن مەملەكەتتىك ستاندارتى ەلوردانىڭ سۋى قاۋىپسىز دەگەن شەشىم شىعارعان. سوندىقتان ونى الاڭداماي ىشۋگە بولادى. كراننان سۋدى اعىزعاندا ونىڭ ءبىرشاما حلور ءيىسى بار. ياعني بۇل – باكتەريولوگيالىق لاستانۋدان تازالانعان, ستاندارتتارعا ساي سۋ دەگەن ءسوز. حلوردىڭ ازعانتاي قوسپاسى دەنساۋلىققا زيان كەلتىرمەيدى. ەگەر حلوردىڭ ءيىسى بار سۋدى ىشكىڭىز كەلمەسە, ونى اشىق ىدىسقا قۇيىپ, تۇندىرىڭىز, ءيىس بۋعا اينالادى, ال قايناعان كەزدە مۇلدەم جوق بولادى, – دەپ جازعان الۋا مەن زارينا وزدەرىنىڭ زەرتتەۋلەرىندە.
ولاردىڭ سوزىنشە, استانادا قولدانىلاتىن سۋدىڭ مولشەرى نورما بويىنشا ءار تۇرعىنعا تاۋلىگىنە 332 ليتر سۋىق جانە ىستىق سۋدان كەلەدى. مىسالى, 5 مينۋت بويى دۋش قابىلداعان كەزدە 100 ليتر سۋ جۇمسالادى ەكەن. سۋ اشىق كۇيىندە قالدىرىلسا, ساعاتىنا 1000 ليتر سۋ اعادى دەسەدى. سوندىقتان بولاشاق عالىمدار سۋدى ۇقىپتى پايدالانۋعا كەڭەس بەرەدى.
