Tabiǧat bailyǧynyŋ bırı qorşaǧan ortany qorǧap, ondaǧy januarlarǧa janaşyrlyq tanytu barşaǧa ortaq mındet ekenı anyq. Būl rette Memleket basşysynyŋ bastamasymen elımızde «Januarlarǧa jauapkerşılıkpen qarau turaly» zaŋ qabyldanyp, jüzege asyrylyp jatyr. Endı şetelde sekıldı bızde de januarlarǧa degen közqaras tübegeilı özgeredı.
Qalalyq orta sapasy jäne baqylau basqarmasynyŋ basşysy Däulet Dosqūlovtyŋ mälımdeuınşe, qazırgı uaqytta būryn-soŋdy zaŋnamamen qamtylmaǧan qūqyqtyq qatynastardy retteudıŋ negızgı qaǧidalary belgılendı. Jaŋa zaŋǧa säikes, januarlardyŋ ömırı, densaulyǧy men äl-auqaty üşın ielerınıŋ jeke jauapkerşılıgı küşeitılıp, olarǧa qatygezdık tanytpau, kerısınşe, qorǧau qarastyrylyp otyr.
Sonymen bırge būl zaŋda januardy azaptauǧa, qinauǧa, öltıruge jäne töbelestıruge, veterinarlyq operasiialardy narkozsyz jürgızuge jol berılmeidı. Kerısınşe, olarǧa der kezınde kömek körsetıluı kerek. Al eger adamdar osyndai äreketterge jol berıp, kinäsi anyqtalǧan bolsa, qūqyq būzuşylyq üşin Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly kodeks boiynşa 1000 ailyq eseptık körsetkış kölemınde aiyppūl salynady nemese Qylmystyq kodekske säikes bır jylǧa bas bostandyǧynan aiyruǧa deiın jazalanady.
Qaŋǧybas itterden qauıp köp
Qazırgı taŋda qaladaǧy qaŋǧybas januarlardyŋ qatary kün sanap köbeiude. Jaz boiy bılınbegenmen, endı kün suyta kele olardyŋ jyly jer ızdeitını belgılı. Būl mäselenıŋ aldyn alu maqsatynda elordada jüielı jūmys jürgızılude.
– Būryn qaŋǧybas itter men mysyqtardy atyp tastaityn. 2017 jyldan bastap Qazaqstan aumaǧynda Astana qalasy bırınşı bolyp bastama köterıp, qaŋǧybas jäne qarausyz qalǧan it-mysyqtardy atuǧa tyiym salyndy. Būl şara adam ömırıne qauıp töndırgende nemese adamdarǧa şabuyl jasaǧan jaǧdaida ǧana qoldanylady, – dedı Däulet Dosqūlov.
Aituynşa, qaŋǧybas januarlar qoǧamdyq oryndarda olarǧa ziian keltırmeitın qūraldarmen aulanady. İesız itter men mysyqtardy Astana qalasy äkımdıgınıŋ şaruaşylyq jürgızu qūqyǧyndaǧy «Astana vetservis» kommunaldyq memlekettık käsıporny aulaidy. Būl rette elordadaǧy ärbır audanǧa bır aulau brigadasy bölıngen.
Januarlar aulanǧannan keiın uaqytşa ūstau izoliatoryna jetkızıledı, ol jerde 10 kün karantinge qoiylady. Vaksinasiia salynyp, sterilizasiia jasalyp, olardyŋ ielerı tabylǧan jaǧdaida iesıne qaitarylady nemese üşınşı tūlǧaǧa berılgen künge deiın ekı ai merzımınde uaqytşa ūstau ornynda bolady.
Üi januarlaryna jauaptylyq qandai?
Jaŋa zaŋǧa säikes, aldaǧy uaqytta üi januarlary ielerınıŋ jauaptylyǧy artady. Būl baǧytta köptegen jūmys atqarylyp jatyr.
Üi januarlaryn ūstau boiynşa tiıstı talaptar bar. Olardyŋ negızgılerı, mysaly januardy asyrap, baǧyp kütken soŋ, ol januar adamnyŋ jauapkerşılıgınde bolady. Adam january üşın qandai jaǧdai bolmasyn jauapty bolady. Iаǧni januardyŋ qorşaǧan ortaǧa ziian keltıruıne jol bermeu, veterinariialyq-sanitariialyq qaǧidalardy saqtau, olarǧa uaqytyly jaǧdai jasaluy tiıs.
Qalalyq orta sapasy jäne baqylau basqarmasy basşysynyŋ aituynşa, eŋ basty jaŋalyq – elımızde bırınşı ret qoldanysqa engızgelı jatqan üi januarlaryn mındettı tırkeu. Ol zaŋ 2023 jylǧy 1 qyrküiekten bastap küşıne enedı.
Januarlardyŋ ielerı osy uaqytty kütpei, qazırgı künnen bastap tanba.kezekte.kz üi januarlaryn esepke alu bazasynda it pen mysyqtaryn tırkei berse bolady. Būl jūmyspen ainalysatyn qalanyŋ 20 jekemenşık veterinariialyq klinikalary bar. Sonymen bırge osy mäsele boiynşa üi januarlarynyŋ ielerı «Astana vetservis» käsıpornyna habarlasyp, män-jaidy tolyq bıluıne bolady.
– Esepke alu aqyly türde jürgızıledı, al halyqtyŋ äleumettık osal tobyna jatatyn adamdardyŋ it-mysyǧyn «Astana vetservis» käsıporny tegın tırkeuge alady. Osy zaŋdy oryndamaǧan januarlardyŋ ielerı 2023 jylǧy 1 qyrküiekten keiın äkımşılık jauapkerşılıkke tartylady. Būdan bölek, qarausyz jäne qaŋǧybas it pen mysyqtyŋ sanyn azaitu maqsatynda elordada taǧy da bırşama jūmys jürgızılude. Mysaly, älemdık täjıribe boiynşa januarlardyŋ 70-80 paiyzy sterilizasiialanǧanda, qaŋǧybas januarlardyŋ sany aitarlyqtai azaiady. Osyǧan bailanysty elorda aumaǧynda qaŋǧybas januarlardyŋ sanyn retteu maqsatynda barlyq niet bıldıruşıler üşın itter men mysyqtardy tegın kastrasiialau jäne sterilizasiialau jūmysy jürgızılıp jatyr, – dedı D.Dosqūlov.
Būl tegın kastrasiia jäne sterilizasiia bır rettık jeŋıldık bolǧan soŋ, 2022 jyldyŋ soŋyna deiın ǧana bolady. Asyrauynda itterı bar azamattar myna telefondarǧa: 28-59-70, 8-747-623-53-57 habarlasyp, aqparat alu üşın aldyn ala jazyla alady nemese Astana qalasyndaǧy arnaiy halyqqa qyzmet körsetu ortalyǧynyŋ janynda ornalasqan 20-40 köşesı, 2/1 üige «Astana vetservis» käsıpornyna kelıp, tolyq aqparat ala alady.
Al mysyqtardyŋ ielerı elordadaǧy «Vizantiia» veterinarlyq klinikasyna habarlasuy kerek, aldyn ala jazylu üşın 8-708-663-56-78 telefonyna habarlasuǧa nemese Qorǧaljyn tasjoly, 21/5 üide ornalasqan ofiske kelıp, tolyq maǧlūmat ala alady. Ota jasau üşın mysyqtar men itter denı sau, qūrttardan emdelgen jäne vaksinasiialanǧan boluy kerek.
İtterdı seruendetu qaǧidalary
İä, bas şaharda it pen mysyq asyraityn jandar az emes. Qala köşelerınde, äsırese adamdar demalatyn köpşılık oryndarda keibıreulerdıŋ itterın seruendetıp jüretının de jiı baiqaimyz. Būl rette tūrǧyndar qandai talaptardy saqtauy kerek? Osy mäsele bügınde jüielı şeşımdı talap etıp otyr.
Qalalyq orta sapasy jäne baqylau basqarmasynyŋ basşysy Däulet Dosqūlov osy mäselege qatysty mynadai pıkır bıldırdı:
– Jaŋa zaŋǧa säikes, itterdıŋ özdıgınen seruendeuıne bolmaidy. Bılım beru, medisinalyq, mädeniet ūiymdarynyŋ qasynda, tyiym salu belgılerı bar jerlerde olardy seruendetuge tyiym salynǧan şekteuler bar. Osy jaǧdaidy eskere otyryp, januarlary bar qala tūrǧyndaryna jaǧdai jasau maqsatynda elorda aumaǧynda 8 itterdı seruendetu alaŋdary berılgen, aldaǧy uaqytta halyqtyŋ sūranysy boiynşa seruendetu alaŋdary köbeietın bolady. Qala halqynan köptegen sūraq kelıp tüsıp jatady, solardyŋ basym bölıgı itterdı baumen, tūmyldyryqpen jürudı talap etedı, soǧan toqtala ketetın bolsaq, üi januarlaryn arnaiy baumen tūmyldyryqsyz seruendetuge bolady. Januardyŋ iesı özımen bırge tūmyldyryq alyp jüru kerek, ol qajet bolǧan kezde itke dereu kigızedı. Bıraq erekşe jauapkerşılıktı, kütıp baǧudy talap etetın itterdı tūmyldyryqsyz seruendetuge müldem bolmaidy, ol – özge adamdardyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etuge baǧyttalǧan saqtyq şaralary. Sonymen qatar köşeden ötken kezde adamdarǧa nemese avtokölıkterge kedergı keltırmeu üşın tūmyldyryq kigızıp, qysqa bauda ūstau kerek, – dedı basqarma basşysy.
Būl rette elorda tūrǧyndary, qonaqtary qala köşelerı men saiabaqtarda itterın seruendetu kezınde özge tūlǧalarǧa kedergı keltırmeuı qataŋ eskertıledı. Sondai-aq üi januarlaryn ūstau jäne seruendetu qaǧidalarynyŋ būzylmaǧany abzal.
