Atam qazaq qūrsaǧynan köp bala örbıtken analardy osylai atapty. Altyn qūrsaq. Bügınde däl būrynǧydai on üş, on bes bala tärbielep, ösırgen ata-ana sirek ekenın aitpasa da bılemız. Alaida, elımızdegı demografiialyq ahualdy jaqsartuǧa memleket tarapynan jasalǧan ırgelı şaralardyŋ arqasynda qatarymyz köbeiıp jatqany ras.
Keŋes zamanyndaǧy ideologiianyŋ salqyny bar, täuelsızdıktıŋ alǧaşqy jyldaryndaǧy toqyraudyŋ tarşylyǧy bar, ıŋgälaǧan säbi ünın azaitqan. Es jiyp, etek-jeŋımızdı türgelı Astananyŋ özınde «altyn qūrsaq» deuge laiyq analar jiıledı. Mäselen, 2009 jyly bas qalada 12 710 bala düniege kelse, byltyr 21 266 säbi düniege esıgın aşty. Iаǧni, tört jyl ışınde şamamen jetpıs myŋǧa köbeidık. Al, būlardyŋ denı jas otbasylarynda tuǧan. Öitkenı, Astana – jastar qalasy. Osy oraida gazet tılşısı elordadaǧy eŋ jas köp balaly analardyŋ şaŋyraǧyna bas sūqqan edı…
Būiyrtsa, besınşısın bosanamyn
Jandos Düisekeev pen Rauşan Üseiınovanyŋ otbasyn qūrǧandaryna jetı jyldyŋ jüzı bolyp qaldy. Tūp-tura jiyrmasynşy nau-ryzda – Jandostyŋ tuǧan künınde bas qosyp, bır quanyşty eselese, Ūlystyŋ ūly künı bolǧan jas jūbailardyŋ toiy dumandy dumanǧa ūlastyrǧan. «Ömırımızdegı eŋ baqytty künder ǧoi» deidı külımdep olar. Jas otbasy bolaşaqtaryn Astanamen ūştastyrǧandy jön tauyp, arada jyl ötpei elordaǧa qonys audarypty.
Otanasynyŋ jasy endı jiyrma segızge tolady. Tört ūl-qyz ömırge äkelıp ülgergen. Ülkenı ärı jalǧyz ūly Qarşyǧa – alty jasta, ıle-şala Nūrşuaq pen Meiırım düniege kelgen. Al, kenjesı Aiala Astananyŋ tuǧan künınde – altynşy şıldede ekı jasqa tolady eken. «Qūdai būiyrtsa, säuırde besınşımdı bosanamyn. Älbette, Qarşyǧaǧa serık bolar ūl bolǧanyn qalaimyz» deidı Rauşan.
Bas qaladaǧy jastardyŋ basty problemalarynyŋ bırı – baspana. Sonau jyldan berı päter jaldap, köşıp-qonyp jürgen Jandos pen Rauşannyŋ bügınde köŋılderı jai. «Memlekettık baǧdarlamanyŋ «jas otbasy» sanaty boiynşa kezekke tūrǧanbyz. Qūjattarymyz barlyq talaptarǧa sai kelıp, üş bölmelı üi almaqpyz. Biyl şıldede berıledı eken. Sol kündı asyǧa kütıp jürmız. Būl quanyşty balalarymnyŋ nesıbesı dep bılemın». Osyny aitqan otaǧasy bır köleŋkelı şyndyqqa ışı aşitynyn da jasyrmady. «Bızdıŋ elımızdegı jüie qyzyq: Memlekettık baǧdarlamamen alatyn päterdıŋ tölemaqysyn eseptegende bank otbasylyq şyǧyndy da qarady. Sonda är balam üşın ai saiynǧy şyǧys on bes myŋ teŋgenıŋ şamasyn qūrady. Al, memlekettıŋ är balaǧa beretın järdemaqysy bar-joǧy jetı-segız myŋnan aspaidy. Onyŋ özı belgılı bır jasqa deiın ǧana» deidı Jandos.
Tört qyzymnyŋ qyzyǧy tausylmasyn
Auylda on bır qyzy bar ülken otbasy bar-tyn. Qūdai jarylqap, on ekınşısı ūl boldy. Sol bır qyzdyŋ törtınşı-besınşısınen bastap esımderı Ūlbolsyn, Ūlmeken, Ūlbala, Ūltai dep jalǧasa beredı. Tıptı, körşı-qolaŋdary şatastyrady olardy. Endı qaitsın, yrymdap qoiǧany ǧoi. Astanada da tört qyz ösırıp otyrǧan jas otbasy bar eken. Nūrjan Nüsıpbaev pen Nūrbaǧila Tılemısova. Ülkenderı Dinara – balabaqşaǧa barady. Sodan keiın Danelia, Ūldana, Raian. «Aldaǧy uaqytta ekı ūlymyz bolsa dep armandaimyz» deidı erlı-zaiypty.
Otaǧasy – jas ta bolsa, jeke käsıpker, otanasy – üi şaruasynda, balalarǧa qaraidy. Būlar da otyzǧa tolmaǧan. Quanatyny sol, qyzdar üş jasqa tolysymen auyldaǧy äjelerıne kezegımen jıberıp otyrady eken. Qart ananyŋ qolyna baryp kelgen Dinara sondai meiırımdı, köpşıl bolǧanyn aitady Nūrbaǧila. «Daneliany da jıbergımız keledı auylǧa. Bıraq, äjemız auyryŋqyrap jür» deidı ol.
Jas otbasynyŋ pıkırınşe, imandylyqpen tärbielengen bala jaman bolmaidy. Özderı de bes uaqyt namazdaryn qaza qylmaǧan. Ekeuı qūbylaǧa qarap, tıze büge qalsa, kışkentailar da qaz-qatar tūra qalyp, jainamazǧa bas qoia beredı eken. Keide säjdege iılgende erke qyzdar arqalaryna mınıp alatyn körınedı. Mūndaida äke-şeşesı aşulanbaidy. «Bır künı Paiǧambarymyz (s.a.s) qos nemeresın arqalaǧan küide meşıtke kırıptı ǧoi. Jamaǧatpen namaz oqu üşın ornyna baryp, balalardy oŋ jaǧyna otyrǧyzady. Paiǧambar säjdege barǧan kezde ūzaq eŋkeiıp qalsa kerek. Namaz bıtken soŋ halyq «Mūndai säjdenı būryn körmegen edık. Būl Allanyŋ ämırı me?» dep sūraidy. Sonda Rasulallah «Joq, Allanyŋ ämırı emes, nemerem arqama mınıp aldy. Özı tüskenge deiın kütkendı dūrys kördım» deptı. Sosyn bız de sabyrlylyq tanytamyz ondaida» deidı Nūrjan.
Ashat RAIQŪL
