Tarihta altyn ärıppen jazylatyn maŋyzdy oqiǧalardyŋ bärı aibyndy qala tösınen oryn alyp, erteŋınıŋ estelıgı bolyp jazyluda. 1997 jyldyŋ 9 jeltoqsanynda Almatydan şyqqan köş, Parlamenttıŋ bırınşı şaqyrylymynyŋ deputattary mıngen arnaiy poiyz Aqmolaǧa jettı. Dala aiaz, yzǧyryqty boran soǧyp tūr. Öŋmenıŋnen ötıp barady. Jan-jaqqa qarailauǧa şama joq. Bızdı kütken avtobustarǧa tez mınıp, «Turist» qonaq üiıne keldık.
– Zdravstvuite! dep bızdı suyqtau qarsy alǧan jastar komitetınıŋ ökılı, qara tory qyzdyŋ ızınen erıp kelemız. Qasymda aqtöbelık deputat Tölegen Quanyş bar. Qaida alyp bara jatqanyn aldyn-ala bılgısı keldı me, Tölegen:
– Qalqam, atyŋ kım? – dei berıp edı, ıle-şala qabaǧyn qars jauyp tūrǧan älgı qyz:
– Eto ne obiazatelno! – dep gürs ettı. Myna sözge şydai almai, «suyq» qyzǧa suyt tıl qattym:
– Ainalaiyn, qalqam, qazaq tılın bılesıŋ be özıŋ?
– ???
Ünsız qalǧan janǧa:
– Teper eto obiazatelno! – dedım qatqyl ünmen. Sodan soŋ bızdı jaqtyrmaǧan älgı qyzdyŋ nūsqaǧan bölmesıne ornalastyq.
Bır ökınıştısı, qonaq üi qyzmetkerlerınıŋ bärı özge ūlt ökılderı. Bır qazaq tappai qynjylatynmyn. Qazaqtyŋ qarapaiym da şūraily tılıne şöldep, tömengı qabatta ornalasqan düŋgırşektegı satuşy äielge:
– «Egemen Qazaqstan» gazetın berıŋızşı, – dei berıp edım:
– A eto chto za gazeta? – dep özıme qarsy sūraq qoidy.
– «Qazaq ädebietı» bar ma?
– A chto eto? – dep būl jönınde estımegenın jetkızdı. «Ana tılı», «Jas Alaş» jäne taǧy basqa da qazaq tılındegı gazetterdı sūrasam da satuşy kelınşek:
– Takie gazety ne prodaiutsia, – dep jauap beruden jalyqpady.
– A eto chto za gazeta?
– U nas na kazahskom iazyke gazet netu, – dedı.
Mūny estıp, şyndyǧyna közımdı jetkızbek bolyp köşege şyqsam, rasymen de solai. Qazaq tılındegı gazettı oqymaq tügılı, qazaq tılınde söileitın adam tappai qatty qinaldym.
Barlyq jerde jaiylyp tūrǧan tek Reseidıŋ gazet-jurnaldary.
Jergılıktı gazetter müldem joq. Jäne satuşylar ondai gazetterdıŋ atyn alǧaş estıp tūrǧandaryn aitty. Bolmaǧan soŋ poştaǧa, basşylaryna habarlasyp, «olarǧa sūranys joq» degenderıne qaramai, ülken janjalmen qazaq baspasözın aldyrttym.
Mıne, osylaişa «Turist» qonaq üiıne qazaq gazetterı kele bastady. Taŋerteŋ deputattar qauymy öz tılımızdegı baspasözge kezekke tūratyn. Erterek almasaŋ, jetpei qalatyn.
10 jeltoqsan künı Elbasy Parlament deputattary men Ükımet müşelerınıŋ basyn qosqan ülken jiynda «Qazaqstan Respublikasynyŋ astanasy Aqmola»
dep jariia ettı.
13 jeltoqsan künı on bır ai boiy ülken kürespen qorǧaǧan, deputattardyŋ da, bükılhalyqtyŋ talqylauynda da bolǧan tūŋǧyş qazaq tılınde jazǧan «Halyqtyŋ köşı-qony turaly» zaŋymdy Elbasy maqūldap, qol qoidy. Töbem kökke bır elı jetpei qalǧandai, qatty quandym. Öitkenı, būl men üşın ǧana emes, Astana üşın, qazaq halqy üşın ülken tarihi oqiǧa edı. İä, būl elorda bolǧan şaqtaǧy qol qoiylǧan alǧaşqy zaŋ edı. Sondaǧy közıne jas alyp, oralman aǧaiyndardyŋ quanǧanyn körseŋız. Qazaq tılındegı teledidar men radiolar «süiınşı» sūrap, jar salǧany älı esımde. Nätijesınde, qazaqstandyq jurnalisterdıŋ baǧalauy boiynşa osy 1997 jyldyŋ eŋ üzdık parlamentşısı dep tanylyp, «Jyl adamy»
atandym.
Būl Astanada bastalǧan saiasi ūly betbūrys bolatyn!
İä, kün ötken saiyn Saryarqadaǧy osynau qala – Astana güldene, körkeie bastady. Elorda aibynyn aiǧaqtaityn alyp qūrylystar salyndy. Qyzu tırşılıgı qazandai qainap jatqan bas qalaǧa Qazaqstannyŋ tükpır-tükpırınen, jastar kün saiyn aǧylyp kelıp jatty. Osynda oqyp, jūmys jasap, bolaşaq baqytyn osy qaladan tabamyz degen asyl armanmen tūraqtap qalǧandary qanşama! Saryarqamen qūda bolyp, şyn mänınde baqytqa bölenıp, armandar biıgıne jetkenderı qanşama! Sonyŋ bırı – menmın. Özımnıŋ üş perzentım de osynda ösıp, arqanyŋ Arǧyn elımen tabystyryp, qūda-jekjat ettı. Qazır osynda düniege kelgen ekı nemerem bar.
Uaqyt ötken saiyn Astananyŋ suyq aua raiy da özgerıp, öŋı de jyli bastady. Jyly, şuaqty jandar köbeiıp, qazaq tılındegı sözder jiı estıle bastady. Olar Astananyŋ damuyna el örkendeuıne öz ülesterın qosty. Osylaişa alaqandai uaqyttyŋ ışınde, dalaǧa şyqsaŋ üskırık jelı ökpeŋdı tesıp ötetın Astana alyp ǧimarattarmen tolyqty. Sol jaǧalaudan jaŋa qala salynyp, örelı örkenietke bet būrdy. Astananyŋ älem tanyǧan qalaǧa ainaluyna, tıptı är köz tartar ǧimaratynyŋ boi köteruınde Qazaqstannyŋ ärbır azamatynyŋ öz ülesı bar.
Aŋyz ben aqiqattyŋ aidyny, şyndyq şyraiyndai Astana bükıl halyqtyŋ basyn qosqan qasiettı jer, qūtty meken. Qajymūqan atamyz Ordabasy topyraǧynda mäŋgılık oryn tepse, al onyŋ ata-babalary sary bel Saryarqanyŋ jūpar auasymen tynystaǧan. Belgılı qairatker Jūmabek Täşenov Oŋtüstık Qazaqstan üşın ülken eŋbek sıŋırse, kındıgın osy jerde kesken. Qasiettı Ordabasydan ösıp, önsem de Astana tuǧan jerımdei qymbat! Öitkenı, menıŋ tynys-tırşılıgım, tökken terım osy qalamen ūştasyp jatyr. Men – Astanalyqpyn! Bügınde osylai dep jar sala maqtanyşpen aita alamyn.
Äkım YSQAQ,
Qazaqstannyŋ mädeniet qairatkerı, aqyn, sazger
