Buyrqanǧan Elba men Dunai Europanyŋ ortalyǧyn tasqyn sudyŋ astynda qaldyryp, milliondaǧan euro josparsyz şyǧynǧa ūşyratqan kezde, alty jyl būryn daǧdarysqa eŋ bırınşı duşar bolǧan Balqan tübegındegı Elladada jaǧdai taǧy arnasynan tasyp-tögılıp jatyr.
Efirsız ellada
Keşe grek ükımetı kütpegen jerden memlekettık teleradiokorporasiiany jabuǧa şeşım qabyldady. Endı ERT teleradiokorporasiiasynyŋ 2500-dei qyzmetkerı dalada qaldy. Bilık osynau ünemşıldık arqyly eldı su tübıne keterdei tyǧyryqtan şyǧarmaq pa, älde joq-jūqana ömırdıŋ ne ekenın ūmytyp qalǧan halqyn şok-terapiiadan ötkızıp alǧysy keldı me? Ükımet atynan auyr habardy «estırtken» baspasöz hatşysy Simos Kedikoglu «ERT qarjylyq qyzmetınde kümändı äreketterı köp, ysyrapşyldyqqa boi aldyrǧan mekemenıŋ bırı boldy» dep söz sabaqtaǧanyna qaraǧanda, ekı joramal da erıksız sendıredı. Onyŋ üstıne üş telearnanyŋ, tört radiojiılıktıŋ, bırneşe öŋırlık radiostansalardyŋ basyn bırıktırıp otyrǧan teleradiokeşen osy künge deiın ai saiyn elektr quatyna tölemdı 4,30 euroǧa ösıru esebınen qarjylandyrylyp kelıptı. HHI ǧasyrda grekter qanşa qymbattasa da, jaryqsyz otyr almas, bıraq, jaŋalyqsyz kün keşuge mäjbürlık jeŋıp otyr. Ükımet biudjetke auyrtpalyq tüsırgen teleradiokorporasiianyŋ ornyna şaǧyndau mekeme qūrmaqşy. Efirsız qalǧan ellada jurnalisterı keşe bilıkke narazylyq aksiiasyn bastady.
Soŋǧy aptada Grekiiada käsıpodaq pen ükımet arasyndaǧy aitys-tartys örşıp ketkenı sondai – myŋdaǧan adamnyŋ töbesıne jai tüsırgendei mūndai oqiǧalar bırınen soŋ bırı oryn alyp jatqan. Esterıŋızde bolsa, ötken aptada Afinada «Densaulyq satylmaidy» degen ūranmen medisina şyǧynynyŋ kürt azaiuyn, därıgerlerdıŋ jetıspei jatqyndyǧyn aiyptaǧan şeru öttı. Oǧan ärıptesterın qoldau üşın Portugaliia, Belgiia, Fransiiadan medisina qyzmetkerlerı kelıp qatysty. Narazy toptyŋ pıkırı «ünemdeu, qataŋ ekonomikalyq şaralar halyqtyŋ degbırın qaşyrdy.
Jūmys oryndaryn aşpai, naqty öndırıske, salalarǧa aqşa qūimai, jaǧdai oŋalmaidy» degenge saiady. Säuırde ükımet jyl aiaǧyna deiın 15 myŋ memlekettık qyzmetkerdı jūmystan qysqartu jönınde qauly şyǧarǧan. Būl – el ekonomikasyn qūtqaruǧa beretın 8,8 mlrd euro kömegı üşın Eurodaq pen Halyqaralyq valiuta qorynyŋ qoiǧan talabynyŋ bırı.
Qysqartu qiyndyqtan qūtqara ma?
Äitse de, Halyqaralyq valiuta qorynyŋ soŋǧy qareketınen keiın būl ritorikalyq sūraqtyŋ salmaǧy auyrlai tüstı dese de bolady. Meŋzegenımız, būqaralyq aqparat qūraldaryna aŋdausyzda taralyp ketken HVQ sarapşylarynyŋ Grekiia aldyndaǧy aǧattyqtaryn moiyndaǧan 50 bettık qūpiia baiandamasy edı. Eger sözbe-söz keltırsek, onda «soŋǧy üş jylda halyqaralyq kreditorlar «üştıgınıŋ» talabyn oryndauǧa tyrysqan Grekiianyŋ qarjylyq naryǧy bärıbır aiaǧynan tık tūra alǧan joq, bank jüiesı depozittıŋ 30 paiyzynan aiyryldy, al, ekonomika kütkennen de kürdelı resessiiaǧa ūşyrady, eldı jappai jūmyssyzdyq jailady» delıngen. Grekter sözınde tūryp, biudjet şyǧynyn azaitu, memlekettık qyzmetkerlerdı qysqartu, salyqty joǧarylatu arqyly ekonomikany qaita qūrylymdasa, syrtqy qaryzyn jeŋıldetemız dep uäde bergen euroaimaq jetekşılerınıŋ oilaǧany jüzege aspaǧanyn HVQ sarapşylary aşyq moiyndady. Jospar boiynşa 2020 jylǧa deiın syrtqy qaryz IJÖ-nıŋ 110 paiyzyna deiın kemuı kerek bolǧan. Alaida, Afinanyŋ qazırgı aiaqalysy men ahualy ondai oidan ainytyp tūr.
Būl jaŋalyqqa Grekiia ükımetınıŋ ışı jylyp qaldy. Öitkenı, halyqaralyq «üştıktıŋ» qaryz bere otyryp qoiǧan talaby Balqan bauraiyndaǧylar üşın tym tompaqtau ekenın aituǧa özderı de oqtalyp jürgen. Sonyŋ alǧaşqy qadamy retınde osy aptada ötetın kelıssözder barysynda Grekiia kreditorlardan keibır sauda türlerıne salyqty azaituǧa rūqsat sūramaq. Mäselen, meiramhana biznesıne salynatyn salyqty ösıru memleket biudjetınıŋ tüsımıne äser etetındıkten tiımsız bop tūr. Osyǧan deiın Grekiianyŋ imenşektenıp jetkızgen bül sekıldı ideialaryna salqynqandy qaraǧan Eurokomissiia Halyqaralyq valiuta qorynyŋ älgındei äşkeresınen keiın baiyppen oilanuy mümkın. Keibır sarapşylar būl «qūpiia baiandama» soŋǧy jyldary bır Grekiia emes, Euroodaqtyŋ bırneşe elın belbeudı qattyraq buuǧa mäjbür etken qataŋ ekonomikalyq saiasatty qaita bır saralauǧa jol aşady dep otyr. Balqan tübegındegı balladanyŋ jäiı osyndai.
Edıl BÖKEEV
