Tamyz aiynyŋ soŋǧy aptasy bastaldy. «Tarydai bolyp kırıp, taudai bolyp şyǧatyn» bılım ordalaryna şaqyratyn alǧaşqy qoŋyraudyŋ syŋǧyryn baldyrǧandar taǧatsyzdana kütıp jürgen kez.
«Azamattardyŋ memlekettık oqu oryndarynda tegın orta bılım aluyna kepıldık berıledı. Orta bılım alu mındettı». Ata Zaŋymyzda osylai jazylǧan. Al bırneşe künnen keiın Konstitusiia künın atap ötemız. Däl osy künı bükıl qazaqstandyqtardyŋ elıne degen maqtanyşy artyp, ömırımızdıŋ altyn dıŋgegı – osy zaŋnyŋ mänın de, mätının de jadymyzda jaŋǧyrtamyz.
Elıne degen maqtanyştan şyǧady… Jaqynda Quanyş atty balamyz Tegeranda ötken Qūrandy qyraǧattap, jatqa oqityndardyŋ jarysyna qatysyp keldı. Aeroporttan tüse sala alǧan äserın aityp jatyr. Halyqaralyq saiysqa alpys elden kelgen 120 qaridyŋ denı «Qazaqstannan keldım» degennen eleŋ ete qalypty. Olar aldymen Elbasynyŋ atyn atap, altyndy bolǧan London olimpiadasyn eske tüsırıp, elımızge qūrmetın bıldırıptı. Osyndai äŋgımenı estıp otyryp, özımız de marqaiyp qaldyq.
Elge maqtanyş şetelde jürgende erekşe sezıledı. Bırde özge respublikada jürıp, toǧyz tarau joldyŋ aiyryǧynda adasyp, taǧy bır eldıŋ şekarasyna qarai ketıp qalyppyz. Aldymyzdan şyqqan saqşylar adasqanymyzǧa sener-senbesın bılmei, daǧdaryp qaldy. Sonda men Qazaqstan Respublikasynyŋ azamaty ekenımdı däleldeitın tölqūjatymdy körsettım. Jaǧdai kürt özgerdı. Jol saqşylary özderınıŋ kölıgımen alǧa tüsıp, jolbasşy bolyp, kerek jerımızge deiın jetkızıp saldy. Janymda jürgen sol jerdıŋ azamaty, özımızdıŋ qazaqtyŋ balasy edı. Qiyn jaǧdaidan qūtqarǧan menıŋ qūjatymdy köpke deiın ūstap otyrdy. Sol sätte onyŋ ön boiynan elge degen saǧynyşy da, maqtanyşy da sezılıp tūrdy.
Zaŋ demekşı, ötken jyldary amerikalyq Oak Hill Publishing Company saualnama jürgızıp, nätijesın jariialapty. Qūrama ştattardyŋ 5 myŋdai tūrǧyny 50 şaqty qarapaiym sūraqtarǧa jauap bergen eken. Küllı amerikandyqtardyŋ simvoly dep jatatyn, osydan 220 jyl būryn jazylǧan Konstitusiiasynyŋ qabyldanǧan jylyn dūrys aitqandar sany tym az bolǧan. Aituly kündı sūralǧandardyŋ 27 paiyzy ǧana bıletın bolyp şyqty. Bır qyzyǧy, sūraqtan sürıngenderdıŋ denı jastar eken. Al Ūlttyq Konstitusiia (National Constitution Center) ortalyǧynyŋ körsetkışterı būdan da naşar. Amerikandyqtardyŋ 19 paiyzy ǧana özderınıŋ negızgı zaŋynyŋ mazmūnyna qanyq. Ol – ol ma, saualnamaǧa qatysqandardyŋ 65 paiyzy federaldy ökımettıŋ üş tarmaǧyn aşyp aityp bere almapty. Al, 35 paiyzy «aǧylşyn tılı – AQŞ-tyŋ memlekettık tılı» dep jauap berıptı. Şyndyǧynda amerikada tılge qatysty eşqaşan eşqandai zaŋ qabyldanbaǧan. Respondentterdıŋ ärbır altynşysy öz elın «hristiandyq ūlt» dep negızgı zaŋda körsetken dep jaŋylady. Rasynda, amerikandyqtardyŋ negızgı zaŋynda barlyq dınnıŋ terezesı teŋ jäne dın memleketten bölek dep jazylǧan. Al, keibır amerikandyqtar öz elınıŋ bas qolbasşysy kım ekenın de aita almaǧan.
…Oidy oi qozǧaidy. Endı bırneşe künnen soŋ mektepterde alǧaşqy qoŋyrau soǧylyp, jaŋa oqu jyly bastalǧaly tūr. Osyndaida jas örenderdıŋ qolyna alyp oqityn alǧaşqy kıtaby – Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiiasy bolsa, qandai jaqsy dep oilaisyŋ…
Aigül UAISOVA
a.uaisova@astana-akshamy.kz
