Egde jastaǧy jäne kärı adamdardyŋ dūrys tamaqtanuyn ūiymdastyru – özektı mäsele. Sebebı jaqsy tamaqtanu aǧza müşelerı men jüielerınıŋ terıs özgerısterıne jol bermeidı. Tamaqtanu qanşalyqty dūrys qūrylsa, sonşalyqty adam ömırı ūzaq, densaulyǧy men eŋbekke qabıletı joǧary bolady.
Tamaqtanu rejimıne tamaqty qabyldau merzımı, tamaq ışu aralyǧyndaǧy üzılıster, bır täulıkte rasionǧa kıretın kaloriiany bölu jatady. Tört mezgıl tamaqtanu anaǧūrlym tiımdı. Öitkenı asqazanǧa küş bırkelkı tüsıp, tamaq şyrynynyŋ taǧamdy tolyq öŋdep şyǧuyn qamtamasyz etedı. Tamaqty kün saiyn belgılı bır mezgılde qabyldau asqazan sölın neǧūrlym şūǧyl bölu refleksın qalyptastyrady. Rasiondy mynadai tärtıppen bölu anaǧūrlym tiımdı bolady: taŋerteŋgı asqa 25%, tüstıkke 15%, keşkı tamaqqa 25%. Keşke tamaqty ūiqyǧa deiın 2 saǧat būryn ışu kerek. Sondai-aq tamaqty bırqalypty qorytu üşın tamaq temperaturasynyŋ rejimın saqtaudyŋ maŋyzy zor. Ystyq tamaq temperaturasy 50-60 S aspauy tiıs, al suyq tamaq temperaturasy, ädette, 10 S-tan tömen bolmauy kerek.
Adam jasy ūlǧaiǧan saiyn tūzdy az-azdan paidalanǧan jön. Egde jasta köbınıŋ tūz ben qyşqyltym dämge sezımtaldyǧy azaiyp, sonyŋ äserınen tūzdy köp salǧysy kep tūrady. Alaida būl adamdy ısındırıp qana qoimai, gipertoniiaǧa, sal auruyna äkeledı, büirekke salmaq tüsıredı. Būdan qaşu üşın tūzdy sapaly dämdeuışter men paidaly mailarǧa almastyrǧan dūrys. Sondai-aq uaqyt öte adamnyŋ as qorytu jüiesı älsırep, sodan sılekei men asqazan sölı köp bölınedı. Nätijesınde aǧza qajettı därumenderdı tolyq ala almaidy. Mümkındıgınşe jemıs-jidekter men kökönıster, dändı daqyldardy köbırek jegen paidaly. Būǧan qosa, qūramynda kalsii köp taǧam jeu kerek. Būl qartaia kele kemitın süiektıŋ berıktıgın nyǧaitady. Kalsii süt önımderınde köp bolady. Alaida egde jasta adam boiynda laktoza tez sıŋırılmeitının de ūmytpau qajet. Odan bölek, «Omega-3» därumenın qabyldau maŋyzdy. Balyq maiy revmatoidtı artrit auruymen küreste jaqsy kömektesedı. Aptasyna ekı ret balyqty asyp nemese buǧa pısırıp jegen jön.
Säule ŞAGİROVA, köpsalaly medisina ortalyǧynyŋ salauatty ömır saltyn qalyptastyru därigeri
