Myna ömırdıŋ asa qiyn da, kürdelı soqpaqtarynan sürınbei ötıp, qaşanda tynymsyz tırlık pen myzǧymas bırlıktıŋ janynda jüretın, adal eŋbegımen elınıŋ qadırlı de, qasiettı azamaty därejesıne köterılgen jany jaz, jüregı jomart Äkımjan Nazarovtyŋ esımın Aqmola öŋırınıŋ halqy, äsırese, Orazaq auylynyŋ köneközderı ūmyta qoimaǧany dausyz.
Öitkenı, ol özınıŋ qaraqan basyn küittegen joq, özı basqarǧan eldıŋ qamyn köbırek oilady.
Ǧibratty ǧūmyr keşıp, taǧdyr tezınen sürınbei ötken Äkımjan aǧa ǧūmyr boiy halqyna jasaǧan igılıktı ısın, öz eŋbegınıŋ jemısın qoǧamǧa tartu ettı.. Sonymen, el yqylasyna bölengen osy bır abzal azamat kım edı?
Qasiettı Aqmola öŋırı aty aŋyzǧa ainalǧan tūlǧalardan kende bolǧan emes. Astanaǧa ırgeles Selinograd audanyna qarasty Orazaq auylynda düniege kelgen Äkımjan Nazarov eŋbekke erte aralasty. Onyŋ jastyq şaǧy töŋkerıs dauyly būrqaǧan, aq pen qyzyl jaǧalasyp jatqan alasapyran kezeŋmen tūspa-tūs keldı. 1920 jyly nebary 19 jasynda atqa mınıp, auyldaǧy «jarly-jaqybailardyŋ» tūŋǧyş artelın qūrǧan osy Äkımjan aǧa. Sodan ainalasy 7-8 jyldyŋ bederınde ol qūlaşyn keŋge jaiyp, ırgelı ūjymşarǧa ainaldy. Keiın ūjymşar keŋestık zaman talabyna sai şaruasy şalqyǧan keŋşar boldy. «Qyzyl tu» (Krasnyi flag) atanǧan osy bır däuletı şalqyǧan şaruaşylyq audan men oblysty bylai qoiǧanda, Odaqtaǧy aituly eŋbek ūjymy boldy. Mıne, osy ıstıŋ bärın basynan bastaǧan Äkımjan Nazarov eŋbek ūjymyna 1928 jyldan 1961 jylǧa deiın, 40 jylǧa juyq üzılıssız basşylyq jasady.
Eldıŋ betınde, jeldıŋ ötınde jürgen adamǧa synaq köp qoi qaşanda. Ötken ǧasyrdyŋ aumaly-tökpelı ömır belesterınde öz qatarlastarynan ämanda oq boiy ozyq jürgen Äkımjan Nazarovtyŋ el ışınde aŋyz bop aitylyp jürgen bastamalary jeterlık. Sonyŋ bırer sätın äŋgımelep, oqyrmanǧa jetkızsek , abzal azamattyŋ aruaǧyn qūrmettegenımız emes pe?
… Keşegı sūrapyl soǧys bastalǧan kezde Äkımjan özı tılenıp, maidanǧa attanbaq bolǧan. Bıraq, joǧary jaqtaǧy basşylar şaruaşylyqty köp jyl basqaryp kele jatqan adamdy tylda qajet dep sanaǧan. Sondyqtan däleldı jeleu aityp, «bronmen» alyp qalyp otyrǧan. Bız bügınde ırgelı oblystyŋ 70 jyldyǧy atalyp ötken kezeŋde Äkımjan Nazarovtyŋ esımın, onyŋ janqiiarlyq eŋbegın eskerusız qaldyrsaq, ūrpaq aldynda syn bolmai ma?
Ol maidanǧa barmasa da, ekınşı maidan – tyldaǧy eŋbektı ūiymdastyruda özınıŋ qajyr-qairatymen, ūiymdastyruşylyq qabıletımen erekşelendı.
Ūly Otan soǧysynyŋ qyzyp tūrǧan kezınde Äkımjan bas bolǧan ūjymşar maidandaǧy jauyngerlerge azyq-tülık, jyly kiımder jıberıp otyrdy. Myna bır faktıge nazar audaraiyq: ūjymşar eŋbekkerlerı tıptı maŋdai terın sorǧalatyp tapqan eŋbek künderıne şyqqan qarjylaryn ūjymşar atynan tank jasatu üşın audaryp otyrǧan. Sonda är kolhozşy 4 myŋ teŋgeden, al, Äkımjan özınıŋ otbasy atynan 116 myŋ teŋge qosqan. Soǧys tauqymetı eŋselerın ezıp, özderı jartylai jalaŋaş, şala qūrsaq jürgende osyndai qadamǧa barudyŋ özı ülken erlık, otanǧa degen süiıspenşılık, şynaiy patriotizm emes pe?
Qambadaǧy astyqty taqyrlap, qoldaǧy bırlı-jarym qarany maidan qajetı üşın jaratsa da, tyldaǧy eldı aşyqtyrmaudyŋ da qamyn oilady ol. Onyŋ da şeşımın tapty. Äsker otbasylaryna qoǧam malynan sauyn bosatyp, uaqytşa baǧymǧa berdı. Ärine, qoǧam malyn jekemenşıkke tartyp bergenı üşın ony joǧarydaǧylar maŋdaiynan sipamas edı. Bıraq, eldı aşyqtyrmaudyŋ qamyn oilaǧan el aǧasy öz basyn bäigege tıgıp, osyndai közsız täuekelge bardy. Onyŋ üstıne Qorǧaljyn öŋırındegı elsız-künsız jatqan balyǧy mol «Asaubalyq» kölınen kıre tartyp, Aqmola men Qaraǧandyǧa myŋdaǧan tonna balyq jönelttı. Būl jūmysty qyrauly qysta arnaiy ūiymdastyrylǧan qarttar (soǧys kezınde bar auyrtpalyq äielder men qarttardyŋ, buyny qatpaǧan balalardyŋ iyǧyna tüskenı belgılı) brigadasy ıske asyrdy. Osy arada bır aita ketetın jai, sol bır qiyn kezeŋde nauqandyq jūmystarǧa adam küşı jetpei jatqan tūsta Äkımjan Nazarov «ekpındı brigada» atty kolhozşylar tobyn jasaqtady. Onda Tüsıpbai Qarabūzauov, Märiiam Jagorqyzy, Nūrmaǧambet Bektıbaev, Egor Boltusov, Düisenbek Rahmetov, Jaǧypar Mämbetov sekıldı jasy asqan adamdar eŋbek etıp, brigadaǧa 85 jasqa kelgen Toljan Taijanov jetekşılık ettı. Mıne, naǧyz eren eŋbektıŋ ülgısı, mıne, naǧyz tälım alatyn jai.
Osylaişa myltyqsyz maidan – tyldaǧy Äkımjan aǧanyŋ igı bastamalary elge tanylyp, odan Memlekettık qorǧanys komitetı de qūlaǧdar boldy. Köp ūzamai-aq belsendı basşy Äkımjan Nazarovtyŋ atyna Stalin joldastan alǧys hat keldı. Onyŋ mätını tömendegıdei: «Qazaq SSR, Aqmola oblysy, Aqmola audany, «Qyzyl Tu» kolhozy, kolhoz predsedatelı Nazarov Äkımjan joldasqa Qyzyl Armiianyŋ bronetanktı küşterıne qamqorlyq jasaǧandyqtaryŋyz üşın «Qyzyl Tu» kolhozynyŋ kolhozşylary men kolhozşy äielderıne jäne Özıŋızge, Nazarov joldas, alǧys aitamyn. Menıŋ sälemım men Qyzyl Armiianyŋ alǧysyn qabyl alyŋyz. İ.STALİN».
Al, 1943 jyly Äkımjan aǧa «Qyzyl Jūldyz» ordenımen, keiınnen Lenin ordenımen marapattaldy. Bırneşe ret qatarynan Mäskeude ötken Bükılodaqtyq auylşaruaşylyǧy körmesıne qatysty. Al 1958 jyly auylşaruaşylyǧy salasyndaǧy eren jetıstıkterı üşın Bükılodaqtyq auylşaruaşylyǧy körmesı komitetınıŋ qaulysymen bırneşe ret kümıs medaldarmen jäne «Ülken kümıs medalımen» marapattaldy.
Bar ǧūmyryn tuǧan auylyn tületu üşın sarp etken Äkımjan Nazarov 1961 jyly zeinetkerlıkke şyqty.
Elın süigen, özı de elıne syily bola bılgen osy bır nar tūlǧanyŋ erte qalyptasqan qairatkerlık, adamgerşılık qasietterın söz etkende ūly Abaidyŋ myna bır öleŋ joldary erıksız oiǧa oralady:
Üş-aq närse – adamnyŋ qasietı:
Ystyq qairat, nūrly aqyl, jyly jürek.
Osy üş qasiettıŋ üşeuı de bızdıŋ keiıpkerımızdıŋ boiynda bar bolatyn. Äkımjan Nazarov 1976 jyly dünieden öttı. Bıraq «közden ketse de, köŋılden ketpegen» osynau abzal azamattyŋ önegelı ömır joly ūmytylmaq emes.
Talǧat TÄŞKEEV
