İNVESTİSİIа İGILIGI

İnvestisiia – ekonomikanyŋ ekınşı tynysy. Bıraq şeteldık ırı kompaniialardyŋ mol qarjysyn tarta bılu üşın de elde ekonomikalyq ahual jaqsy, saiasi tūraqtylyq saqtalǧan, äleumettık damu körsetkışı joǧary boluy tiıs. Osy tūrǧydan alǧanda Astana barlyq talaptarǧa tolyq jauap beredı. Sodan bolar, ötken 2015 jyldyŋ aiaǧyna deiın elordaǧa 100 mlrd AQŞ dollarynan astam şeteldık investisiia tartylǧan eken. Osynşa qarjyǧa Astanada älemge äigılı nysandar salyndy, jaŋa ekonomikalyq jobalar jasaldy. Köptegen bırlesken käsıporyndar qūrylyp, milliardtaǧan dollardyŋ önımı öndırıldı. Jalpy alǧanda, investisiianyŋ igılıgın elorda tūrǧyndary köp jyldan berı körıp keledı.

Tek qana «Astana – jaŋa qala» arnaiy ekonomikalyq aimaǧyndaǧy industrialdyq parkte igerılıp jatqan inves­tisiia negızınde käsıporyndar ötken jyldyŋ aiaǧynda 2 mlrd AQŞ dollarynan astam önım öndırgen. Elordanyŋ investisiiasy jaily söz qozǧaǧanda, №1 industrialdy parktı eŋ aldymen auyzǧa alamyz. Öitkenı, Astanaǧa tartylǧan investisiialardyŋ 90 paiyzdan astamy park aumaǧyndaǧy käsıporyndarǧa tüsıp, sol jerde negızgı maqsattarǧa jūmsalady. Park aumaǧyndaǧy öndırıstıŋ negızgı ülesı ışkı naryq qajettılıgın qamtamasyz etuge baǧyttalǧan. Degenmen, eksportqa baǧyttalǧan käsıporyndar da jūmys ısteidı. Mäselen, «Lokomotiv qūrastyru zauyty» aksionerlık qoǧamy 2010-2015 jyldar aralyǧynda 292 «General Electric» teplovozyn şyǧarǧan bolatyn. Sonyŋ ışınde qūny 10,7 mlrd teŋge bolatyn 14 teplovoz eksportqa baǧyttaldy. Onyŋ köpşılıgı Äzerbaijan Res­publikasyna jöneltılgen. Bü­gınde būl park industrialdy innovasiialyq jobalardyŋ alyp qazanyna ainaldy desek, artyq aitqandyq bolmaidy.
– «Alstom» öndırıs orny Fransiia tehnologiiasy boiyn­şa elektrovoz qūrastyryp jatyr, «ASELSAN İnjiniring» Türkiia kompaniiasynyŋ qatysuymen elektrondy-optikalyq qūraldar öndı­rısın qolǧa alǧan, «Led system media» JŞS-nıŋ jaryq­diodty önımderı bügınde elı­mızde keŋınen paidalanyluda. Sondai-aq indus­trialdy park aumaǧynda «ABK Maqsat» JŞS temırbeton önımderın şyǧarudy jolǧa qoiyp, «Krovlia NS» JŞS elımızdegı qūrylys nysandaryn sendvich-paneldermen qamtamasyz etu baǧytyna kırısken. «Tau-Ken Altyn» affinajdy zauyty önımderı men «KSS Astana» JŞS-nıŋ energiiany ünemdeitın jäne qauıpsız şyny paketterı de bügınde ülken sūranysqa ie. Būǧan qosa, äinektı öndırıstık öŋdeu zauyty da tabysty jūmys ıstep jatqanyn aita ketken jön. Park aiasynda jūmys ıstep jatqan ırı käsıporyndardyŋ bärın auyzǧa alar bolsaq, tızım mūnymen şektelmeidı. Eŋ bastysy – elordaǧa tartylǧan investisiia joǧaryda aityp ötken käsıporyndardyŋ öndırısıne qūiylyp, aimaqtyŋ ekonomikasyn köteruge sübelı ülesın qosuda, – deidı Astana qalasy İnvestisiialar jäne damu basqarmasy basşysynyŋ orynbasary Qanat İsabekov.

Eksporttyq baǧyttaǧy jobadaǧy eŋ auqymdysy – «Elektrovoz qūrastyru zauyty» JŞS-nıŋ önımderın atap ötuge bolady. Būl 2015-2019 jyldar aralyǧynda Äzerbaijan Respublikasyna jalpy qūny 18,2 mlrd teŋge bolatyn 39 elektrovozdy jöneltudı josparlap otyr.
İndustrialdy park investisiialardy qabyldap, kölemdı ısterdı qolǧa alǧannan berı, 2010 jyldan bastap eseptesek, ondaǧy käsıporyndar 449,6 mlrd teŋgege teŋ önım öndırıp, qyzmetter kör­set­ken. Osy aralyqta önım eks­portynyŋ kölemı 10,7 mlrd teŋgege jetken bolatyn. Kä­sıporyndarda 2707 jūmys orny qūrylǧan. Käsıporyndar qyzmetterınen tüsken salyq kölemı 39,4 mlrd teŋgenı qūraǧan. Jūmys ıstep tūrǧan käsıporyndardyŋ biudjetke tölegen salyǧy esebınen bügınde №1 industrialdy park infraqūrylymynyŋ qūrylysy tolyǧymen ötelgen. Oǧan kezınde 19,8 mlrd teŋge bölıngen edı. Alǧaşqy käsıporyndardy ıske qosqan sätten bastap eseptegende önım öndırısı 50 eseden astam ösken.
Mıne, investisiialardy igeru arqyly ekınşı tynysy aşylǧan elordanyŋ eko­nomikalyq körsetkışı sanauly jylda osylaişa eselendı. Älemde investisiiaǧa qolaily qala retınde tanylǧan As­tananyŋ būl baǧyttaǧy şyǧar biıgı älı alda siiaqty…

Meŋdolla ŞAMŪRATOV