L.N.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı, professor Kenjeǧali Myrjyqbaidyŋ «Abai jäne Puşkin» atty qos aqynnyŋ sözderıne jazylǧan qazaq, orys kompozitorlarynyŋ vokaldyq şyǧarmalarynan
tūratyn än keşı öttı.
Än jürekten şyqqanda ǧana jürekke jol tabady. Al änşı tek tabiǧat syilaǧan dauys iesı bolyp qalmai, tyŋdarmanyna tartu eter tuyndyny köŋıl süzgısınde mūqiiat ekşep, jaqūttai jarqyraǧan, janǧa nūr qūiarlyqtai quaty bar, asqaq, sözı men sazy bıte qainasqan dünienı düiım jūrtqa ūsyna alsa, onyŋ esımın özımen bırge ötkennıŋ qūrdymyna süirei jöneluge adamzattyŋ ämırı jürmeitın uaqyttyŋ özı qauqarsyz! Ondai änşılerdıŋ ünı dürkıretıp däurenın ötkızgen kerbez dalasyn kezıp jüredı. Grigorii Potaninnıŋ: «Maǧan bükıl qazaq dalasy än salyp tūrǧandai körınedı» dep jürgenı de sodan şyǧar, kım bılsın?
Kompozitor bolsyn, aqyn bolsyn, öz şyǧarmaşylyǧynan alys ketpeidı ǧoi. Änşı de sol sekıldı, özınıŋ janyna jat düniege jan bıtıre aita almaidy. Osy tūsta Abaidyŋ mūŋyna arqasyn tosyp, Puşkinnıŋ syryna jüregınıŋ qaqpasyn aiqara aşa bılu – «bödene talanttardyŋ» qolynan kele bermeitın ıs ekendıgın eskergenımız jön.
Kenjeǧali aǧamyzdyŋ konsertterı leksiia-konsert retınde, özı änşı-jürgızuşı retınde daralanyp jür. Öleŋınıŋ aldynda būldyr būltyn sypyryp, būla oiyn būltyŋdata qara sözben bır şiratyp alatyn M.Şahanov aǧamyz sekıldı o kısı de är änınıŋ erekşelıgın, oǧan qosqan öz jaŋalyǧyn, kerek bolsa şyǧu tarihyn täpsırlep tūryp jūrtty ūiytyp alyp jatty. Aldyŋǧy bır konsertınde ol Puşkinnıŋ Abaidan 46 jas ülken bolsa da, olardy ortaq mahabbaty romanstyŋ ündestırgendıgın aityp edı. Mysaly, Puşkin:
«Iа vas liubil bezmolvno, beznadejno,
To robostiu, to revnostiu tomim;
Iа Vas liubil tak iskrenno, tak nejno,
Kak dai vam bog liubimoi byt drugim»
dep jazsa, Abai:
«Jarq etpes qara köŋılım ne qylsa da,
Aspanda ai menen kün şaǧylsa da,
Düniede sırä, sendei maǧan jar joq,
Saǧan jar menen artyq tabylsa da»
– dep jyrlaidy.
Būl joly da öleŋ men än jarasym tapty. Osylaişa poetikalyq-muzykalyq formatta keş ötkızu Kenjeǧali Myrjyqbaidyŋ tabiǧatyna tän.
Opera änşılerı eŋ ūzaq ariialardyŋ 40-45 minutqa sozylatynyn aitqan. Bıraq, dauys äserınen tüsetın salmaqqa tamaǧyn jaqsy jattyqtyrǧan Kenjekeŋ talmai ekı saǧat sahnany sazǧa bölei bıledı. Sankt-Peterburg törınde ötken sondai bır konsertten soŋ Kira İzotova esımdı kısı sahnaǧa şyǧyp: «Mūndai asqan tözımdılıktı ömırde sirek kezdestıresız. Netken jany sırı änşı» degen eken. Keşegı keşte de sol saltynan tanbaǧan änşı tyŋdarmandaryn taǧy bır märte täntı qyldy. Abaidyŋ «Közımnıŋ qarasymen» bastalǧan än tızbegı Puşkinnıŋ sözderıne jazylǧan N.A.Rimskii-Korsakov, A.Dargomyjskii, G.Sviridov, S.V.Rahmaninov, F.İ.Glinka, B.Şeremetev syndy kompozitorlardyŋ şyǧarmalaryna ūlasty. Arasynda Abai Qūnanbaiūlynyŋ sözıne än jazǧan N.Tılendiev, S.Mūhametjanov, M.Maŋǧytaev, E.Rahmadiev, M.Tölebaev, M.Ybyraev, T.Şapai sekıldı qazaq kompozitorlarynyŋ da tuyndylaryna kezek berılıp otyrdy.
Auditoriianyŋ köp bölıgın studentter qūraǧandyǧyna qarap, jastardyŋ zaŋǧar aqyndarǧa degen mahabbaty men yqylasy zor ekendıgın közımızben körıp qaittyq.
Erbol JANAT
