Marǧūlan Amanbaev: Astanalyq Ört söndıru qyzmetı jyl basynan berı 1474 ret şaqyrtu aldy

Būl ötken jyldyŋ säikes kezeŋımen salystyrǧanda 25 paiyzǧa artyq.

Tılsız jau köbıne tūrǧyn üi sektorlarynda bolady. Jalpy, elordadaǧy ört söndıru qyzmetı men sol saladaǧy mäseleler turaly Astana qalasy Tötenşe jaǧdailar departamentınıŋ «Ört söndıru jäne avariialyq-qūtqaru jūmystary» memlekettık mekemesınıŋ bastyǧy, azamattyq qorǧau polkovnigı Marǧūlan Topaşūly Amanbaevpen äŋgımelesken edık.

Tötenşe jaǧdai kezınde ärbır minut, ärbır sekund sanauly. Bızdıŋ elordalyq ört söndıruşıler qiyn jaǧdaiǧa tap bolǧanda käsıbi bılıktılıgı jaǧynan qanşalyqty daiyn?
– Dabyl qaǧylǧan sätte kezekşı jauyngerler 20 sekundtyŋ ışınde arnaiy kiımderın kiıp, kölıkterıne otyryp, ört bolǧan jerge qarai şyǧyp ülgeruı tiıs. Olar ortaşa eseppen 5-10 minuttyŋ ışınde tiıstı jerge jetulerı kerek. Ört söndıruşılerdıŋ bas­ty mındetterınıŋ bırı – oqiǧa ornyndaǧy adamdardy qauıpsız jerge köşıru. Jalyndy öşıru uaqyty ottyŋ deŋgeiıne, ört şalǧan aumaǧyna bailanysty. Bızdıŋ ört söndıruşıler oqiǧa ornyna dereu jetkenımen, keide köldeneŋ qiyndyqtarǧa tap bolady.
– Mäselen, ört söndıru barysynda qandai kedergıler kezdesedı?
– Ört köbıne tūrǧyn üi sektorlarynda kezdesedı. Alty aidyŋ ışınde 177 jaǧdai tırkeldı. Kezekşı jeke qūram 56 adamdy qūtqardy. 654 adam qauıpsız jerge köşırılse, ökınışke qarai, 9 adam qaitys boldy. 21 adamdy türlı deŋgeide küiık şaldy.
Ört söndıruşıler sol tūrǧyn üilerge uaqytynda jetkenımen, ülken üilerdıŋ aulasyna kırıp-şyǧu öte qiyn. Juyrda ǧana «Baiqoŋyr» tūrǧyn üi keşenınen ört şyqty. 10 minutta jetıp ülgergenımen, aula ışındegı qaz-qatar kölıkterdıŋ kesırınen jarty saǧattan astam uaqyt joǧaldy. Köşelerde de keibır jürgızuşıler jol bergısı kelmeidı. Eger tūrǧyndar tüsı­nıs­tık tanytsa, tılsız jaudyŋ aldyn alyp, jedel söndıruge mümkındıgımız joq emes.
– Būl mäselenı şeşudıŋ joldary bar ma?
– Ärine, būl rette jol polisiiasynyŋ kömegı köp. Äsırese, tek avtobustarǧa ar­nalǧan sary jolaq jūmysymyzǧa oŋ septıgın tigızude. Sonymen qatar, jedel şaqyrtu alǧanda, jol polisiiasynyŋ arnauly kölıkterı bızdı oqiǧa ornyna deiın şyǧaryp salady.
– Elordanyŋ sol jaǧa­lauynda «Äbu-Dabi Plaza», «Baiqoŋyr», «Nūrsaia» tūrǧyn üi keşenderınen ört şyqqanyn bılemız. Jalpy, örttıŋ şyǧuyna köbıne ne sebep?
– Jürgızılgen taldauǧa säi­kes, ört tuyndauynyŋ negızgı sebepterı – otty dūrys qol­danbaǧandyqtan, elektr jab­dyqtaryn montajdau jäne paidalanu kezınde qauıpsızdık erejelerın saqtamaǧandyqtan. Sondyqtan, ört qauıpsızdıgın saqtap, peştı, elektrge qosylǧan barlyq zattardy qadaǧalap, der kezınde öşırıp otyru kerek jäne kışkentai balalardy mümkındıgınşe qarausyz qaldyrmaǧan jön.
– Tehnika men qyzmetkerler sany jetkılıktı me?
– Ştattyq qūramda däl qazır 1443 adam bar. Ört söndıruşıler auysymmen jūmys ısteidı. Mäselen, bügın 300-ge juyq adam men 23 tehnika tötenşe jaǧdaiǧa saqadai sai tūr.
– Astana ırgesındegı auyl­darda ört şyqsa, baruǧa mümkındıkterıŋız bar ma?
– Bız 30 şaqyrym qaşyqtyqqa deiıngı aumaqty qamtimyz. Ärine, oǧan Astana ırgesındegı auyldar da kıredı.
– Ört söndıruşı bolu oŋai emes. Batyldyqty qajet ete­dı. Jalpy, jūmysqa qa­byl­danarda qandai talap qoiasyzdar?
– Ümıtkerlerge qoiylatyn talap öte joǧary. Qyzmetke jasy 18-25 jas aralyǧyndaǧy densaulyǧynda eşqandai kınäraty joq jıgıtter alynady. Sonymen qatar, Qazaqstan Respublikasynyŋ IIM Tötenşe jaǧdailar komitetınıŋ Kök­şetau tehnikalyq instituty – elımızdegı qūtqaruşylardy daiyndaityn jalǧyz joǧary oqu orny. Oqudy tämamdaǧan soŋ, tülekterge memlekettık ülgıdegı diplom berılıp, arnaiy «azamattyq qorǧau leitenanty» ataǧy berıledı. Tülekter ärı qarai Qazaqstan Respublikasy Işkı ıster organdarynyŋ ört söndıru bölımşelerınde qyzmetın jalǧastyrady. Al, jeke qūramnyŋ käsıbi bılıktılıgın arttyru üşın jyl basynan berı 10-ǧa juyq jalpygarnizondyq oqu jattyǧulary jürgızıldı.
Osy rette aita keteiın, ärbır ört söndıruşı – qaharman. Ärbır şaqyrtu alǧan saiyn kez kelgen jaǧdaiǧa daiyn bolyp barady. Olardyŋ boiynda şapşaŋdyq, qyraǧylyq, täuekelge bel buu qasietterı bar. Alǧaşqy medisinalyq kömekten de habardar boluy kerek. Mäselen, juyrda 6 şılde künı qala şetındegı bır jataqhanadan ört şyǧyp, 200 adam, onyŋ ışınde 80 bala qauıpsız jerge köşırıldı. Keiınnen ışte mümkındıgı şekteulı bır adamnyŋ qalyp qoiǧany belgılı boldy. Osy sätte Ashat Salkeev esımdı azamat öz ömırın qauıpke tıgıp, besınşı qabatta qalyp qoiǧan jıgıttı arqalap, qyzyl jalyn arasynan aman-esen alyp şyqty. Mıne, jürek jūtqan batyrymyzdy «Erlıgı üşın» medalıne ūsyndyq. Bıraq, medal bermese de, arnaiy marapattap jatpasa da, ört söndıruşıler mūny kündelıktı jūmysymyz dep baǧalaidy.
– Halyqaralyq arenada märtebemızdı köteretın «EXPO-2017» körmesı ötkelı jatyr. Milliondaǧan adam kelıp-ketetın tūsta tötenşe jaǧdaidyŋ aldyn aluǧa qan­şalyqty daiynbyz?
– Dūrys aitasyz. Bız daiyndyqty bastap kettık. Osydan şamaly uaqyt būryn EKSPO aumaǧynda basqa da qūrylymdardyŋ qatysuymen ötken ıs-jattyǧulary sättı öttı. «Qazaqstan» pavilonynda jürgızılgen şara kezınde jauyngerlerdıŋ bılıktılıgı, tehnikalardyŋ küşı körsetıldı. Sonymen qatar, Ükımettıŋ qoldauymen EKSPO aumaǧynda ört söndıru keşenı salynyp jatyr. Būiyrtsa, qazan aiynda paidalanuǧa berıledı.
– Äŋgımeŋızge rahmet!

Gülmira AIMAǦANBET