Nūr-Sūltan qalasynda menşık ielerınıŋ bırlestıgın nemese qarapaiym serıktestık qūru jönınde äŋgıme 2020 jyldyŋ basynda bastalǧan edı. Köpşılık ūiymdar onyŋ jai-japsaryn zerttep, zerdelep, bırqatary osy bırlestıktı qūruǧa dendep nazar audarǧan-dy. Tıptı resmi derekter boiynşa da PİK (päter ielerı bırlestıgı) 2022 jyldyŋ 1 şıldesınen bastap jūmysyn toqtatady degen mälımetter būqaralyq aqparat qūraldary men äleumettık jelılerde qaita-qaita berıldı. Qaladaǧy köpqabatty üilerdıŋ tūrǧyndary öz aralarynda dürkın-dürkın jinalys ötkızıp, bır toqtamǧa kelgen siiaqty bolǧan. Alaida…
Sen salar da, men salar…
Jaqynda Qazaqstan Parlamentı Senatynyŋ deputattary osy zaŋ jobasyn kezektı talqylau kezınde taǧy da bır-ekı ūsynys engızdı. Mäjılısmender būl özgerıske kelısıp otyr. Endı köpqabatty üilerdegı kondominium nysanyn basqarudyŋ jaŋa türıne köşu 2023 jyldyŋ 1 şıldesıne deiın ūzartylatyn boldy. Mūny senatorlar elımızdegı köptegen köpqabatty üilerdıŋ tūrǧyndary atalǧan MİB (menşık ielerı bırlestıgı) basqaru türıne köşıp ülgere almai jatuymen tüsındıredı. Sondyqtan qūjat atalǧan ūsynystardy engızu üşın Mäjılıske qaitarylǧan.
Osy jerde «MİB-ke nemese QS-qa (qarapaiym serıktestık) ötıp qoiǧandar qaitedı?» degen zaŋdy sūraq tuyndaidy. Būl saualǧa QR İndustriia jäne infraqūrylymdyq damu ministrlıgı qala qūrylysy jäne tūrǧyn üi-kommunaldyq departamentınıŋ direktory Ruslan Lepesov bylai dep jauap berdı:
«Būl mäsele bızdı de tolǧandyryp otyr. Alaida azamattarǧa MİB nemese QS qūru negızınde 2020 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap keŋes berıldı emes pe? Sondyqtan zaŋ jobasyna säikes atalǧan ūiymǧa ötıp qoiǧan tūrǧyndar bolsa, eş qam jeudıŋ qajetı joq. Jūmysty odan ärı jalǧastyra beru qajet. Al bügınge deiın ötıp ülgere almaǧandar bolsa, sol PİK küiınde olar da jūmysyn jalǧastyra beredı. Qūjattaryn retke keltırıp, asyqpai oilanyp-tolǧanuǧa älı bır jyl uaqyty bar. Äzırge ekı basqaru jüiesı de zaŋdy. Alda jylu beru mausymyna daiyndyq tūr.
Ruslan Lepesovtıŋ aituynşa, köpqabatty üiler tūrǧyn üi qorynyŋ şamamen 88 paiyzy basqarudyŋ jaŋa türıne ötıptı. Al qalǧan 12 paiyz bır jyldyŋ ışınde asyqpai ötedı dep ümıttenetının jetkızdı. Osy ekı jyldaǧy bır jüieden ekınşı jüiege köşude baiqalǧan qiyndyq, negızınen, qarjy-tehnikalyq qūjattamalardyŋ retteluı bolǧan körınedı. Būl reformanyŋ eŋ basty maqsaty – tūrǧyndardyŋ qarjysyn özderı baqylauǧa mümkındık beru. Būǧan deiın «PİK-ke aqşa töleimız, töleimız, al qarjynyŋ qaida ketetının bılmei dal bolamyz» degen aryz-şaǧymdar tolassyz tüsıp jatady. Rasynda, balansynda bırneşe üi, jüzdegen päterı bar PİK basşysynyŋ tūrǧyndardyŋ jarnasyn qaida jıbergenın naqty baqylau mümkın emes edı. Endı būl kemşılık tüzeletın siiaqty.
Qoǧam belsendısı Jūmaǧazy Kenjebekov deputattardyŋ MİB-tı keiınge şegeruıne narazy ekenın bıldırdı.
«Senattyŋ ūsynysyna Mäjılıs tolyq qol kötergenmen, spiker Erlan Qoşanov Ükımet ökılderıne eskertu jasady ǧoi. «Zaŋ jobasyna engızılıp, Mäjılıste aldyn ala qaralmaǧan normany Senat qarap bızge qaitaruy – būl jobany äzırlegen Ükımettıŋ, qala berdı palatada otyrǧan ärıptesterdıŋ ülken kemşılıgı. Ainalyp kelgende «sen salar da, men salar, atqa jemdı kım salar?!» degennıŋ kerı keldı de tūrdy. Mūndai qūityrqylyqqa endı jol berılmesın» degen joq pa? Sol kısı aitqandai, endı taǧy bır jyl boiy PİK-terdegı aqşanyŋ saida sanyn, qūmda ızın tappaityn bolamyz».
Jarna östı, ıstelgen jūmys oidaǧydai ma?
«Tūrǧyn üi reformasy tūrǧyndardy qaryq qylady, qarjyny endı özderıŋız baqylaityn bolasyzdar» dep jahanǧa jar salynǧanmen, adamdardyŋ köbı älı üilerın kım basqaratynyn, MİB-ke töleitın jarnanyŋ qanşa bolatynyn naqty bıle almai basy qatuda. Basqa qalalardy qaidam, bas şahar – Nūr-Sūltan qalasynyŋ özınen ministrlıkke osyny tüsındırıp berudı sūraǧan buma-buma hat tüsetın körınedı.
Elımızde otyz jylǧa tarta uaqyt PİK jūmys ıstedı. Päter ielerı jarnalaryn tölep jatty, sonyŋ şetınen töraǧalar eŋbekaqysyn alǧannan basqa, ol qaida jūmsalady degen mäsele eşkımdı qyzyqtyrǧan joq.
Tūrǧyndar tek päterlerınıŋ töbesınen su ketıp, jertöleden jaǧymsyz iıs şyqqanda nemese üide su bolmai qalǧanda ǧana PİK töraǧasyn ızdeidı. Al ol bolsa «maqsatty jarna» degen jeleumen tūrǧyndardan taǧy aqşa jinauǧa kırısedı. Bır keşende 300-350 päter bolsa, är päterdıŋ şarşy metrıne 75-100 teŋgeden PİK jarnasyn alyp, qosymşa «maqsatty» dep är şarşy metrge 5-10 teŋgeden alatyn bolsa, rasynda da, ol aqşa qaida ketedı? Endı salynǧanyna 10-15 jyl bolǧan üiler küirep, jöndelmei jatyr.
«Senat deputattarynyŋ bastalǧan reformany keiınge qaldyruynda bır gäp bar» deidı tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyǧy salasyndaǧy sarapşy Älıbek Hamzin.
– MİB degenıŋız – älı pısıp-jetılmegen ideia. Mūny naqty engızu üşın aiaǧyna deiın oqyp, tüsınu kerek. Engızbes būryn äuelı halyqpen aqyldasyp aluy kerek edı. Endı mynaǧan nazar audaryŋyz. MİB-tıŋ ne PİK-tıŋ bärın basqaratyn – sol būrynǧy qūram. Öz adamdarynan, özderınıŋ sözın söileitınderden komanda jasaqtap alǧan.
Mıne, osy siiaqty qaladaǧy PİK-terdıŋ jūmysyna degen köŋıl tolmauşylyq jetıp artylady. Jalpy būl töŋırekte aryz-şaǧym men narazylyq barşylyq. Olardyŋ barlyǧynan tiıstı organdar habardar dep oilaimyz. Basqarudyŋ jaŋa türı – MİB pen QS-qa adamdar köp ümıt artyp edı. Alaida onyŋ naqty jūmys ısteitın tetıkterı däl anyqtalmai, keibır kümändı jaittarǧa sebep bolǧan soŋ älı de jetıldıre tüsu üşın bır jylǧa keiın şegerılıp otyr. Tūrǧyndarǧa keregı jinalǧan jarna maqsatty paidalanylyp, üilerı jyly bolsa, ystyq, suyq suy üzdıksız aǧyp tūrsa, jertöledegı barlyq qūbyr uaqytynda jaŋasyna auystyrylyp, tazalyq saqtalsa, aulalary tap-tūinaqtai jabdyqtalyp, balalar oinaityn alaŋdar men ülkender demalyp, tynyǧatyn oryndar jasaqtalsa, olar MİB-ten de, QS-ten de basqa eşteŋe sūramaidy. Būl jerde eŋ bastysy – tūrǧyndarmen aşyq, özara tüsınıstık jaǧdaida bırlese jūmys ısteu. Sonda ǧana qolǧa alǧan tūrǧyn üi-kommunaldyq reformanyŋ maqsaty oryndalady.
MİB degenıŋız – älı pısıp-jetılmegen ideia. Mūny naqty engızu üşın aiaǧyna deiın oqyp, tüsınu kerek. Engızbes būryn äuelı halyqpen aqyldasyp aluy kerek edı. Endı mynaǧan nazar audaryŋyz. MİB-tıŋ ne PİK-tıŋ bärın basqaratyn – sol būrynǧy qūram. Öz adamdarynan, özderınıŋ sözın söileitınderden komanda jasaqtap alǧan.
