Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ bes institusionaldyq reformasyna säikes qolǧa alynǧan «100 naqty qadam» Ūlt jospary aiasynda jürgızılıp jatqan mülıktı zaŋdastyru aksiiasynyŋ aiaqtaluyna nebärı 81 kün qaldy. Sol sebeptı el azamattary osy nauqandy zaŋdy tūrǧyda barynşa paidalanyp qaluǧa tyrysyp jatyr.
Astana qalalyq Qarjy basqarmasynyŋ basşysy Ruslan Dosaevtyŋ mälımetınşe, jergılıktı atqaruşy organdaryna jalpy somasy 107,2 mlrd teŋgenı qūraityn barlyǧy 8 252 ötınış kelıp tüsken. Sonyŋ ışınde 65,6 mlrd teŋge somasyn qūraityn 10 235 tūrǧyn üi nysany, 41,1mlrd teŋge somasyndaǧy 10 883 tūrǧyn üi emes nysan, 22,6 mlrd teŋgenıŋ 1089 kommersiialyq nysany bolyp otyr.
Ruslan Dosaev, Astana qalasy Qarjy basqarmasynyŋ basşysy:
– Arnaiy komissiianyŋ şeşımımen bügınge deiın tüsken ötınışterdıŋ 3 444-ı qanaǧattandyrylyp, 37 mlrd teŋgenıŋ 7 624 nysany zaŋdy türde tırkeuge alyndy. Zaŋdastyrylǧan mülıkterdıŋ 3 885-ı – tūrǧyn üiler, qalǧany – kommersiialyq jäne basqa maqsattaǧy nysandar. Sonymen qatar, 5 zaŋdy tūlǧanyŋ qatysu ülesı 457, 9 mln teŋgenı qūrady.
Kelıp tüsken ötınışterdıŋ basym bölıgı ädettegıdei Almaty audanynyŋ tūrǧyndaryna tiesılı bolyp otyr. Mülıktı jariia etu nauqany bastalǧaly berı osy audanda jalpy somasy 59,2 mlrd teŋgenı qūraityn 3 874 ötınış kelıp tüsken. Al Esıl audanynyŋ äkımdıgıne 30,2 mlrd teŋgenıŋ 1 376 ötınışı joldansa, Saryarqa audandyq komissiiasy da 17,8 mlrd teŋgenıŋ 3 002 ötınışın qarap ülgergen.
Şet tılde resımdelgen qūjattar memlekettık tılge nemese orys tılıne notariat kuälandyrǧan audarmasymen tabys etıluge tiıs.
Sondai-aq, mülıktı zaŋdastyru nauqany bastau alǧaly berı qarjyny jariia etu boiynşa 497, 7 mln teŋgege 456 arnaiy deklarasiia tapsyrylǧan. Taǧy 8 mln 110 myŋ teŋgenıŋ qūndy qaǧazdary jariia etıldı. Qabyldanǧan deklarasiialar boiynşa kelıp tüsken qarjylar ekınşı deŋgeilı bankterde aşylǧan aǧymdyq esepşottarǧa audarylyp, zaŋdastyrylyp jatyr.
Resmi organdardyŋ mälımetıne süiensek, äsırese, soŋǧy uaqyttarda elımızdıŋ barlyq öŋırınde ötınış beruşılerdıŋ sany kürt ösıp, köleŋkedegı qarjysyn jaryqqa şyǧaryp, qol astyndaǧy mülkın tızımdetuşılerdıŋ qatary köbeigen. 10 qazanǧa deiıngı esep boiynşa Memlekettık kırıster organdary men Mülıktı zaŋdastyru jönındegı komissiiaǧa jalpy elımız boiynşa barlyǧy 2 960 314,6 mln teŋge somasynda 115 213 ötınış (deklarasiialar) tüsken. Būlardyŋ 110 myŋnan astamy el aumaǧynda tırkelgen mülıkterge qatysty bolsa, 200-ge juyǧy – şet elde tırkelgen nysandar. «Bügınde barlyǧy 106 myŋnan astam mülık zaŋdy türde tırkeuge alyndy. Aqşa, baǧaly qaǧaz – barlyǧyn qosqanda, 2,6 trln teŋgeden astam qarjy zaŋdastyryldy. Onyŋ 1 757,5 mlrd teŋgesı – qolma-qol aqşa. Qalǧany – jyljymaityn mülık, zaŋdy tūlǧalardyŋ jarǧylyq kapitalyndaǧy qatysu ülesı jäne qūndy qaǧazdar. Kelıp tüsken ötınışterdıŋ 110 myŋnan astamy el aumaǧynda tırkelse, 200-ge juyǧy Qazaqstan aumaǧynan tysqary, iaǧni şet memleketterde tırkelgen mülıkter» delıngen Qarjy ministrlıgınıŋ mälımetınde. Uaqyt ötken saiyn būl körsetkış ūlǧaiyp keledı.
Mamandardyŋ aituynşa, biylǧy zaŋdastyru nauqany öte joǧary qarqynmen jürgızıluıne qūjattyq proseduralar men jeŋıldetılgen normalardyŋ engızıluı sebep bolyp otyr. Naqtylai aitar bolsaq, jyl basynan arnaiy zaŋǧa özgerıs engızu nätijesınde bügınde aqşalai qarajattardy zaŋdastyru tärtıbı bırşama jeŋıldegen. Iаǧni, qarjysy men mülkın zaŋdastyru arqyly azamattar qylmystyq qudalaudan saqtandyrylyp qoimai, äkımşılık jauapkerşılıkten qūtylyp, salyq töleuden bosatylady. Aqşa, baǧaly qaǧazdar, zaŋdy tūlǧanyŋ jarǧylyq kapitalyna qatysu ülesı jäne basqa adamnyŋ atyna räsımdelgen mülık pen el aumaǧynan tys ornalasqan mülıkterdı zaŋdastyryp aluǧa mümkındık berıp otyrǧan būl şaranyŋ artyqşylyǧy öte köp. Atap aitqanda, jariia etu prosedurasy būryn tırkelmegen mülıktı memlekettık kırıster organdaryna deklarasiialar beru arqyly jeŋıldetılgen tärtıpte tırkeuge mümkındık beredı. Zaŋdastyrylǧan mülık pen aqşa salyq alu maqsatynda kırıs bolyp eseptelmegendıkten, tabys salyǧy salynbaidy. Tek Qazaqstannan tys jerlerdegı mülıktı jariia etu üşın 10 paiyzdyq alym alynady. Onyŋ üstıne qūzyrly organdar mülkın zaŋdastyruşy azamat jaily aqparattardyŋ qūpiialylyǧyn qamtamasyz etuge de kepıldık beredı.
Bürkıt NŪRASYL
