Qaraǧandy men Şyǧys Qazaqstan – ejelden auyly aralas, qoiy qoralas öŋırler. Aq patşa zamanynda būl aimaqtar äkımşılık-aumaqtyq jaǧynan da bırtūtas bolyp sanalǧan. Sol öŋırdegı qazaqtar ata-baba saltymen qyz alysyp, qyz berısıp ömır sürgen. Mäselen, ūly Abaidyŋ anasy Ūljan men danyşpanymyzdyŋ bäibışesı Dıldä da Semeimen ırgeles Qarqaralynyŋ qyzdary.
JOLDARY ASTANADA TÜIISTI
Aqynnyŋ äkesı Qūnanbaidyŋ Qarqaraly duanynyŋ aǧa sūltany bolǧany da tarihtan belgılı. Qarqaralyda älı künge deiın Qūnanbai saldyrǧan meşıt pen qajy Abaimen bırge tüsken tatar saudagerınıŋ üiı tūr. Qarqaralynyŋ tumasy, dauylpaz aqyn Qasym Amanjolov üş jyl Semeidegı internatta tärbielengenı mälım.
Semei iadrolyq poligonynyŋ zardabyn tek sol öŋır halqy ǧana emes, onymen şekaradaǧy Qaraǧandy oblysynyŋ tūrǧyndary da tartqany şyndyq. Qos öŋırdıŋ bailanysy turaly älı de bırtalai söz aituǧa bolady. Bıraq osymen keşegını toqtatyp, erteŋgı tarihqa ainalatyn bügıngı küngı oqiǧalarǧa keleiık.
Ötken aptada Qaraǧandy men Şyǧys Qazaqstan oblystarynyŋ joldary Astanada tüiıstı. QR Täuelsızdıgınıŋ 25 jyldyǧyna arnalǧan «Quatty öŋır – quatty Qazaqstan» baǧdarlamasynyŋ aiasynda elordada būl öŋırler bırneşe taǧylymdy şarany ötkızdı. Sol künderı astanalyqtar men qala qonaqtarynyŋ atalmyş aimaqtardyŋ tarihymen, ädebietımen, önerımen tanysuǧa mümkındıgı tudy.
ALTAI ADAMZATTYŊ ALTYN BESIGI
Adamzattyŋ altyn besıgı sanalatyn Altaidyŋ topyraǧynda qalyŋ tarihtyŋ jasyrynyp jatqany aiqyn. Elordadaǧy «Körme» ortalyǧynda ūiymdastyrylǧan «Ata-babalar mūrasy» körmesıne arheologiialyq artefaktıler molynan qoiyldy. Būl jädıgerler sol öŋırdıŋ kenışterı, bekınısterı men ejelgı qonystardan syr şertedı. Arheolog Zeinolla Samaşev aimaq tarihyn ındete zerttep, būl jerde qazba jūmystaryn jüielı türde jürgızude. Ǧalym oljasyz da emes. Mysaly, Berel qorymynan ejelgı köşpendıler mädenietıne tän köne zattardy tapty.
Qazaq jerınen osy künderge deiın bırneşe «Altyn adamnyŋ» tabylǧany belgılı. Sonyŋ bırı Şyǧys Qazaqstan öŋırındegı Şılıktı jazyǧynan qazyp alyndy. Aitpaqşy, Qaraǧandynyŋ Qarqaraly audanynda da osydan 5-6 jyl būryn «Altyn adam» şyqqan. Mıne, körmege kelgender osyndai jädıgerlerdı tamaşalap, tarihqa sapar şektı.
QR Ūlttyq muzeiınde «Ülken joldyŋ kezeŋı» men «Uaqyt portretterınıŋ erekşelıkterı» atty qos körme öttı. Onda kelgender Öskemen qalasynyŋ Şyǧys Qazaqstan oblystyq öner muzeiı jäne Semei qalasyndaǧy Nevzorovtar otbasy atyndaǧy Şyǧys Qazaqstan oblystyq öner muzeiınıŋ 60 tuyndysyn tamaşalady. Sondai-aq, körmede HIH ǧasyrdyŋ soŋy men HH ǧasyr basyndaǧy, sonymen qatar Resei jidaşysy Iý.V.Nevzorov otbasynyŋ muzeige syilaǧan HVIII-HH ǧ.ǧ. orys önerı qylqalam şeberlerınıŋ tuyndylary oryn aldy. Ūlttyq muzeige öskemendık Erjan Tūrǧanbaevtyŋ suretı syiǧa tartyldy.
KLASSİKTIŊ QAZAQ JERINDE DÜNİEGE KELGEN ŞYǦARMASY
QR Ūlttyq akademiialyq kıtaphanasynda şyǧystyqtar «Täuelsızdıktıŋ jarqyn jetıstıkterı» atauymen Semei qalasyndaǧy Abai atyndaǧy kıtaphana men Öskemen qalasyndaǧy Puşkin atyndaǧy kıtaphana körmelerı ūiymdastyryldy. Onyŋ barysynda «Bızdıŋ Abai» elektrondy tolyq mätındı kıtaphanasy men «Qaiym Mūhamedhanov» elektrondy bibliografiialyq körsetkışınıŋ tūsauy kesıldı. Oǧan Nesıpbek Aitūly, Tūrsyn Jūrtbai, Roza Mūqanova, Duman Ramazan, Qūralai Omar, t.b. qazır Astanada tūryp jatqan elımızdıŋ şyǧys aimaǧynyŋ tumalary jinalyp, estı äŋgımelerdı qozǧady.
Al Öskemen qalasyndaǧy oblystyq drama teatry K.Liudvigtıŋ «Jūldyzdy sät» jäne Semeidegı Abai atyndaǧy teatr F.Dostoevskiidıŋ «Diadiuşkin son» spektaklderın körermenge ūsyndy. Keiıngı atalǧan tuyndyny klassik jazuşy Semei qalasyna jer audarylǧanda jazyp aiaqtaǧan. Mıne, qazaq jerınde düniege kelgen şyǧarma 157 jyldan soŋ Qazaqstannyŋ astanasynda qoiyldy.
«SARYARQA KITAPHANASY» SYIǦA TARTYLDY
Qaraǧandy oblysynyŋ äkımdıgınıŋ qoldauymen bır jyldai būryn «Saryarqa kıtaphanasy» seriiasymen 100 tomdyq jaryq kördı. Oǧan keşegı Būqar jyrau, Qazdauysty Qazybek bi babalarymyzdan jetken asyl söz jinaqtalyp, Säken Seifullin, Qasym Amanjolov, Ǧabiden Mūstafin syndy söz zergerlerı men Qasymnyŋ jyrynan quat alǧan Däuıtälı Stambekov, Serık Aqsūŋqarūly siiaqty körnektı aqyndardyŋ, özge de köptegen qalamgerlerdıŋ, jiyny 352 avtordyŋ şyǧarmalary endı. Mäselen, jazuşy, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty Aldan Smaiyldyŋ roman, äŋgıme, povesterı 2 tom bolyp şyqty. Osy kenen bailyq QR Tūŋǧyş Prezidentı – Elbasy kıtaphanasyna syiǧa tartyldy. Sondai-aq, būl kıtaphanada Älihan Bökeihannyŋ 15 tomdyq şyǧarmalar jinaǧynyŋ tūsaukeserı men Qaraǧandy oblysy suretşılerınıŋ «Saryarqanyŋ syrly boiauy» atty körmesı öttı.
S.Seifullin atyndaǧy Qaraǧandy oblystyq Qazaq drama teatry U.Şekspirdıŋ «Romeo men Djuletta» tragediiasyn körsettı. Astana qalasy IID Jergılıktı polisiia qyzmetınıŋ Iývenaldy polisiia qyzmetkerlerı oǧan ışkı ıster organdarynda esepte tūrǧan jäne az qamtylǧan, ata-ana qarauynsyz qalǧan 100-ge tarta balany aparyp, önegelı ıs jasady. Sonymen qatar, būl balalar Beibıtşılık jäne kelısım saraiynda ötken Qaraǧandy oblysy önerpazdarynyŋ gala-konsertın tamaşalady.
QOIаNDY JÄRMEŊKESI JAŊǦYRADY
Gala-konserte, äsırese, HIH ǧasyrdyŋ orta şenınde Qaraǧandy öŋırınde dürıldegen Qoiandy järmeŋkesınen alynǧan bır üzık körınıs äserlı şyqty. Onda körermen küi täŋırısı – Tättımbettıŋ, Bırjan sal, Ükılı Ybyrai, Baluan Şolaq syndy Arqadaǧy küi men än alyptary beinelerımen qaita qauyşqandai boldy. Būl järmeŋke kelesı jyly qaita jaŋǧyrtylmaq. Astanada ötetın «EKSPO-2017» halyqaralyq mamandandyrylǧan körmesı sondai mümkındıktı tudyryp otyr.
Beibıtşılık jäne kelısım saraiynda, sondai-aq, täuelsızdık jyldarynda Qaraǧandy oblysynyŋ öndırıstık äleuetın jäne äleumettık-mädeni jetıstıkterın paş etetın körme men «Nūr Äsem» sän üiınıŋ ūlttyq kiımderınıŋ körsetılımı ūiymdastyryldy.
Amanǧali QALJANOV
