Jūrt ne dese, o der, elımızdıŋ köptegen sala boiynşa körşılerden ozyp otyrǧany menıŋ köŋılımdı toǧaitady. Būl «qaǧanaǧymyz qarq, saǧanaǧymyz sarq» alaŋsyz ǧūmyr keşıp jatyrmyn degendı bıldırmeidı. Menıŋ jeke basymnyŋ problemalary jetkılıktı-aq. Alaida, ol eldık tūrǧydan kelgende, sonşama kökeikestı emes. Būl oraida bäzbıreu öz basyŋdy, otbasyŋdy oilamaityn qandai adamsyŋ? – dep söguı de mümkın. Bıraq… solai!
Qoǧamdaǧy tüiınderdı, bälkım, tügendep aityp tauysa almaspyz. Būl jerde toqtalmaǧym – medisina salasy.
Esıldıŋ sol jaǧalauynda säl erterekte «Jedel järdem auruhanasy», keiınırek «Ūlttyq transplantologiia jäne onkologiia ortalyǧy» dep atalǧan emdeu mekemesı bar. Syrqattardyŋ ümıt artyp, medet tabar jerınıŋ bırı – osy. Öitkenı, onyŋ emdeu mümkındıgı mol. Mysal üşın bır ǧana salasyn alaiyq. Endoskopiia! Ol – ış qūrylysy aǧzalaryna diagnoz qoiudan bastap, kürdelı otalar jasauǧa deiın baratyn bölımşe. Jalpy bölımşe būrynnan bar bolǧanymen, şyny kerek, oǧan degen qyzyǧuşylyq qazırgıdei emes edı. «Kökırek tynysy aşyldy» dese bolǧandai. Olai deuımızge negız bolarlyq sebep bölımşenıŋ ortalyqtyŋ basqa da salalary siiaqty sapalyq jaŋaruy. Ekı ǧasyrdyŋ jūmys ülgısın körıp, jaqsylyqtaryn köŋılge tüigen tarlandarmen qatar jaŋalyqqa jany üiır jastardyŋ iyqtasa jūmys ıstep, bırın-bırı tolyqtyruy oŋ nätijelerın bergenı dausyz. Olardyŋ bärı de şetelderde täjıribe almasyp qaitty. Ärısı Japoniia, AQŞ, Türkiia, Koreiada bılıktılıgın arttyrsa, bergısı Resei mamandarynan tälım alyp keldı. Bızdıŋ mamandarǧa bılgenın üiretıp jürgen Reseilık professor Dmitrii Ulianov osy künge deiın Astanadaǧy otalarǧa özı qatysyp keledı.
Būl taqyrypta tılge tiek etuge äbden laiyq faktordyŋ negızgısı – sözsız şeteldık tehnologiia. Apparaturalar Japoniiadan alynǧan. Arnaiy sabaq almasa, onyŋ «qūpiialaryn aşu» oŋaiǧa tüspeitını anyq. Japondardyŋ özı de tūnyp tūrǧan qūpiia ǧoi…
Medisinalyq tehnikalardy meŋgeru jaiynda ötken kemşılıkterdı eskere otyryp, säl-päl tartyna söileu qajet siiaqty. Bardy jalaulatyp maqtanuǧa qaşan da ülgeremız. Osydan bırneşe jyl būryn qyruar qarjyǧa satyp alynǧan apparaturalardyŋ auruhana, emhana qoimalarynda ıske qosylmai şaŋ basyp tūrǧanyn, keiın ǧana şeteldık mamandardyŋ jaramdy etıp ketkenın baspasözdıŋ ülken mäsele ǧyp kötergenı bar.
Al endı «aqyldy» apparattyŋ artyqşylyǧy nede? Bırınşıden, pyşaqqa tüspeisıŋ. Būryn ota dese, aldymen oiymyzǧa pyşaq (skalpel), kesılıp-tıgılgen dene keletın. Qazır olai emes. Skalpeldıŋ ornyn lazerlık säule almastyrdy. Mäselen, büirektegı barmaqtai tasyŋyzdy lazer tas-talqan qyp uatady. Asqazan ısıkterın säulemen sylyp tastau asa qairat talap etpeidı. Jalpy, asqazan-ışekke jasalatyn (būl asa köp syrqattardyŋ qatarynda) otalardyŋ bärı qiyndyqsyz atqarylady. Sondai ärekettıŋ bırı – embolizasiia dep atalady. Būl – bauyr aurulary kezınde öŋeş pen kökbauyr jolyndaǧy küre tamyrǧa jasalatyn şara. Bauyrdyŋ öz mümkındıgınde jūmys ıstemeuı aldymen qan joly tütıkterıne äser beretın körınedı. Iаǧni, jürekten qarqynmen kelgen qan älgı ekı aǧzanyŋ tūsynda bögeledı. Öitkenı, bauyr özınıŋ basty qyzmetı – kelgen qandy būrynǧydai (sau kezındegıdei) süzıp ülgere almaidy. Sodan bauyrǧa baratyn tamyrlar lyqsyp kelgen qannyŋ pärmenıne şydamai keŋeie beredı. Keŋeiudıŋ de şegı bar. Aqyry tamyr jarylyp tynady. Qan ketu degenımız – osy. Al, qan joǧaltqan adamnyŋ odan arǧy jaǧdaiyn özıŋız baǧamdai berıŋız. Älsızdık, loqsu, täbetsızdık, bas ainalu, qūlau odan ärı em qoldanylmasa, ömırmen qoştasu…
Mıne, embolizasiia osy kezde kerek. Ol asqazanǧa jıberıletın zond arqyly beinekörınıs jasaityn fliuoroskoppen basqarylady. Mamandar monitorda jarylǧan tütıkter aidan anyq körınedı deidı. Qan tolyp «büiendei» bolǧan tamyrlar jan-jaqtan qysylyp ornyna keltırıledı. Odan ärı taǧy da qan joly tütıkterı jarylmas üşın arnaiy platinadan jasalǧan spiraldar salynyp, ol qauıpsızdık şaralaryn qamtamasyz etedı. Nesıne jasyraiyq, būryn mūndai operasiialyq emdeu pyşaq arqyly jasalyp, denede tyrtyq taŋba qaldyratyn. Syrqattyŋ odan arǧy oŋalu taǧdyry da kürdelı bolatyn. Qazır belgılı bır merzımnen soŋ operasiianyŋ nätijesı sol zondpen monitor arqyly tekserıledı. Būl da ülken jetıstık emes pe? Osynau medisina şapaǧatyn körgen adamnyŋ bırı retınde sol igılıktı aitudy jön kördım. «Jaqsynyŋ jaqsylyǧyn ait…!» Ǧylymnyŋ osynau jaŋalyǧy elımızge soŋǧy bır-ekı jylda ǧana kelgen eken. Säikesınşe, bügıngı künı mamandar da soǧan «saqadai sai». Bärı de şet elderde bılıktılıgın jetıldırıp kelgender. Nebärı 7-8 adam ǧana jūmys ısteitın bölımşede är künı qyzǧan eŋbek. Endoskopiia bölımşesınde alǧaşqy ota ötken jyldyŋ jeltoqsanynda jasaldy, – deidı bızge jaŋa apparaturalardy tanystyra jürgen endoskopist-onkolog Äset Uälihanov.
Būl jaqsylyqtyŋ tiımdılıgın ülken äsermen äŋgımelegen Äset mūnyŋ ärkımge de qoljetımdılıgın, nätijesınıŋ zor ekenın, bolaşaqta taǧy bır kürdelı apparat alynatynyn aityp öttı. Ol qolǧa tise UZİ, kompiuterlık tomografiia nemese magnittık rezonanstyq tomografiia osynda jasalynatynyn da quanyşpen habarlady. Äzırge mūndai mümkındık joq. UZİ, kompiuterlık tomografiia qyzmetterı syrqattardan edäuır qarjyny talap etedı. Bölımşe meŋgeruşısı Baqtiiar Amanjolovtyŋ sözıne qaraǧanda, būlardyŋ bärı bölımşenıŋ özınde bolsa, bar şarua bır portal arqyly atqarylar edı. Būl pasientke öte tiımdı. Onyŋ jospar boiynşa osy jyldyŋ soŋyna qarai alynatyn türı bar. Tapsyrys berılgen. Al, aqyly medisinalyq qyzmetke jügınetınderdıŋ osynau asqazan-ışek joldary otalary – embolizasiia üşın 1 mln 200 myŋ teŋgenı qaltasynan şyǧaruyna tura keledı. Būl – bekıtılgen preiskurant.
Aqyly medisinalyq qyzmet mūndai apparaturalardy paidalanatyn emdeu mekemelerı üşın qajet. Būl qūrylǧy alǧaşqyda qazyna aqşasyna nemese basqa da qarjylyq közder arqyly alynǧanymen, bügınde onyŋ är ota üşın jūmsalatyn materialdaryn satyp aluǧa qyruar aqşa ketedı. Ondai materialdyŋ özımızden şyqpaityny – armandarymyzdyŋ jüzege asuyna äzırge tūsau. Arman – medisinany är qazaqstandyq üşın qoljetımdı etu.
Ol künge de jetemız, – deitın medisina mamandarynyŋ sözıne qaraǧanda:
– Qazırgı qiyndyq ötpelı auyrtpalyq, maqsaty – jerlesterımızdıŋ şetel klinikalarynan görı özımızdı taŋdauyna qol jetkızu.
Bügıngı naqty körınıs ol maqsatqa jetu künınıŋ alys emestıgıne sendıre tüsedı. Kökjiek körınıp tūr.
Aitqadyr Tıleuov
