Elden jyraqta, maidan dalasynda jauyngerler oq pen ottyŋ ortasynda jürıp, qanşama qiyn künderdı bastan ötkerdı. Olardyŋ jazǧan estelıkterı, aitqan äserlı äŋgımelerınıŋ bärı – artynda qalǧan ūrpaqtaryna qūndy dünie. On toǧyz jasynda soǧysqa attanyp, Polşanyŋ Gdynia qalasyn azat etuge qatysqanda erlık körsetken maidanger, keudesı şejırege toly Qaziqan Ysqaqūlynyŋ estelıkterın redaksiiamyzǧa qyzy Altyn Qaziqanqyzy Jūmaǧūlova alyp keldı. Soǧys qiiametı qolyna qalam aldyrǧan ardagerdıŋ jazbasyn yqşamdap, üzındılerın oqyrman nazaryna ūsynǧandy jön kördık.
* * *
1945 jyldyŋ aqpan aiy. Soldattardy tiegen eşelon Şyǧys Prussiiany betke alyp jüitkıp keledı. Soǧysta üş ret ölımnen aman qalyp edım, endı ajaldyŋ oǧynan qūtyla alar ma ekenmın dep oilap, tünımen köz ılmedım. Taŋ aldynda vagonnyŋ terbelısımen qaljyrap ūiyqtap ketıppın. Tüsımde äkem marqūm «Balam, senı qasyma alamyn» dedı. «Äke, menı qasyŋyzǧa alǧanda men jaryq dünieden ne kördım dep baram, on bır jasta sızden qaldym, äke-şeşesız aǧaiyn-tuystardyŋ karamaǧynda qaldym. Üş ret jaralandym, soǧystyŋ qanşama zardabyn tarttym, nebır qiynşylyqtardy basymnan ötkerdım, jaqsy ömırdı körgım keledı, quanyşty sezgım keledı» degenımde äkem oilanyp: «Jaraidy, degenıŋ bolsyn» dep ǧaiyp boldy. Vagonnyŋ dürsılınen oiansam, tüsım eken. Atyp tūryp quanǧanymnan basymdaǧy qūlaqşynymdy jūlyp alyp, edenge bır soqtym. Soǧystan aman şyǧady ekenmın, dūşpannan kegımdı alady ekenmın dep jorydym. Boiyma bır erekşe jıger, qairat, küş paida boldy. Soǧysqa kırgenımde gürs-gürs jarylǧan snariad, ajal qaupın töndırıp, ysqyryp ötıp jatqan oqtar da jüregımdı seskendıre almady.
* * *
Jaişylyqta körınıp tūratyn qala qap-qara tütınge oranyp körınbei kettı. Bızdıŋ rota alǧa ūmtylyp, Gdyniaǧa 5-6 şaqyrym şamasynda ornalasqan Rabochaia poselkasyn şturmmen aldyq. Betı qaitqan nemıster asa qarsylyq körsetpei, 20 şaqtysy qoldaryn köterıp tūtqynǧa berıldı. Qalǧandary keiın şegınıp, qala maŋyndaǧy şepke ornalasty.
Bızge kömekke artpolktyŋ bır batareiasy kelıp, poseloktyŋ on qanatyndaǧy qyrdyŋ üstıne ornalasyp qalany «priamoi navodkamen» atuǧa daiyndaldy. Men tūtqynǧa tüsken nemısterdı zeŋbırekterge snariad tasytuǧa būiryq aldym. Snariadtar 400 metr tömende edı. Zeŋbırekter qalany töpelei bastady. Bırınşı zeŋbırektıŋ panoramasynda üŋılgen közı ǧana körınetın, üstı-basy şaŋ basqan, bır qara jıgıtke közım tüstı. Tegı qazaq bolarsyŋ dep oiladym. Ol kezde aty qazaqstandyq orysqa kezdessek te «zemliak», «jerles» dep qūşaq jaiyp amandasatyn edık. Eldı saǧynǧanym sonşa, qasyna baryp, qūşaqtap amandasaiyn dep oiladym. Ol zeŋbırekten dūşpanǧa ajal oǧyn jaudyryp, aldaǧy jaiau äskerge jol aşyp jatyr. Ony bır minut zeŋbırekten ajyratuǧa bolmaidy. Äskeri soǧys tärtıbın būzuǧa bolmaityndyqtan, jaqyndai almadym. Bırneşe küngı keskılesken ūrystan keiın Gdynia qalasyn aldyq. Bızge 27-diviziia degen ataq berıldı.
Qysqa merzımdı demalys aldyq. Bırneşe jauyngerlerdı ştab diviziiasyna şaqyrtyp, ıstegen erlıkterıne qarai marapattady. Maǧan 3-därejelı «Daŋq» ordenın berdı. Diviziianyŋ saiasi bölımınıŋ bastyǧy qolyma partbilet ūstatyp: «Joldas İskakov, partbiletıŋdı közıŋnıŋ qaraşyǧyndai saqta. Būl bilet – senıŋ Otan soǧysynda tökken qan men terıŋnıŋ ıstegen erlıgıŋnıŋ, qan maidanda synalǧan Otanymyzdyŋ erjürek jauyngerı ekenıŋnıŋ aiǧaǧy» dedı.
* * *
Soǧys bıtıp, elge oraldym. «Jolymbet» rudnigınde tūramyn. Eŋbekke aralastym. Otbasyn qūryp, balaly-şaǧaly boldym. Bıraq soǧysta körgen auyrtpaşylyq densaulyǧyma äser etıp, II toptaǧy Otan soǧysynyŋ mügedegı boldym. Bırde auruhanada janymda jerlesım Aznaş Qimeşov degen jıgıt jatty. Äŋgıme barysynda Gdynia tübınde zeŋbırektıŋ panoramasyna jabysqan üstı-basy şaŋ basqan, közı ǧana jyltyraǧan bır qara jıgıtke közım tüstı dei bergenımde Aznaş: «Ol men edım, qyrdyŋ basyndaǧy zeŋbırektıŋ navodchigımın», – dedı. Eger sol kezde bır-bırımızdı tanyp, amandassaq, qūşaǧymyz aşylmaǧan küiı qarysyp qalar edık.
Sol Qimeşov Aznaş – soǧystyŋ basynan aiaǧyna deiın bolǧan, 2-därejelı «Daŋq» ordenımen marapattalǧan, 2-Belarus frontynyŋ komandirı Rokossovskiidıŋ bergen maqtau gramotasyn alǧan jauynger. Elge oralǧan soŋ qajyrly eŋbek etıp, tyŋ jäne tyŋaiǧan jerlerdı igeruge belsene qatysyp, 1957 jyly Moskvada VDNH auylşaruaşylyq körmesıne qatysqan. Ereimentau audanynyŋ «Novomarkovka» sovhozynyŋ tūrǧyny, 1969 jyly dünieden öttı.
