Mūraǧatta saqtalǧan könergen ıs materialdaryn paraqtai otyryp, myna bır jaiǧa nazarymyz aiyryqşa audy. 1992 jyldyŋ küzınde Aqmola qalasynda 20 jasar öndırdei jıgıt özınıŋ tuǧan äkesın pyşaqtap öltırgen. Sūmdyq oqiǧa. Ömırdı jaŋa ǧana bastap jatqan jap-jas jıgıttı osyndai auyr qylmys jasauǧa ne itermeledı? Osynşama qatygezdık onyŋ boiyna qaidan keldı? Bärın basynan baiandaiyq.
Suysu
Ravil Uteulin men Anjela arasyndaǧy mahabbatty qūrbylary älı künge esterınen şyǧarmai aityp jüredı. Ekeuı mektep bıtıretın jyly talai bozbala men boijetkennıŋ armany bolardai ǧaşyqtyq sezımge bölenıp, kinoǧa da, bi keşterıne de qol ūstasyp bırge baratyn. Sol kezde ekı jyl äsker qataryna ketken jıgıtın kütıp alǧan qyzǧa bırge jürgen dostary süisınıp edı.
Būl turaly Anjela özınıŋ tergeuşıge bergen tüsınıktemesınde bylai deidı: «Bız Ravil ekeumız bır-bırımızdı öte jaqsy kördık. Bır-bırımızsız ömır süre almaityndai därejege jettık. Sosyn bolsa kerek Otan aldyndaǧy boryşyn ötep kelgen boida ol maǧan «üileneiık, bır şaŋyraqtyŋ astynda bırge tūraiyq» dep jüregın ūsyndy. Men özım ūnatqan adamǧa eş qarsylyq bıldıre almadym. Köp keşıkpei bız otau qūrdyq. Baqytty edık. Ol osyndaǧy zauytta jūmys ıstedı. Men medisina uchilişesın bıtırıp, qaladaǧy bır emhanada medbikelık qyzmetke ornalastym. Tırlıgımız el qatarly qalypty ötıp jatty.
Tūŋǧyşymyz – Eldar düniege keldı. Artynan bır jyldan keiın Elvira, ekı jyldan keiın Rafhat ömır esıgın aşty. Kün artynan kün, ai artynan ai jetıp, ömır zymyrap ötıp jatty.
Ravil şylym şekpeitın, ışımdık ışpeitın. Tūrmysymyz da jaqsy boldy. Özımızdıŋ ekı bölmelı päterımız boldy. Ata-anamyz da barynşa qoldan kelgen kömekterın aiaǧan joq. Jekemenşık jeŋıl kölık te satyp aldyq. Ol osy kölıgımen jūmystan qoly bosaǧanda tiyn-teben tabatyn. Basynda men ony qoldadym. Öitkenı senbı, jeksenbı künderı adam tasyp, kädımgıdei aqşa äkelıp jürdı. Sol qosymşa aqşa bıraz jyrtyǧymyzǧa jamau bolyp edı. Balalardyŋ qosymşa aqyly üiırmelerı, kelımdı-ketımdı qonaqtarymyz bar degendei, osynyŋ barlyǧyn sol Ravil maşinamen tabatyn qosymşa aqşamen atqaryp jürdık.
Kele-kele ol «audandarǧa, basqa qalalarǧa klientterdı aparyp keldım» dep üige qonbaityndy şyǧardy… Arada bır jylǧa juyq uaqyt ötkende küieuımnıŋ suyt jürısı tıptı köbeiıp kettı. Būrynǧydai üige aqşa da äkelmeitın boldy. Jüz syltau, myŋ sebep aityp, üige keludı qoidy. Är närsenıŋ şegı bolady ǧoi. Onyŋ üstıne ötırıktıŋ qūiryǧy bır-aq tūtam degendei bar şyndyq bır künı aşyldy. Özınen müşel jas kışı bır kelınşekpen köŋıldes ekendıgı anyqtaldy. Tıptı aşynasynyŋ būdan aiaǧy auyr ekenı de belgılı boldy. Otbasynan bereke kettı. Künde aiqai-şu.
Menıŋ jüikem jūqara bastady. Balalardyŋ da mazasy kettı. Ol kezde ülkenım Eldar 11 jasta edı. Ol köp närsenı tüsınıp qaldy. Äkesın sondai jaqsy köretın. Jüregı qatty auyrdy. Künde jylap ūiyqtai almai jürdı. Öitkenı äkesı kiım-keşegı men kerek zattaryn aldy da bır künde aşynasynyŋ üiıne köşıp aldy.
Men sol ekı bölmelı üide üş balamen qalyp qoidym. Bır täuba etkenım, ol päterdı bızge qaldyrdy. Söitıp, zaŋdy türde aiyrylystyq. Äkesı ketıp qalǧasyn ülken ūlym Ravildıŋ mınezı mülde özgerıp kettı. Köbıne sabaqqa barmaityndy şyǧardy. Şart etpe basynan söz asyrmaityn aşulanşaq, yzaqor bolyp ösıp kele jatty. Men basynda «äkesınıŋ ketıp qalǧanyna namystanatyn şyǧar, bara-bara qoiar» dep onşa män bermei jürdım. Bıraq balam tūiyqtala berdı. Üige kelse, tamaǧyn ışedı de, eş tıl qatpastan bölmesıne kırıp ketedı. 9 synyptan ärı qarai oqyǧysy kelmedı. Käsıptık tehnikalyq uchilişege tüstı. Ony da maŋdatpady. 2-kursta jappai töbeleske qatysyp, suyq qaru qoldanǧany üşın üş jylǧa sottalyp kettı…
Öştesu
Temır tordyŋ ar jaǧynan oralǧanda Eldar Uteulinnıŋ ömırge közqarasy basqaşa özgerdı. Būryn da artyq-auys sözdı kötermeitın edı, endı tıptı qasyndaǧy adamdardyŋ qattyraq külgenı de jüikesıne tietındei boldy.
Balasynyŋ üige aman-esen kelgenıne anasy quanǧanymen, balasynyŋ jüzı jadyramady, tomaǧa-tūiyq jürdı. Bazarda ūsaq-tüiek zattardy satumen ainalysyp, kündelıktı şai-suyn aiyryp jürgenımen, üiıne, ını-qaryndasyna kök tiyn paidasy bolǧan joq.
On alty jasqa endı ǧana tolǧan ınısıne äkesı aliment töleuı kerek bolatyn. Jarty jyldan berı ol da tölenbeptı.
«Nege tölemeidı?» degen saualyna anasy: «jūmys ıstemeidı, sottyŋ şeşımı şyqqanymen, tūraqty tabysy bolmaǧandyqtan, alimenttı öndırıp ala almai otyrmyz» dep jauap berdı.
– Men oǧan qalaida aliment tölettıremın! Tölemese, jazasyn beremın. Sonyŋ kesırınen menıŋ ömırım būzyldy. Sen qanşama zardap şektıŋ? Onyŋ bırın de men ūmytqan joqpyn. Bärı kökıregımde qyz-qyz qainap jatyr. Ol bızdı bır äielge bola satyp kettı. Satqyn. Äielı men balalaryn bır şüikebasqa aiyrbastai salǧan adamdy qalai jazalasa da bola beredı dep üsteldı qaita-qaita ūryp küiındı.
Anasy sabyrǧa şaqyrǧanymen, tar qapasta ömırdıŋ ystyq-suyǧyn bırdei tatyp jüikesı jūqaryp kelgen, onyŋ üstıne tumysynan qyzba jıgıt ornynan tūrdy da qoldy bır sıltep, syrtqa şyǧyp jüre berdı.
Ol äkesın ūzaq ızdedı. Būrynǧy tanystarynan sūrastyrdy. Aǧaiyn-tuystarynyŋ tamyryn basyp kördı. Bıraq naqty mekenjaiyn oǧan eşkım de döp basyp aita alǧan joq.
Üide jatyp ūzaq oilana kele qulyqqa basuǧa bel budy. Alǧada tūratyn äkesınıŋ tuǧan apasy baryn bıletın. Bala kezınde bır ret äkesıne erıp barǧany da bar. Mıne, sol kısıge «Kelınıŋız häl üstınde es-tüsın bılmei jatyr. Habarlasaiyq desek, äkemızdı taba almai otyrmyz» dep jedelhat joldady.
Qulyǧy jüzege asty. Ekı künnen keiın üidegı telefon şyryldap qoia berdı. Tūtqany köterıp edı. Äkesı eken. «Ne boldy?» dedı qarlyǧyŋqy er adamnyŋ dausy. «Mamam men qaryndasymdy maşina qaǧyp kettı» dedı būl da betı bülık etpei. «Ekeuı de üide jatyr es-tüssız…» dedı de telefondy qoia saldy.
Ol äkesınıŋ keletının bıldı. «Qalai etkende de ol bır bas sūǧyp şyǧu kerek» degen oimen tündı ötkızdı. Kelesı künı şeşesı men qaryndasyna «maǧan bır joldasym kelu kerek edı. Ekeuara äŋgımemız bar. Sender Zülfiia apaidyŋ (Zülfiia anasynyŋ apasy edı) üiıne bara tūrasyzdar ma? Keşke özım baryp alyp kelemın» dep jalynǧandai keiıp tanytty. Anasy balasynyŋ ötınışın ekı etpedı.
Ol üide eşqaida şyqpastan äkesın küttı. Oilaǧanyndai tüs aua äkesı de töbe körsettı. Tabaldyryqtan attaǧan boida ekeuınıŋ äŋgımesı amandyq-saulyqtan emes, zıldı sözderden bastalyp, balaǧatqa ūlasty.
«Qaida olar? Qyzym qaida?» degen äkesınıŋ saualyna ol. «O düniede. Senı de şaqyryp jatyr qazır barasyŋ» dep döŋaibat şektı. Äke balasyn iterıp jıberıp, kelesı bölmege ötpekşı bolyp edı. Aldyn ala daiyndap qoiǧan ötkır kezdıktı balasy äkesınıŋ keudesıne boilata saldy.
Qapelımde mūndai qatygezdıktı kütpegen ol qolyn alǧa sermegen küiı qanǧa bögıp, qūlap bara jatty…
