Sūŋǧaq boily, qiiaq mūrtty, şaraly közı nūrly jıgıt aǧasy teatrdyŋ tar dälızınde qarsy kele jatty. Qasyma taqaǧanda sälem berıp, özın kütıp tūrǧanymdy aittym. Jyly jymiyp, kabinetıne qarai jol bastady. Äŋgımelep otyrǧan keiıpkerımız – qai jaǧynan qarasaŋyz da, segız qyrly, bır syrly azamat. Dästürlı änşı, aqyn, akter. Qalleki teatrynyŋ ädebi bölımınıŋ meŋgeruşısı – Qanat Jünısov.
Syrbaz da, täkäppar, qūddy bügıngınıŋ Säkenı. Säkenı deuımızdıŋ de özındık syry bar. Bälkım, Qanatty būryn-soŋdy sahnadan körmegen oqyrman onyŋ S.Seifullinnıŋ obrazyn talai mädeni ıs-şaralarda somdap jürgen akter ekendıgınen beimälım de şyǧar.
Öŋınıŋ ūqsastyǧyn aituly tūlǧaǧa tän kerbezdıkpen ūştastyrǧandai körındı bızge. Aqynnyŋ bolmysyn ainytpai somdap jürgen soŋ, ony öz janyna jaqyn balaityny da – tabiǧi körınıs. 2007 jyly Qairat Baekenovtyŋ şyǧarmaşylyq keşınde oryndalatyn 25 ännıŋ sözın jazǧan Qanat özı de baiǧazyǧa än salmaqqa niet etıptı. Kompozitor dosy Qairattyŋ şyǧarǧan änıne arnap öleŋ jazdy. Änın tyŋdap otyryp oiyna qaita-qaita: «Aq boz atym tūlpar Arular bolǧan ıŋkär, Aqiyq Säken sūŋqar» degen tırkester orala bergenın eske aldy bızben äŋgımesınde.
Sol sätte «Säken-sūŋqar» änı tuyp, sahnaǧa tūŋǧyş ret Q.Baekenovtyŋ şyǧarmaşylyq keşıne tartu etıp, tūsauyn kestı. Keiın būl ännıŋ beinebaiany da tüsırılıp, körermenge ūsynyldy. Bas keiıpkerdı somdap, änın de şyrqaǧan Qanat Jünısovtıŋ özı boldy.
Keleşekte S.Seifullinnıŋ ömırı jaily derektı film tüsıru de kökeiınde jür eken. «Säkennıŋ bar «kınäsı» keŋes ökımetıne qūlai sengenınde. Äitpese, ol bar jan-tänımen ūltyna qyzmet ettı. Ahmet Baitūrsynovtyŋ 50 jyldyǧyn özı bas bolyp ötkızıp, ony «Ūlttyŋ ūstazy» dep därıptegen, al, Maǧjan türmeden şyqqanda jaǧdaiyn jasap, jūmys bergen, Şäkärım qajynyŋ kıtabyn şyǧarǧan Säken edı. Şäkärım – ol kezde Alaş biınıŋ soty bolǧan adam. Sol uaqytta olarǧa ondai qūrmet körsetpek tügılı, atyn aitudyŋ özı qiyn bolǧan. «Kirgiz» degen attan aryltyp, Qazaq degen atty qaitarǧan – Säken! Osyndai ūlttyq müdde üşın jasaǧan dünielerı öz basyna sor bolǧan » deidı Qanat Jünısov.
Ol soŋǧy kezde özınıŋ köbıne tek dramaturgiiaǧa ǧana den qoiyp jürgenın de aitty. Aqsap jatqan qazaq dramaturgiiasyna sony lep, tosyn qūbylys äkelu tendensiiasy äzırge beleŋ ala qoiǧan joq. Degenmen, qoǧamdaǧy aşy şyndyqty jetkızuge baǧyttalǧan ışınara tolymdy dünieler tuyp jatqany ras. Olar sahnadan körınıs bergende ǧana osyndai tuyndylar da bar eken-au degen oida qalasyŋ. Sondai spektakldıŋ bırı – Qalleki teatrynda köpten qoiylyp kele jatqan «Mahabbat melodramasy».
Dramaturg – Qanat Jünısov. Al, onyŋ qalamynan tuǧan «Ǧaşyqtar hikaiasyn» elımızdıŋ barlyq derlık öŋırlık teatrlary qoiyp şyqty. «Bır qyzyǧy, bır spektakldı är teatr ärtürlı qoiady. Är rejisserdıŋ özındık qoltaŋbasy anyq baiqalady. Alǧaşqy atauyn özgertken Rüstem Esdäulet edı» deidı özı. Ol qazır dramaturgiiany tu qylyp ūstap, qazaq sahnasynda tyŋ lep äkeler dünieler jazuǧa ūmtylys jasap jür. Ädebiet bölımın basqarmai tūrǧanda, toǧyz jyl qatarynan L.N.Gumilev atyndaǧy Euraziia Ūlttyq universitetınde därıs bergen. «Naǧyz janyp tūrǧan jalyndy jastyǧymdy kabinette ötkızıp alǧanym-ai dep ökınem. Teatrda baǧymdy synaudyŋ ornyna, uaqytymdy tälım beruge arnappyn. Qazır därıs beruge täjıribe de tolysty, jasymyz da kelıser edı» degen sözderınen qoly jetpei qalǧan aqqu armanyna degen asqaq ŋsary anyq bılındı.
Qazırgı kezdegı teatr mädenietın qalyptastyrudy ol balabaqşadan bastau kerek degen pıkırın ortaǧa saldy. Balanyŋ bärı tügel teatral bolyp ketpese de, sahna siqyry bala tanymyn tereŋdetıp, oilau kökjiegın keŋeite bermek. Eşkımdı eşqaşan kürzımen ūryp mädeniettı etu mümkın emes. Sondyqtan sahnada ūlttyq müddenı közdeitın, astarlap bolsa da qazaqtyŋ «menın» aŋǧartatyn talǧamdy dünielerdı köbeitu qajettılıgı bügıngı künnıŋ özektı mäselesı deidı bızdıŋ keiıpkerımız.
«El bolam deseŋ, besıgıŋdı tüze»degen siiaqty teatr mädenietın qalyptastyramyz desek, quyrşaq teatryn qazaqy sipatty etıp qalyptastyru şart» degenıne den qoiasyŋ. Dästürlı ännen sabaq bere jürıp, talai öner dodalarynda şaşasyna şaŋ jūqtyrmaǧan änşıler Qanapiia Jükenov, Seidahmet Şahrezat, Anar Äbievany tärbielep, qatarǧa qosyp, alamandaǧy jeŋısterıne mūryndyq bolǧan ūlaǧatty ūstazdyǧy jäne bar.
Qai jaǧynan alyp qarasaŋyz da, Qanat Jünısov – airyqşa tuyndyger. Ol – qazırdıŋ özınde 200-ge juyq ännıŋ sözın jazǧan aqyn. Qanattyŋ änderın «Bäiterek», «Alaman», «Dabyl» toptarynyŋ, Dos, Jazgül, Qairat Baekenov jäne köptegen änşıler naqyşyna keltırıp aityp jür. Ärı olardyŋ köpşılıgı halyq arasynda keŋ tanymal. Mäselen, «Hanşaiymsyz» qazaq toiynyŋ sänı kele me? Osydan-aq onyŋ boiyndaǧy talantynyŋ sarqylmas tūŋǧiyq ekenın moiyndaisyz.
Qanat Jünısovtıŋ bergenınen älı de bererı mol ekendıgınde dau joq. Onyŋ teatr önerıne degen kırşıksız süiıspenşılıgı kün-tün demei, jaŋa spektaklder jazuǧa ūmtyldyryp jatyr. «Talanty – qūnarly topyraq bolsa, eŋbegı egılgen dän» bolyp qazaq teatrynyŋ bolaşaǧy üşın tögılgen maŋdai terdıŋ öteuı de az bolmas dep oilaimyz. Ūltyn Säkendei süiıp, qazaqylyqtyŋ lebıne tyŋnan türen saluǧa tyrysyp jürgen azamattyŋ qaisar bolmysyna täntı boldyq.
Şynar ÄBILDA
