Astana qalasy Tılderdı damytu basqarmasynda aǧymdaǧy jyly atqarylǧan şarualardyŋ jyldyq qorytyndysy
2013 jyly Basqarma bırqatar departament pen Astana qalasy boiynşa monopoliiaǧa qarsy inspeksiiasynda «Qazaqstan Respublikasyndaǧy Tıl turaly» zaŋynyŋ oryndaluyna tekserıs jürgızdı. Sondai-aq, memlekettık tıl saiasatyn odan ärı jetıldıru jönındegı jūmys tobynyŋ tört otyrysy öttı. Bırınşı toqsandaǧy otyrysta Astana qalasy äkımdıgıne qarasty mekemelerde memlekettık tıldı oqytu jaiy, 2012 jylǧy 5 jäne 11 jeltoqsandaǧy hattamalyq tapsyrmalar boiynşa qūrylymdyq mekemelerde jäne Halyqqa qyzmet körsetu ortalyqtarynda atqarylǧan jūmystar qaraldy. Ekınşı toqsandaǧy otyrysta 64 mektepke deiıngı bılım beru men arnauly orta bılım beru mekemelerınde, üşınşı toqsandaǧy otyrysta Astana qalasyndaǧy bank jäne notariat salalarynda, äuejai, temırjol jäne avtovokzaldarda tıldık ahual saralandy. Törtınşı toqsandaǧy otyrysta qūrylymdyq mekemelerdegı «Qazaqstan Respublikasyndaǧy Tıl turaly» zaŋynyŋ oryndaluy turaly mäsele qaralyp, onyŋ qorytyndysy boiynşa mekeme basşylaryna Zaŋnyŋ oryndalu barysyn, Tılderdı damytu men qoldanudyŋ 2013 jylǧa arnalǧan ıs-şaralar josparyna säikes jūmystar jürgızudı qadaǧalau, ıs qaǧazdaryn memlekettık tılde jürgızu men tapsyrmalardyŋ oryndaluy jönındegı mäselege basty nazar audaru tapsyryldy.
Saryarqa audany prokuraturasymen bırlesıp Ädılet, Tötenşe jaǧdailar, Işkı ıster jäne Salyq departamentterıne, Esıl audany prokuraturasymen bırge bırneşe densaulyq saqtau nysandary men mektep, balabaqşalarǧa tekserıs jürgızıldı. Onyŋ qorytyndysy boiynşa tekserılgen mekemelerge 12 ūsynym berılıp, 35 qyzmetker tärtıptık jazaǧa tartyldy.
Ardaqtylar aty berıldı
Jyl ışınde üş ret qalalyq onomastika komissiiasynyŋ otyrysy ötıp, jalpy alǧanda 46 ötınış-hat qaralyp, 21 ūsynys qanaǧattandyryldy. Atap aitsaq, köşelerge aqyn-jazuşylar Qalijan Bekhojinnıŋ, Şona Smahanūlynyŋ, Tahaui Ahtanovtyŋ, Säken Jünısovtıŋ, Süiınbikenıŋ, Älem jäne Olimpiada chempiony Anatolii Hrapatyidyŋ, qazaq batyrlary Bäidıbek Qaraşaūlynyŋ, Qoigeldı Sartūlynyŋ, Sauryq Ystambekūlynyŋ, Sūranşy Aqynbekūlynyŋ, küişı Qazanǧaptyŋ esımderın beru turaly jäne L.Mirzoian köşesınıŋ atauyn QR ŪǦA akademigı Qanyş Sätbaevtıŋ esımıne özgertu turaly şeşım qabyldandy. Sonymen bırge, №70 mekteptı Bauyrjan Momyşūlynyŋ, №10 mekteptı Jūmabek Täşenovtıŋ, №49 mekteptı Qoşke Kemeŋgerūlynyŋ, №52 mekteptı Batyr Baian Qasabolatūlynyŋ, №58 mekteptı Kenesary Qasymūlynyŋ, №56 mekteptı Şäkärım Qūdaiberdıūlynyŋ, №54 mekteptı Aqseleu Seidımbektıŋ, №35 mekteptı Näzır Töreqūlūlynyŋ esımderımen atau jönındegı, Äsken Näbievtıŋ tūrǧan üiıne memorialdyq taqta qoiu turaly ūsynystar boiynşa oŋ şeşım şyǧaryldy.
Ortaq el – ortaq tıl
«Qazaq jazuy: töl dybys – töl älıpbi», «Oqytudyŋ uäjdemelerı men tehnologiialary», «Qazaq tılın oqytuda QAZTEST-tıŋ rölı jäne erekşelıkterı», «Latyn älıpbiı: mümkındık pen qajettılık», «Is qaǧazdaryn memlekettık tılde jürgızudı bırızdendıru» syndy bırneşe taqyryptardaǧy seminarlar men «Ūlttyq tärbie negızı – tıl», «Ortaq el – ortaq tıl», «Memlekettık tıl jäne qazaq baspasözı», «Elbasy, memlekettık tıl jäne etno-mädeni qauymdastyqtar» jäne «Qazaq» gazetınıŋ 100 jyldyǧyna arnalǧan döŋgelek üstelder ötkızıldı. Jyldaǧydai türlı baiqaular, pıkırsaiys turnirı, tarihi tūlǧalardyŋ mereitoilaryna arnalǧan keşter men müşäiralar ūiymdastyryldy. Qazaqstan halqy tılderın damytu jūmystary jalǧasty.
Jıtı tekserıs jemısın berdı
Mekemelerde, oqu oryndarynda tılderdı damytu, tıldık ahualdy tekseru jūmystary jürgızıldı. Mäselen, qaraşa aiynda Jolauşylar kölıgı jäne avtomobil joldary basqarmasymen bırlesken reid barysynda keibır avtobustardyŋ ışındegı körnekı aqparat mätınderı tıl turaly zaŋ talaptaryna säikes kelmeitındıgı anyqtaldy. Tekserılgen 32 avtobustyŋ 11-ınde ǧana körnekı aqparat sauatty jazylǧan, al, 21-ınde zaŋnamaǧa säikes kelmeidı. Konduktorlardyŋ beseuı ǧana memlekettık tılde qyzmet körsetedı. Konduktorlar aialdama ataularyn orys tılınde habarlaityny, qazaq tılınde aialdamalardyŋ ataulary dūrys aitylmaityny mälım boldy. Mysaly, Baraeva köşesı, Beisekbaeva köşesı, Zelenstroi, supermarket «Kazahstan» dep būzyp aitady.
Jalpy, jyl basynan berı osy tektes 93 reid öttı. 3019 jarnama mätınderıne kelısım berılıp, 237 qate tüzetıldı. Būl oraida, Tılderdı damytu basqarmasyna qoǧamdyq jūmysqa qabyldanǧan 20 studenttıŋ kömegı tidı. Studentter jalpy sany 252 köşenıŋ sıltemesı, 112 köşede ornalasqan syrtqy jarnama jäne körnekı aqparattaǧy qate jazylǧan mätınderdı tırkep, jarnamalardyŋ tıl turaly zaŋnamaǧa säikes ornalasuyn qadaǧalau jönınde baqylau jürgızdı. Euraziia ūlttyq universitetınıŋ 25 studentı oqu täjıribesınen ötıp, jalpy sany 380 köşe körsetkışı men syrtqy jäne körnekı aqparat mätının baqylady.
Basqarmanyŋ 2011-2015 jyldarǧa arnalǧan strategiialyq josparyna özgerıster engızılıp, 2014-2018 jyldarǧa arnalǧan jobasy daiyndaldy.
Amanǧali Qaljanov
