«Astana – adaldyq alaŋy» jobasynyŋ elordada ıske qosylǧanyna ekı jylǧa juyqtady. Osy uaqyt aralyǧynda halyqty äleumettık qorǧau, bılım beru, densaulyq saqtau, säulet önerı men qala qūrylysy siiaqty salalarda tūrmystyq jemqorlyqtyŋ qaupın joiu baǧytynda bırşama ıs-şaralar atqaryldy. Eŋ bastysy, bas qalada tūrmystyq jemqorlyq deŋgeiı aitarlyqtai tömendep keledı. Osyǧan orai, bız Nūr-Sūltan qalalyq mäslihatynyŋ deputaty, «Astana – adaldyq alaŋy» jobasynyŋ jetekşısı Miras Şekenovpen sūhbattastyq.
Zaŋsyz bizneske tosqauyl qoiyldy
– Miras Erǧaliūly, äŋgımemızdı osy jobanyŋ naqty qandai nätijelerı bar degennen bastasaq. Jalpy alǧanda, qazır qandai salalarda sybailas jemqorlyqtyŋ qaupı basym?
– Būl jobanyŋ negızgı mındetı – özıne ädıldık, ädeptılık, satylmaityndyq siiaqty qūndylyqtardy bırıktırgen adaldyq ideologiiasyn nasihattau. Elordada audandyq äkımdıkterde Open spase formatynda front-keŋseler jäne IQala qalalyq qyzmetter ortalyǧy aşyldy. Joba ıske asyrylǧannan berı äleumettık qorǧau, bılım beru, densaulyq saqtau, säulet jäne qala qūrylysy salalaryndaǧy jemqorlyq täuekelderın joiu baǧytynda qyruar jūmys atqaryldy. Mysaly, densaulyq saqtau salasynda biznes üderısterdı sifrlandyru jūmysy jolǧa qoiyldy. Sonyŋ nätijesınde uaqytşa eŋbekke jaramsyzdyǧy jönındegı paraqşalarǧa ştrih-kod salyndy. Iаǧni jūmys beruşı osy ştrih-kod arqyly nauqas paraqşasynyŋ şynaiylyǧyn tekseredı. Demek, nauqas paraqşasyna qatysty zaŋsyz biznes joiyldy. Ekınşıden, emhanalardaǧy barlyq därıgerlerdıŋ bölmelerınde sifrlyq aqparattyq QR-kodtar ornatyldy. Osy arqyly emhanaǧa keluşıler özıne qajettı barlyq aqparatty alady. Sondai-aq özınıŋ oi-pıkırın jazyp qaldyrady. Alaida qazır ekı salada: bılım beru men densaulyq saqtauda ädeptılık indeksı säl özgerdı. Atap aitqanda, ärtürlı şaralar ötkızuge aqşa jinau äreketterı boi körsetude. Menıŋ oiymşa, jobanyŋ eŋ maŋyzdy jūmys atqaratyn tūsy – osy.
Tūrǧyndar biudjet şyǧyndaryn baqylaidy
– Qalany abattandyruǧa bölınetın qarajatty qai salaǧa jūmsau qajettılıgın qarapaiym tūrǧyndar taŋdai alady degen ras pa?
– İä, ülken jobanyŋ bırı – biudjettı josparlauǧa qarapaiym tūrǧyndardyŋ qatysuy. Mäselen, biyl Saryarqa audanynda «Tūrǧyndardy biudjetke qatystyru» jobasy sättı jürgızıldı. Sonyŋ arqasynda tūrǧyndar audandy abattandyruǧa bölıngen biudjet aqşasynyŋ qandai maqsatqa jūmsaudy anyqtauǧa qatysty. Jaŋa jyldan bastap būl täjıribe barlyq audandarǧa taratylady. Būl jobamen Senattyŋ ekonomikalyq saiasat, innovasiialyq damu komitetı tanysyp, oŋ baǧasyn berdı. Bız azamattyq qoǧamdy damytyp, biudjettıŋ aşyqtyǧyna halyq baqylauyn qosqymyz keledı.
– Sybailas jemqorlyqtyŋ jiı-jiı körınıs tabatyn jerınıŋ bırı – memlekettık qyzmet türlerın körsetu salasy. Osy oraida sifrlyq tehnologiialardyŋ engızıluı qandai nätije berıp otyr?
– Dūrys aitasyz, būl sala jemqorlyqqa beiım. Sondyqtan Nūr-Sūltanda sifrlyq tehnologiialardy qoldanu öte jaqsy deŋgeige jetkenın aitu läzım. «Astana – adaldyq alaŋy» jobasynyŋ naqty nätijelerınıŋ bırı – QR Sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl agenttıgımen bırlese otyryp, «Aşyq biudjetterdıŋ interaktivtı kartasyn» engızu bolyp tabylady. Bügıngı taŋda būl kartaǧa jalpy qūny 300 mlrd teŋgenı qūraityn Nūr-Sūltan qalalyq äkımdıgıne baǧynatyn 300-den astam biudjettık ūiymdar engızıldı. Osy qūraldyŋ arqasynda tūrǧyndar biudjet qarajatynyŋ şyǧyndaryn baqylai alady. Kartaǧa avtokölık joldarynyŋ qūrylysy men jöndeluı, elordanyŋ oqu oryndarynyŋ aǧymdaǧy jäne kürdelı jöndeuıne, sport keşenderın, mädeni nysandarǧa jūmsalǧan aqşa jönındegı mälımetter engızıldı. Qazır qalalyq mäslihat elordanyŋ 2020-2023 jyldarǧa arnalǧan biudjetın qarastyruda. Eŋ bastysy, ol jerde «Astana – adaldyq alaŋy» keŋsesınıŋ ūsynystary da eskerıledı. Qalalyq biudjet qabyldanǧannan keiın, ony interaktivtı kartaǧa engızıp, halyqtyŋ nazaryna ūsynady. Būǧan qosa, interaktivtı kartany «IKomek» aqparattyq jüiesımen integrasiialau mäselesı de pısıp-jetıldı. Öitkenı būl mehanizm memlekettık organdar ūsynatyn biudjet qarajatynyŋ şyǧyndaryn baqylau sapasyn arttyruǧa mümkındık beredı. Halyqtyŋ äleumettık jelıler arqyly jıbergen aryz-şaǧymdaryn bır ortalyqtan böluge jol aşady. Sonymen qatar bız atalǧan kartada respublikalyq biudjetten alatyn qarajattyŋ qaida jūmsalǧanyn da körsetudı mındet etıp qoidyq.
Ekologiia salasynda bylyq-şylyq köp
– Jobalyq keŋsenıŋ keleşegı zor baǧyttarynyŋ bırı – ekologiia salasyndaǧy tūrmystyq jemqorlyqty joiu. Osyǧan qatysty naqty bır jemqorlyq mysaldaryn keltıre alasyz ba?
– Ärine. Ol jerde qandai tūrmystyq jemqorlyq boluy mümkın deimız ǧoi. Mysaly, bız bırneşe reidter ötkızdık. Sonda baiqalǧan bır zaŋsyzdyq – tūndyrǧyşty eşqaida tırkelmegen kölıkter soryp alady eken. Soraqylyqtyŋ kökesı sol, älgı soryp alynǧan las sūiyqtyqty kanalizasiia, jaŋbyr suy aǧatyn jelılerge aǧyzady. Osylaişa qorşaǧan ortaǧa ülken ziian keltıredı. Qarapaiym adamdar olarǧa aqysyn töleidı, olar özgelerge «töleidı». Söitıp las närsenıŋ bärı qala köşelerıne jaiylady. Eger ekologiia salasyndaǧy bylyqtardy odan ärı qazbalaityn bolsaq, mūndai faktıler jetıp artylady. Aitarlyǧy, olar bılım beru men densaulyq saqtau salasyndaǧy tūrmystyq jemqorlyq siiaqty közge körınıp tūrǧan joq. Būl joba biyl ekınşı jyl ıske asyryluda. Özınıŋ tiımdılıgın däleldegen soŋ, bükıl respublika aumaǧyna taratyldy. Äuelı polisiia, IIM-nıŋ qūrylymdary siiaqty salalar qamtyldy. Nūr-Sūltandaǧy ozyq täjıribenı bükıl Qazaqstan aumaǧyndaǧy jobalyq keŋseler ülgı ettı. Qazır bız tūrmystyq jemqorlyq jailaǧan salalarǧa tereŋdep barudy oilastyryp jatyrmyz. Eŋ bastysy, keibır tūrǧyndar memleket jemqorlyqtyŋ jolyn bärıbır jabatynyn tüsındı. Al tūrmystyq jemqorlyq degen ne? Jai ǧana mysal keltırsek, avtobusqa mıngen adamǧa qolma-qol aqşa tölegen kezde bilet berılmese, ol – tūrmystyq jemqorlyqtyŋ bır türı.
