Prezident Nūrsūltan Nazarbaev ūsynǧan «100 naqty qadam» Ūlt josparynyŋ 30-qadamynda qoǧamdyq tärtıptı qorǧap, tūrmystyq qylmysqa qarsy tūratyn Jergılıktı polisiia qyzmetın qūru tapsyrylǧan edı. Bügınde elordanyŋ jergılıktı tärtıp saqşylary ūsaq būzaqylyqtarǧa «müldem tözbeu» qaǧidatyn ıske asyruda jūmyla jūmys jasap keledı. Äsırese, būl qyzmet uchaskelık inspektorlardyŋ moinyna jüktelgen. Olardyŋ şaruasy şaş etekten, telefondary tūrǧyndar şaǧymynan damyl tappaidy. Esıl audanynyŋ uchaskelık inspektorymen bırer saǧat jürıp qauyrt tırlıktıŋ barysymen tanystyq.
KEZ KELGEN BŪZAQYLYQQA – MÜLDEM TÖZBEUŞILIK
Esıl audanynda tūratyn 135 myŋdai halyqtyŋ tynyştyǧy men tärtıbın 39 uchaskelık inspektor qadaǧalaidy. Ärqaisysy 2300-dei tūrǧynnyŋ qauıpsızdıgın baqylauǧa tiıs bolsa, Astana qalasynda būl körsetkış ädettegıden ekı ese artyp otyr. Mäselen, № 265 äkımşılık aumaqtyŋ uchaskelık inspektory, polisiia aǧa leitenanty Maksim Kamaşev «Olimp Palas», «Aisanam», «Aq jaiyq» tūrǧyn üi keşenderı üşın jauapty. Mūnda şamamen üş myŋdai adam bar. Uchaskelık inspektordyŋ qat-qabat jūmysy jūrtşylyqpen etene tanysuǧa mūrşa bermese de, künıne är üidıŋ kem degende 25 päterın aralap şyǧady. Ondaǧy maqsat – özıne tiesılı äkımşılık aumaqtaǧy jalǧa berıletın päterlerdı anyqtau, azamattyq qaru ielerınıŋ qaru-jaraqty saqtau talabynyŋ oryndaluyn qadaǧalau, şeteldıkter men azamattyǧy joq adamdardy tūraqty nemese uaqytşa tırkelgen mekenjaiy boiynşa tekserıp, zaŋdy rūqsat būzylǧan jaǧdaida migrasiialyq polisiiaǧa arnaiy raportpen habarlau. Uchaskelık inspektordyŋ būdan özge de tolyp jatqan mındetı bar. Tūrǧyndardyŋ aryz-şaǧymdaryn qaraidy, tuyndaǧan mäselelerdı qūqyqtyq zaŋǧa baǧyndyrady. Al şaǧymdar legı köp-aq. Baspaldaq basynda, podezde, bärıne ortaq balkonda şylym tartyp, ünemı temekı tütının budaqtatyp jüretın körşı, qabyrǧanyŋ ar jaǧyndaǧy ūrys-kerıs, qoqysty şyǧaruǧa erınıp, esık aldyna tastai salatyndardy taǧy qosyŋyz. «Oraldan Astanaǧa jaqynda köşıp keldım de, bırden osy qyzmetke qabyldandym. Uchaskelık inspektor bolǧanyma bügınde nebary ekı aidan asty. Alǧaşynda özıme bölıngen jerlerdı körıp jaǧamdy ūstadym. Jer-jerde temekı tūqyly, şaşylyp jatqan qoqys, keibır kıreberıs aldynda qoqys jäşıgı de joq, kölık jürgızuşılerı rūqsatsyz jerlerdı tūraqqa ainaldyryp alypty» deidı Esıl aimaqtyq ışkı ıster bölımı Jergılıktı polisiia qyzmetınıŋ inspektory, polisiia aǧa leitenanty Maksim Viacheslavovich. Alaida, tūrǧyndarǧa «äi deitın äje, qoi deitın qoja» da – uchaskelık inspektor. Belsendı tüsındıru şaralary, qaltaǧa salmaq tüsıretın aiyppūldardyŋ arqasynda azamattardyŋ tärtıbı tüzelıp keledı. Būl rette uchaskelık inspektorlar päter ielerı kooperativterımen qoian-qoltyq jūmys ısteitın körınedı. Ekı ai ışınde balalardy kölıkterden saqtandyru üşın olarǧa kışıgırım oiyn alaŋyn da qūryp berıptı.
TÄRTIP BŪZǦANDAR AIYPPŪL TÖLEIDI
Almaty köşesı boiymen köterılıp, Türkıstanǧa öttık. Aulada kezdesken «Olimp palas» tūrǧyndary uchaskelık inspektordy körgende jyly amandasyp jatyr. Tıptı, bır äiel toqtatyp alyp: «Oi, ötkende kelgenıŋız tamaşa boldy. Sız aiyppūl salǧaly, jastar ulap-şulaitynyn qoidy, jaqsy ūiyqtap jürmız» dep rahmetın jaudyrdy. İnspektordyŋ özı de ötken-ketkennıŋ köbın jaqyn tanyp alǧan. «Qalai apa, eşkım mazalamai ma?» dese äje: «Tynyştyq, qaraǧym, bırdeŋe şyǧyp jatsa, vizitkaŋ bar ǧoi habarlasamyz» dep qoiady. Vizitkadan bölek, är üidıŋ kıreberısındegı jarnama taqtasynda uchaskelık inspektordyŋ fotosy basylyp, aty-jönı jazylǧan aqparat paraqşasy ılınuı kerek. «Qūrmettı elorda tūrǧyndary men qonaqtary! Astana qalasy Işkı ıster departamentınıŋ Jergılıktı polisiia qyzmetı sızdıŋ uchaskelık inspektoryŋyz «Pälenşe Tügenşiev» ekenın habarlaidy» delıngen qaǧazda uchaskelık inspektordyŋ jūmys ärı ūialy telefon nömırı jazylady. «Qandai da bır qūqyq būzuşylyqtyŋ kuäsı bolǧan adam elordanyŋ qoǧamdyq tärtıbıne bei-jai qaramauy tiıs. Astanalyq märtebege sai bolu üşın kez kelgen tūrǧynnyŋ boiynda ūsaq-tüiek būzaqylyqtyŋ özıne «müldem tözbeuşılık» ūstanymy boluy kerek. Sonda ǧana jönge kelemız» degen oiymen bölıstı osy üidıŋ tūrǧyny Külaiym Jamukova. Al, kölık aidaityn jıgıt «İnspektorlar jaqsy jūmys ısteidı. Maşinamyzdy dūrys qoimaǧanymyz üşın nömırlerımızge deiın şeşıp alady. Ötkende jaiau jürgınşılerdıŋ trotuaryna kölıgımdı qoiamyn dep bälege qaldym. Özımsınıp jürsem, öz üiımızdıŋ aldynda da baqylau küştı eken ǧoi. Aiyppūl töleuge tura keldı. Endı abailap jürmın» dep küldı. Tūrǧyndardy sözge tartyp pıkırın tyŋdap tūrǧanymda, uchaskelık inspektor menı 4-şı kıreberıske bastady. Ekınşı qabattyŋ balkonyna şyqtyq. Emın-erkın temekısın qūşyrlana soryp tūrǧan jıgıttıŋ üstınen tüstık. Polisei aldymen özın tanystyrdy da, qoǧamdyq orynda temekı şeguge bolmaitynyn aitty. Portfelınen «Äkımşılık qūqyqbūzuşylyq turaly» kodeks kıtabyn alyp şyǧyp, 441-babyn oqytty. Zaŋdy däleldeitın kıtapty alyp jüruınıŋ sebebı köp azamattar öz ısınıŋ būrystyǧyn moiyndamai, poliseidıŋ yrqyna köne bermeitın körınedı. Jıgıt bolsa «Dalaǧa qarap tūrǧan balkon bolǧan soŋ rūqsat dep oiladym, endı qaitalamaimyn» dep būl joly eskertumen qūtyldy. Ekınşı ret baiqaityn bolsa, şylym tartqyştarǧa 3 ailyq eseptık körsetkış kölemınde aiyppūl salynady. Aiyppūl salynǧannan keiın bır jyl ışınde tärtıpsızdıkke taǧy barsa, aiyppūl ekı ese ösedı. «Tek kıreberıs aldyndaǧy qoqys jäşıgınıŋ janynda temekı şeguge rūqsat, dalaǧa şyǧyp jüruge erınse, öz üiınde tartsyn şylymdy» deidı inspektor.
TAZALYQ – MÄDENİET ÖLŞEMI
Törtınşı podezdegı bes-alty päterdı inspektormen bırge araladym. Üide kämelet jasyna tolǧan neşe adam, kım-kım tūratynyn, telefon nömırın uchaskelık inspektor jūmys däpterıne jazyp alyp, polisiia bölımşesıne jetkende barlyq mälımettı azamattardy elektrondy tırkeu kıtabyna engızedı. Tanysu barysynda tūrǧyndarǧa jiı būzylatyn zaŋ normalaryn tüsındırumen qatar, azamattardyŋ da talap-tılekterı tyŋdaldy. Forma kigen polisiia qyzmetkerın jaqtyrmaityndar da bar. «Tärtıp saqşysymyn» dep özın tanystyrǧan inspektordyŋ qūjatyn sūrap, sözdıŋ ötırık-şyndyǧyna köz jetkızıp, äbıger bolady. Jaqynda ǧana tanysymnan estıp edım: «Uchaskelık inspektor kelıp kettı. «Üstımızdegı körşıler jiı aiqailasady, bırın-bırı ūryp jatqan dybystar şyǧady. Solarmen bır äŋgımelesıp körıŋızşı» degenım sol edı, «Bılesız be, küieuıŋızge de myna päterden şaǧym tüstı. Ünemı baspaldaq jaqta şylym tartady eken. Eskertıp qoiaiyn, köretın bolsam, zaŋǧa säikes jazalaimyz». «Oi, ol da bır öz körşısın jamandauǧa qalai auzy bardy eken?» dep renjıp otyr älgı tanysym. Mūndai jaǧdaida körşıler eskertuge qūlaq asyp, tärtıptı tüzetuge atsalysuy kerek. Astananyŋ är tūrǧyny, közı qaraqty azamaty jan-jaǧyn taza ūstap, qoǧamǧa ziianyn tigızbei, tüzu jürıp-tūrsa ūtylmaitynymyz anyq. Sondyqtan uchaskelık inspektordy qadırlep, esık qaqqanda qabaq şytpai qarsy aludy üirengen jön.
Mädina JAQYP
