Astana qalasynda aqyly avtotūraqqa qatysty aryz-şaǧym az emes-tı. Äsırese alǧaşqy 30 minutta aqysyn töleuge ülgere almaityn jürgızuşılerge ainala bere aiyppūl kelıp, zyǧyrdanyn şyǧaratyn. Köbı mūny ädıletsızdık dep qanşama ret qala äkımdıgıne jügındı.
Aqy töleu jeŋıldedı
Rasynda da, kölıgıŋdı avtotūraqqa qoiǧan boida qanşa uaqytta aqy tölerıŋdı bılmei dal bolasyŋ. Öitkenı kelgen jerdegı şaruaŋnyŋ qalai bıtetının aldyn ala bılmeisıŋ ǧoi. Degenmen eşten keş jaqsy degendei, «Astana avtotūraǧy keŋıstıgı» JŞS basşylyǧy endı avtotūraq aqysyn sol küngı saǧat tüngı 23:59-ǧa deiın töleuge rūqsat berıptı.
– Būǧan men qatty quandym, öitkenı alǧaşqy otyz minutta töleuge ülgere almai, bırneşe ret aiyppūl tölegenmın. Endı būl şeşım dūrys boldy. Elordanyŋ Kölık jäne jol-kölık infraqūrylymyn damytu basqarmasy osy jaŋa mümkındık turaly jan-jaqty tüsınık berıp, ūialy telefondarda «Parkovki Astany» mobildı qosymşasyn da aşyp qoiypty. Sol arqyly nemese astanapark.kz saityna kırıp, avtotūraqtyŋ aqysyn künı boiy töleuge bolatynyn da eskertedı. Tek aqy töleu kezınde kölıgıŋızdı qoiǧan avtotūraq aimaǧynyŋ jäne kölıgıŋızdıŋ memlekettık nömırın, sosyn avtotūraqqa qoiu merzımı ūzaqtyǧyn körsetseŋız boldy, – deidı jürgızuşı Mūratbek Älımov.
Şeşımın kütken mäsele de jeterlık
Jasyratyny joq, elordada aqyly avtotūraq taqyryby tūrǧyndar men käsıpkerler, biznes ortalyǧy ielerı arasynda ülken dau-damai, talas tartys tuǧyzyp keldı. Qazır de būl mäsele älı naqty şeşımın taba qoiǧan joq.
Irı megapolisterde kölık sany köp bolatyny tüsınıktı. Aialdaǧan kezde olardy senımdı qaŋtaryp qoiatyn oryn kerek. Mıne, sol üşın ülken qalalarda aqyly avtotūraq qyzmetın engızu – älemdık täjıribede bar ürdıs. Mäselen, ekı millionnan asa halqy bar bır ǧana Almaty qalasynda osy negızde qazır oŋ täjıribe qalyptasyp keledı. Aldaǧy jyldarǧa qaraǧanda mūnda kölıktı avtotūraqtarǧa qoiu men oǧan aqy töleu eş qiyndyq tuǧyzbaidy. Jürgızuşıler belgılengen tärtıpke moiynūsynǧandyqtan, kez kelgen jerden maşinalaryn qoiatyn oryn da tabylyp, aqy töleuge qatysty aiyppūl neken-saiaq keletın bolǧan.
Al elımızdıŋ bas qalasynda aqyly avtotūraqqa qatysty narazylyq pen tüsınbeuşılık älı künge deiın jalǧasyp keledı. «Qaz Property» basqaruşy jäne servis kompaniiasy qauymdastyǧynyŋ basşysy Qairat Kökenev: «O basta Astanada aqyly avtotūraqtardy, jol trafigın eskermesten, aqyldasyp, kelısıp josparlamai, tek bıreuler qaltasynyŋ qamyn köbırek oilap şeşe salǧandai äser qaldyrady. Bız mūny būǧan deiın de talai aittyq. Käsıpkerler qūqyǧyn qorǧau keŋesınıŋ kezektı otyrysynda da, Käsıpkerler palatasynyŋ alqaly mäjılısınde de köterdık. Naqty nätije şyqpady.
Qalada biznes ortalyqtary men sauda üilerınıŋ janyndaǧy avtotūraq oryndaryn olardyŋ qojaiyndary tolyǧymen menşıgıne ainaldyryp alǧan. Ärı ol jerlerdı şlagbaumdarmen jauyp, kommersiialyq maqsatta paidalanyp otyr. Kei jaǧdaida körşı üilerdıŋ tūrǧyndary kölıgın qoiatyn oryn taba almai, jol boiyna qaŋtaryp ketıp jatady» deidı ol.
Mūny «Astana avtotūraǧy keŋıstıgı» JŞS direktory Şyŋǧys Dosybaev ta moiyndap otyr.
– Bız «Nūrly jol» jelekjolynyŋ aumaǧynda osy töŋırektegı keleŋsızdıkpen älı küresıp kelemız. Memlekettıŋ jerıne bıreuler saǧatyna 150 teŋgeden bıryŋǧai aqy töleudı talap etıp, ainala şlagbaumdar qoiyp tastaǧan. Ekınşı bır biznes ortalyǧy alǧan aqşasyna tübırtek bermei, baǧany köterıp otyr. Bız olarǧa «şlagbaumdardy aşyp tastaŋdar, är saǧaty 100 teŋgeden aspasyn, aqyly avtotūraq bärıne bırdei bolsyn» dep talai ret ūsynys jasadyq. Olar da öz uäjın aityp, qalalyq äkımdıkke şaǧymdanudan tynar emes. Memlekettık-jekemenşık serıktestık jobasy aiasynda jūmys jürgızılgenımen, jer uchaskesınıŋ normativtık mäselelerı qalalyq äkımdıktıŋ qūzyrynda ekenı belgılı. Osy negızde tüsken paidanyŋ toqsan paiyzy olarǧa tiesılı bolyp keledı. Sondyqtan bızge köbıne özara kelısım jaǧdaiynda tüsınıstıkpen jūmys ısteuge tura keledı, – deidı ol.
Al biznes ökılı Älımjan Jailauov būl tūrǧyda o basta aqyly avtotūraqtarǧa jetkılıktı jer alyp alǧan ırı käsıpkerlık subektılerınıŋ aiy oŋynan tuyp tūrǧanyn aitady. Qazır ülken-ülken biznes ortalyqtaryn jalǧa aluşylar men şaǧyn jäne orta käsıpkerlık ielerı keluşılerıne (klientterıne) kölık qoiatyn jer taba almai daǧdaryp otyr. Ony aitasyz, kez kelgen ministrlık pen sol jaǧalaudaǧy mekeme käsıporyndaryn qaraŋyz, tek jekelegen 60-70 qyzmetkerıne ǧana kölık qoiatyn oryn tauyp bere alady. Qalǧan adamdar jūmysqa kelgen soŋ kölıgın qoiatyn oryn ızdep sandalyp jürgenı. Aita berse, būl töŋırekte mäsele köp.
Maqsat paida tabu ma?
Būl jerdegı eŋ basty mäsele qalada jyl saiyn avtokölık sanynyŋ şamadan tys ösıp otyrǧanynda bolyp tūr. «Astana avtotūraǧy keŋıstıgı» JŞS direktory Şyŋǧys Dosybaevtyŋ aituynşa, bügıngı taŋda elordada 600 myŋǧa tarta kölık bar (resmi tırkelgenı – 420 myŋ) körınedı. Sondyqtan äsırese balalardyŋ mektepke baruy men mektepten qaituy kezınde mektepter men mekemelerdıŋ janynda kölık qoiatyn oryn bolmauy qalypty jaǧdaiǧa ainaldy.
– Bız osy qiynşylyqty azaitu maqsatynda bos oryndardy jabdyqtap, aqyly avtotūraqqa ainaldyrudamyz. Būl jerde maqsat – aqşa tabu emes, köşelerdegı qozǧalys qauıpsızdıgın saqtau, aiaq astynan tuyndaityn kedergıler men keptelısterdı azaitu.
Keşkı saǧat segızden keiın, senbı, jeksenbı, mereke künderı bızdıŋ avtotūraqtardy kez kelgen jürgızuşı tegın paidalana alady. Onyŋ üstıne Auǧan soǧysyna qatysqandarǧa, soǧys ardagerlerı men Semei poligonynan zardap şekkenderge, basqa da keibır sanattaǧy azamattarǧa jeŋıldık bar, – deidı ol.
– Būqaranyŋ talap-tılegı bırte-bırte eskerılıp jatyr. Aqyly avtotūraqqa sol künnıŋ soŋyna deiın aqy töleitındei mümkındık jasauy öte qūptarlyq. Endı baǧasyn saǧatyna 50 teŋgege deiın tömendetse tıptı jaqsy bolar edı, – deidı otyz jyl jürgızuşılık täjıribesı bar Asqar Ötepov.
Qaladaǧy kölık qoiuǧa bolatyn bos jerlerdı meilınşe jabdyqtap, aldaǧy uaqytta aqyly avtotūraqtar sanyn ekı ese köbeitudı közdep otyrǧan mekemenıŋ tabysy kelesı jyly būdan da qomaqty bolmaq. Paidanyŋ közı neǧūrlym köbırek körıngen saiyn jürgızuşılerge jeŋıldıkter oilastyra berse, «Astana avtotūraǧy keŋıstıgınıŋ» örısı de keŋeie bererı sözsız.
Basşynyŋ aituynşa, kölık oryndarynyŋ aqyly boluynyŋ bırneşe jetıstıgı bar eken. Bırınşıden, jürgızuşıler özınıŋ uaqytyn da, basqanyŋ uaqytyn da ünemdeuge üirenedı. Ekınşıden, aqyly bolǧan soŋ köşelerge keide beibereket qoiyp ketetın kölıkter bolmaidy. Şahardyŋ tazalyǧy men tärtıbın qamtamasyz etuge de yqpaly mol körınedı. Sosyn tüsken qarjyǧa jol belgılerı men jol taŋbalaryn jaŋartuǧa, baǧdarşamdar men avtobus aialdamalaryn ūstap tūruǧa keŋınen mümkındık tuady eken.
Mıne, osylardy eskere kele, aqyly avtotūraqtar jaiy aldaǧy uaqytta būdan da görı jetıldırıle tüsedı degen senım mol.
