Kün sanap emes, saǧat saiyn qymbattaǧan azyq-tülık baǧasyn auyzdyqtau mümkın be? Elorda investisiia üşın tartymdy qala deimız, alaida ındet şeteldık investorlar qyzyǧuşylyǧyn tömendettı. Endı ne ısteu kerek? Osy jäne özge de özektı saualdarǧa Nūr-Sūltan qalasynyŋ İnvestisiialar jäne käsıpkerlıktı damytu basqarmasynyŋ basşysy Erjan BALTAEV jauap beredı.
– Jūrt «memleket azyq-tülık baǧasyn tūraqtandyru üşın nendei äreket jasap otyr?» deidı. Aityŋyzşy, būl sūraq qanşalyqty oryndy? Jalpy naryq zamanynda baǧany uysynda ūstap otyru memleket qolynan kele me?
– Elordada qala äkımı Altai Kölgınovtıŋ bastamasymen biyl 8,6 mlrd teŋge tūraqtandyru qoryna berıldı. Sol baǧytta «ainalymdaǧy mehanizm» jobasy aiasynda jūmys jürgızudemız. Äleumettık käsıpkerlık qory sonyŋ operatory bolyp tabylady. Sonymen qatar Magnum, Aqmol siiaqty sauda jelılerıne qarjy bölu arqyly tauarlar baǧasyn tūraqtandyryp jatyrmyz. Tūraqtandyru qorynyŋ negızgı maqsaty baǧany ösırmeu emes, bızde naryqtyq ekonomika bolǧandyqtan, baǧa naryqqa bailanysty qalyptasady. Degenmen äleumettık jaǧdaiy tömen azamattarǧa, memlekettık qyzmetkerlerge kömek bolsyn dep osyndai şaralardy atqaryp otyrmyz. Taǧy jyl saiyn järmeŋkeler ūiymdastyramyz. Elorda agrarlyq öŋır emes. Kökönıs ösıru boiynşa jobalarymyz joq. Sondyqtan oŋtüstık öŋırlermen tıkelei jūmys ısteimız.
Bügınde öŋırlerdıŋ qoldauymen qalamyzda 13 järmeŋke öttı. Qazırgı taŋda 2 jobamyz bar. Qalada 2 jylyjai salynady, bügınde onyŋ sany sausaqpen sanarlyq. Jylyna 10 myŋ tonna önım şyǧaratyn 2 jylyjai baǧany tūraqtandyruǧa septıgın tigızedı degen oidamyz. Azyq-tülık baǧasy – öte ülken mäsele. Halyqtyŋ qarny toq bolsa, «nan bolsa än de, küi de bolady» demekşı, elımızdıŋ äleumetı turalanǧan saiyn halyqtyŋ da jaǧdaiy oŋalady. Äleumettık tauarlar baǧasyn qoljetımdı etsek, ärbır otbasynyŋ ailyǧy şailyǧynan asatyn bolady.
– Aqmolalyq tauar öndıruşıler astanalyq järmeŋkege ötken aptada 460 tonnadan astam önım, al onyŋ aldynda Soltüstık Qazaqstan oblysy 1200 tonna tauaryn ūsyndy. Onyŋ tonnasyn qalai esepteisızder? Älde būl bäsekeden tuǧan jasandy, qūlaqqa jaǧymdy sifrlar ma?
– Är öŋır äleuetıne sai önım äkeledı. Sondyqtan bäsekeden dep aitu qiyn. Marketingtık tūrǧydan, halyqqa öŋırdıŋ önımın körsetu maqsatynda sondai kölemde alyp keledı. Är tauardyŋ sertifikattary bolady, ony är oblys özderı bergendıkten senımdı aqparat dep oilaimyz.
– Aqjaǧalylar basqarmadan kelgen kezde järmeŋke baǧasy basqa da, sızder ketkennen keiın basqa. Osyndai olqylyqty jasyryn satyp aluşy jıberıp bolsyn, tekseresızder me? Jalpy mūndaidyŋ baryn bılesız be? Järmeŋkede tarazydan jeidı deidı jūrt. Tüsten keiın baryŋyzşy, Euraziia sauda ortalyǧynyŋ saudagerlerı tauarlaryn satyp tūrady. Nege? Älde būǧan köz jūma qaraisyzdar ma?
– Järmeŋkede baǧa üi janyndaǧy dükendegısımen salystyrǧanda 10-15 paiyzǧa tömen. Ondai bolmasa, künnıŋ suyǧyna qaramastan jūrt ertemen osynda jinalmas edı. Baǧalaryn tekseretın volonterler bar. Ötınışterdı eskeremız. Mäselen, mūnda jaryq kerek eken, ony eskerıp, kelesı jyly dūrystaimyz. Tarazyǧa toqtalsam, bolaşaqta järmeŋke kıreberısınde arnaiy tarazy qoiu josparda bar.
Atyrau oblysy järmeŋkege kökönıster äkelmedı. Al järmeŋkege kelgen adam barlyq tauardy satyp alǧysy keledı. Sondyqtan järmeŋkede jergılıktı satuşylardy, tauar öndıruşılerın baiqap qalasyzdar. Būl kelısılgen, järmeŋkege öŋırlık tauar öndıruşılermen bırge jergılıktı käsıpkerler de qatysady.
– Būǧan deiın astanada 87 investisiialyq joba jüzege asyrylyp jatqanyn aitqan edıŋız. İnvestisiialyq qarjy qai salalarǧa baǧyttalǧan? Olardyŋ nätijesın qaşan köremız?
– 2019 jyldyŋ tamyzynan elordada 21 aimaqtyq investisiialyq keŋes öttı. Sonyŋ şeŋberınde 150-ge juyq investisiialyq joba qoldau tapty. Qazır osy baǧytta jūmystar jalǧasuda. Qazırgı taŋda bılım salasyna degen qyzyǧuşylyq joǧary, 50-ge juyq joba jüzege asuda. Odan bölek logistikalyq ortalyqtar, kelesı, auylşaruaşylyq önımder şyǧaru, qoimalar salu, syr zauyty, süt zauyty, konditerlık fabrikalar boiynşa jobalardy ıske asyryp jatyrmyz. Qalamyz negızgı tamaq önımderınıŋ jylyna 750 myŋ tonnasyn tūtynady. Sonyŋ 30 paiyzǧa juyǧyn astanada öndıremız. Sonymen qatar qūrylystyŋ qarqyny joǧary deŋgeide. Zertteu jürgızgenımızde älem boiynşa qarqyndy damyp kele jatqan astanalar ışınde Nūr-Sūltan qalasy Äbu-Dabimen teŋ därejede ekenın anyqtadyq. Jylyna 3 million şarşy metr tūrǧyn üidıŋ ǧana qūrylysy bıtıp jatsa, odan bölek taǧy qanşama qūrylys aiaqtalyp jatady. Būl halyq sanynyŋ ösuıne jäne naryqqa oŋ äserın tigızedı.
