Elordanyŋ biylǧy jartyjyldyqtaǧy sanitariialyq jaǧdaiy qandai? Jemıs-jidekterdı qai jerden satyp alǧan dūrys? Būl jönınde Memlekettık sanitariialyq-epidemiologiialyq qadaǧalau komitetınıŋ Astana qalasy boiynşa departamentınıŋ direktory Sarhat BEISENOVAMEN äŋgımelesken edık.
– Sarhat Saǧyntaiqyzy, biylǧy jartyjyldyqtaǧy Astana qalasynyŋ sanitariialyq-epidemiologiialyq ahualy qandai boldy? Taǧamnan jappai ulanu, qandai da bır jūqpaly syrqattyŋ oqystan taraluy sekıldı tötenşe jaǧdai tırkeldı me?
– Ondai oqys oqiǧadan amanbyz. Kelımdı-ketımdı kısılerdıŋ köptıgıne qaramastan, Astanada sanitariialyq-epidemiologiialyq jaǧdai tūraqty. Difteriia, qyzylşa, qyzamyq, kökjötel, qūtyrma, sırespe, tyrysqaq, sıbır jarasy sekıldı jūqpaly syrqat türlerı tırkelgen joq. Būǧan aldyn ala egılu jūmystary da oŋ äser etkenı anyq.
Byltyrǧy osy uaqytpen salystyrǧanda jıtı ışek infeksiiasy(JIİ) 4,9 paiyzǧa tömendedı. Taratyp aitsaq, salmonellez – 5 paiyzǧa, virusty A gepatitı – 48,9 paiyzǧa, virusty V gepatitı – 7,5 paiyzǧa kemıgenı baiqaldy. Būl jūqpalardyŋ oşaǧy qaidan taralǧanyn teksergen kezde, 54 paiyzy tūrmystyq-bailanys jolymen, 47,5 paiyzy virustyq faktorlar arqyly, 33,6 paiyzy tamaqpen, 1,4 paiyzy su arqyly jūqqany anyqtaldy.
Biylǧy säuır aiynan bügınge deiın osy diagnozben 8 tūrǧyn qalalyq Jūqpaly aurular auruhanasyna tüstı. Bız emdeu mekemesıne tüsken är adammen söilesıp, syrqatyn nemen bailanystyratynyn, qandai taǧam jegennen keiın auru belgılerı baiqalǧanyn täptıştep sūrap, sodan keiın epidemiologiialyq körsetkışter boiynşa JIİ oşaqtaryna mındettı türde tekseru jürgızemız. Sondai tekseru kezınde azyq-tülıkten alynǧan 135 synamanyŋ törteuı bakteriologiialyq körsetkışke säikes kelmedı. Būǧan qosa, epidemiologiialyq maŋyzdy azyq-tülık önımderın de ünemı baqylauda ūstaimyz. Sanitariialyq-himiialyq körsetkışterı boiynşa talapqa sai kelmegen azyq-tülıktıŋ ülesı – 1,5 paiyzdy, mikrobiologiialyq körsetkışterı boiynşa – 4,4 paiyzdy qūrady.
Qūs jäne süt önımderınıŋ sapasyn tekseru üşın alynǧan 428 synamanyŋ 6-auy qalyptaǧydai bolmai şyqty. Sonyŋ ışınde qūs etınen alynǧan 98 synamanyŋ ekeuınde patogendı salmonella anyqtaldy. Būlar – AQŞ pen Ukraina elderınıŋ önımı.
Al süt önımınen 183 synama zerttelıp, sonyŋ ışınde pavlodarlyq «Molkom» JŞS önımı mikrobiologiialyq körsetkışterge säikes kelmedı. Aqmola oblysy Selinograd audany Sofievka auylynan äkelıngen şikı süttıŋ qūramynan brusellez qozdyrǧyşynyŋ DNK-sy tabyldy.
Mamandandyrylǧan audanaralyq ekonomikalyq sotyna 27 material jıberılıp, 4 nysannyŋ jūmysy toqtatyldy.
– Jıtı ışek infeksiiasyn aldyn alu maqsatynda qandai jūmystar atqarylyp jatyr?
– Ärine, aurudy emdegennen görı onyŋ aldyn alǧan äldeqaida jaqsy. Departament mamandary alǧaşqy jartyjyldyqta sanitariialyq-epidemiologiialyq ahual men infeksiialyq syrqattardyŋ aldyn alu jönınde jergılıktı gazetterge 23 maqala jariialap, telearna men radioǧa 28
sūhbat berdı. Osy taqyrypta qaladaǧy beineterminaldarda rolikter tūraqty türde jüredı. Irı biznes ortalyqtary men sauda
oryndarynda jıtı ışek infeksiiasynan saqtanu joldary jazylǧan bannerler ornattyq. Qoǧamdyq tamaqtandyru oryndarynda, sän salondarynda, biudjettık ūiymdarda 40-tan astam seminar da ötkızıp ülgerdık.
– Jıtı ışek infeksiialarynyŋ taraluyna keide jemıs-jidekterdıŋ sapasy da äser etıp jatady. Astanada satylatyn baqşa önımderınıŋ qauıpsızdıgı jönınde ne aitar edıŋız?
– Astana qalasyna syrttan äkelınetın jemıster men kökönısterdıŋ sapasy da ünemı baqylauymyzda. Ötken alty ai ışınde bız jemıs-jidekterdıŋ qūramyndaǧy nitrat mölşerın tekseruge 529 synama aldyq. Sonyŋ ışınde 17 synamada körsetkış qalyptaǧydan joǧary ekenı anyqtaldy. Onyŋ 11-ı Qytaidan äkelıngen kädı (baklajan) jäne şalǧam, qauynnan tabyldy. Osylaişa, barlyǧy 80 kelı jemıs-jidek satylymnan alyndy. Sondyqtan tūrǧyndarǧa aitarymyz, jemıs, kökönısterdı körıngen jerden satyp aludan aulaq bolyŋyzdar. Olardy tek sauda ortalyqtarynan, ırı dükender men bazarlardan alǧan jön. Jol boiynda, palatkalarda jäne maşinamen äkelıp satyp tūrǧan önımderge jolamaǧandaryŋyz abzal. Kez kelgen jemıstı mūqiiat juu kerek. Öndıruşıler baqşa önımderı ūzaq saqtaluy üşın ony öndırıstık balauyzben öŋdeidı. Sonyŋ saldarynan önımderdıŋ syrtynda adam densauyǧyna ziian uly himikattar men bakteriialar qalyp qoiady. Sondyqtan, jemısterdı üi jaǧdaiynda dezinfeksiialap alǧan jön. Ol üşın «Mikrohlor» preparatyn qoldanuǧa bolady. Būl pestisidterdı, bakteriialardy joiyp, jemısterdı tazalap qana qoimai, olardyŋ balǧyndyǧyn saqtauǧa da oŋ äser etedı.
– Qazır jaǧajai mausymynyŋ qyzǧan şaǧy. Qalalyq saiabaqtyŋ aumaǧyndaǧy Esıl özenınıŋ jaǧalauynda elordalyqtar demalyp, suǧa şomylyp jüredı. Jalpy, özen men onyŋ ainalasyndaǧy qūmdy jaǧajai qanşalyqty talapqa sai keledı?
– Bız mamyr aiynan qazan aiyna deiın Esıl özenı men Aqbūlaq suynyŋ sapasyn ai saiyn tekserıp otyramyz. Jalpy, elordadaǧy jalǧyz şomylatyn su aidyny özıŋız aitqan ortalyq saiabaqtaǧy Esıldıŋ jaǧalauy ekenın basa aitqym keledı. Onyŋ sanitariialyq-himiialyq jäne mikrobiologiialyq körsetkışterı talapqa sai. Al Aqbūlaq suyna şomyluǧa tyiym salynǧan. Onyŋ tūsyna būl turaly eskertu jazyp ta qoidyq. Bıraq keibır tūrǧyndar oǧan qaramai, şomylyp jüretının baiqaimyz. Lai su ärtürlı terı jäne jūqpaly aurularǧa äkelıp soqtyruy mümkın. Sondyqtan, abai bolyŋyzdar degım keledı.
Äŋgımelesken
Qymbat TOQTAMŪRAT
Az-kem anyqtama
Astana qalasy sanitarlyq-epidemiologiialyq departamenti alty aidyŋ ışınde josparly – 890, jospardan tys – 647, basqa da 2305 tekseru jürgızıp, anyqtalǧan zaŋ būzuşylyqtar boiynşa 800-den asa sanitarlyq ūiǧarym berdı. Jalpy somasy 10416929 teŋgenı qūraityn 750 aiyppūl salynyp, 624 adam jūmystan şyǧaryldy.
Tekserudıŋ nätijesınde talapqa sai kelmegen 878 kelı azyq-tülık saudadan alynyp tastaldy.
