جەڭىس قاسىمبەك استانا قالاسىنىڭ اكىمى رەتىندە العاشقى كەزدەسۋى ۇلەسكەرلەرمەن وتكەنىن جاقسى بىلەمىز. نەگە؟ ويتكەنى باسپانالى بولۋ ۇمىتىمەن قۇرىلىس كومپانيالارىنا قارجى سالعانىمەن, ارمانى ورىندالماي جۇرگەن ادامدار كوپ.
تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا ۇلەستىك قاتىسۋ قازاقستاندا تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋدىڭ تانىمال ءتاسىلى بولىپ تابىلادى, ول ءوزىنىڭ باستى ارتىقشىلىعى – دايىن جىلجىمايتىن مۇلىكپەن سالىستىرعاندا نەعۇرلىم قولجەتىمدى باعاسىمەن تارتادى. الايدا ەگەر قۇرىلىس سالۋشى دا, ۇلەستىك قۇرىلىس وبەكتىسى دە تەكسەرىلمەسە, قۇرىلىس كەزەڭىندە تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ پروبلەماعا اينالۋى ابدەن مۇمكىن.
ۇلەسكەرلەردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ بويىنشا مەملەكەت جۇرگىزىپ جاتقان بارلىق جۇمىستارعا قاراماستان, قۇرىلىس كەزەڭىندە تۇرعىن ءۇي ساتىپ العىسى كەلەتىن ازاماتتار بىرقاتار پروبلەمالارعا تاپ بولۋى مۇمكىن, ولاردىڭ تامىرى ءوز قۇقىقتارىن بىلمەۋ بولىپ تابىلادى.
سوندىقتان ىقتيمال تاۋەكەلدەردى بولدىرماۋ ءۇشىن بولاشاق ساتىپ الۋشىلارعا ۇلەستىك قۇرىلىس سالاسىنداعى قۇرىلىس كومپانيالارىنا قويىلاتىن نەگىزگى تالاپتاردى ءبىلۋ ماڭىزدى.
ءاربىر الەۋەتتى ۇلەسكەر دەۆەلوپەرلەر ءوز قاراجاتىن اكىمدىكتىڭ رۇقساتىن نەمەسە «قازاقستان تۇرعىن ءۇي كومپانياسى» اق («قتك» اق) كەپىلدىگىن العاننان كەيىن عانا تارتا الاتىنىن ءبىلۋى ءتيىس. بۇل تالاپ «تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا ۇلەستىك قاتىسۋ تۋرالى» قازاقستان زاڭىندا جازىلعان. بۇل رەتتە ساتىپ الۋشىمەن بەكىتىلگەن ۇلگىلىك نىسانعا سايكەس ۇلەستىك قاتىسۋ تۋرالى شارت مىندەتتى تۇردە جاسالۋى ءتيىس.
بۇل تۋرالى قۇرىلىس سالۋشىمەن قۇجاتتارعا قول قويماس بۇرىن ءبىلۋ ماڭىزدى, ويتكەنى كەيبىر كومپانيالار ازاماتتاردىڭ قاراجاتىن برونداۋ, الدىن الا ساتىپ الۋ-ساتۋ, ينۆەستيتسيالاۋ جانە ت.ب. شارتتار جاساسۋ سياقتى زاڭسىز تاسىلدەرمەن تارتادى. ەگەر ۇلەسكەرلەرمەن وسىنداي شارتتار جاسالعان بولسا, وندا تۇرعىن ءۇي الۋعا كەپىلدىك جوق.
ۇلەستىك قاتىسۋ شارتىنىڭ ۇلگىلىك نىسانى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترىنىڭ بۇيرىعىمەن بەكىتىلگەن. بۇل شارت جازباشا نىساندا جاسالادى جانە نازار اۋدارىڭىز, قول قويىلعاننان كەيىن ول جەرگىلىكتى اكىمدىكتە «قازرەەستر» تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا ۇلەستىك قاتىسۋدىڭ بىرىڭعاي اقپاراتتىق جۇيەسى ارقىلى تىركەلۋى ءتيىس. شارتتى تىركەۋ فاكتىسى بويىنشا تولەم ءۇشىن نەگىز بولىپ تابىلاتىن ءتيىستى ءۇزىندى كوشىرمە بەرىلەدى.
سوندىقتان, ەگەر ساتىپ الۋشى ولاردىڭ ورنىنا مۇلدەم باسقا قۇجاتتارعا, مىسالى, زاڭسىز دەپ سانالاتىن ينۆەستيتسيالاۋ نەمەسە برونداۋ شارتتارىنا قول قويسا, وندا ونىڭ اقشاسىز جانە پاتەرسىز قالۋ ىقتيمالدىعى جوعارى. شىنىندا دا, زاڭ بويىنشا ول ۇلەستىك قۇرىلىسقا قاتىسۋشى بولىپ سانالمايدى جانە ۇلەسكەر رەتىندە ءوز قۇقىعىن قورعاي المايدى. قۇرىلىس سالۋشى ساتىپ الۋشىلاردىڭ ءوز مىندەتتەمەلەرىن ورىنداماعان جاعدايدا, ەشكىم تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتپەيدى. سونداي-اق ءبىر پاتەر بىردەن بىرنەشە ادامعا ساتىلعان كەزدە قوسارلانعان ساتۋ قاۋپى بار.
مۇنداي پروبلەمالاردى بولدىرماۋ ءۇشىن 2021 جىلى «قتك» اق «تۇرعىن ءۇي پورتالى» اقپاراتتىق جۇيەسىن ىسكە قوستى (homeportal.kz), وندا «ۇلەستىك قۇرىلىس وبەكتىلەرى» بولىمىندە كەز كەلگەن ازامات ۇلەسكەرلەردىڭ قاراجاتىن تارتۋعا قاجەتتى رۇقساتى نەمەسە «قتك» اق كەپىلدىگى بار بارلىق زاڭدى تۇردە سالىنىپ جاتقان ۇلەستىك قۇرىلىس وبەكتىلەرى تۋرالى اقپارات الا الادى. وبەكتىلەر بويىنشا دەرەكتەر «قازرەەستر» تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا ۇلەستىك قاتىسۋدىڭ بىرىڭعاي اقپاراتتىق جۇيەسىنەن كەلىپ تۇسەدى.
بۇدان باسقا, «تۇرعىن ءۇي پورتالىندا» اكىمدىكتىڭ رۇقساتىنسىز نەمەسە «قتك» اق كەپىلدىگىنسىز ۇلەسكەرلەردىڭ قاراجاتىن زاڭسىز تارتاتىن قۇرىلىس سالۋشىلار تۋرالى اقپارات جاريالانادى. بۇل اقپاراتتى اكىمدىكتەر ۇسىنادى.
2023 جىلى «تۇرعىن ءۇي پورتالى» بازاسىندا ۇلەسكەرلەردىڭ جەكە كابينەتى ىسكە قوسىلدى, ول ازاماتتارعا وزدەرىنىڭ ۇلەستىك قاتىسۋ شارتىن تىركەۋ فاكتىسىن جانە ءتيىستى ءۇزىندى كوشىرمەنىڭ بار-جوعىن تەكسەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
وسىلايشا, «تۇرعىن ءۇي پورتالى» تۇرعىن ءۇي سالۋ ءۇشىن ۇلەسكەرلەردىڭ قاراجاتىن زاڭسىز تارتۋمەن اينالىساتىن ازاماتتاردى قۇرىلىس سالۋشىلاردان قورعاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
رىمگۇل بوجاقانوۆا,
«قازاقستان تۇرعىن ءۇي
كومپانياسى» اق مامانى
