قالاباسى ەسەپ بەرگەن بريفينگ الدىندا ەلوردادا جۇزەگە اسىپ جاتقان ىلكىمدى جوبالاردىڭ كورمەسى ءوتتى. «قازمەديا» ورتالىعىنىڭ دالىزىندە وتكەن اۋقىمدى شارا باس شاھاردىڭ بۇگىنگى ءھام ەرتەڭگى بەينەسىن ايشىقتايدى. ءدال ورتاعا قويىلعان قالانىڭ باس جوسپارى ماكەتىنەن استانانىڭ ءار سارايىن, عيماراتىن الاقانداعىداي كورەسىز. سول قاپتالداعى ءتورت تەلەەكران بۇگىنگى تىنىس-تىرشىلىگىمىزدەن سىر تارتادى. ونىڭ قاسىنداعى مۋلتيمەديالىق تاقتادان ارنايى اۆتوبۋسقا ءمىنىپ, بولاشاقتاعى ەلوردانى ارالاي الاسىز. ارى قاراي شاھاردىڭ ءار سالاسىنداعى جەتىستىكتەرىمىز تىزبەكتەلە بەرەدى…
[wppa type=»slideonly» album=»24″ size=»auto»][/wppa]«ەكسپو»-نى ىلگەرىلەتەتىن ءۇش باعىت
اڭگىمەنى «ەكسپو-2017» حالىقارالىق كورمەسىنەن باستاساق. ويتكەنى, بۇل اۋقىمدى شارا قازىردەن استانانىڭ اتىن الەم ەلدەرىنە تانىتىپ تۇر. ەندەشە, بۇعان دايىندىق جۇمىستارى دا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەدى. «ەكسپو»-نىڭ كەشەگى كورمەدەن كورىنىس تابۋىنىڭ دا سەبەبى سول.
حالىقارالىق كورمەنىڭ كەلبەتىن ايشىقتاعان تاقتايشالاردان ۇققانىمىزدى بىلاي تارقاتساق… بەس ميلليون ادامنىڭ باسىن قوسىپ, «بولاشاقتىڭ ەنەرگياسىمەن» تانىستىراتىن كورمە نەگىزىنەن «Astana mobility», «Welkome to Astana», «Astana Green City» باعدارلامالارى بويىنشا جۇزەگە اساتىن كورىنەدى. مۇنىڭ العاشقىسى قالانىڭ كولىك ينفراقۇرىلىمىن جانە لوگيستيكاسىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋعا, جاڭارتۋعا باعىتتالعان. ياعني, جوبا اياسىندا قوعامدىق كولىكتەردىڭ باسىمدىعىن ارتتىرىپ, ينتەللەكتۋالدىق كولىك جۇيەسىن جاساۋ كوزدەلگەن.
بۇل شارانىڭ العاشقى قادامدارى باستالىپ كەتكەنىن كۇنى كەشە سۇيىنشىلەگەنبىز. جانارمايدىڭ ەكولوگيالىق ءتۇرىن پايدالاناتىن «استانا ەكوتاكسي» اۆتوموبيلدەرى ادام ءومىرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن باستى نازاردا ۇستايدى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى تۇساۋىن كەسكەن تاكسوپاركتىڭ ەنشىسىندەگى 56 كولىك قالا تۇرعىندارىنا قىزمەت ەتە باستادى. ولاردىڭ قاتارىنا جاقىن ارادا 44 كولىك قوسىلماق.
حالىقارالىق كورمەنى ۇيىمداستىرۋدىڭ «Welkome to Astana» اتتى كەلەسى باعىتى قوناقجايلىق ينستيتۋتىن دامىتۋعا ارنالعان. بۇل قىزمەت كورسەتۋ نىساندارىنىڭ ساپاسىن ستاندارتتاۋدى, قوناق ءۇي قىزمەتكەرلەرىنە اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتۋدى جانە ەرىكتىلەردى تارتۋدى كوزدەيدى. «سيتي-پاسس» جۇيەسى ارقىلى ەكسكۋرسيالىق باعدارلامالار ازىرلەۋدى دە قامتىماق. سالا ماماندارىنىڭ سوزىنە سەنسەك, اتالعان باعىتتىڭ العاشقى كەزەڭى بويىنشا ەلوردالىق قوناقۇيلەردىڭ قورى دايىندالۋ ۇستىندە.
ءۇش جوبانىڭ سوڭعىسى جىلۋ جوعالتۋدى جويۋدى قولعا الماق. ياعني, ەكولوگيالىق ەنەرگيا كوزدەرىنە كوشۋ جولىندا قالا عيماراتتارىن جاڭارتىپ, جارىقتاندىرۋدى وڭتايلاندىرادى, قاتتى تۇرمىستىق شىعىنداردى پايداعا جاراتادى. جوبا اياسىندا استاناداعى 121 تۇرعىن ءۇي تەحنيكالىق تەكسەرۋدەن وتكەن. كەلەسى جىلى تاعى 300 نىساندى قاداعالاۋ جوسپاردا بار ەكەن. ۇيىمداستىرۋشىلار بۇل جوباعا «استانا-اەك» اكتسيونەرلىك قوعامى, «استانا سۋ ارناسى» مەكەمەسى جانە «استانا-تەپلوترانزيت» كاسىپورنى مىقتاپ كۇش سالاتىنىن جەتكىزدى.
«اقىلدى قالانىڭ» ايشىقتارى
«ەكسپو-2017» كورمەسىنە دايىندىق بارىسىندا قولعا الىنعان ءىرى جوبالاردىڭ ءبىرى – «Smart-Astana». ەۋروپالىق «اقىلدى» قالالاردىڭ دامۋ مودەلىنەن الىنعان باستاما ەلوردالىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن جەڭىلدەتۋگە ارنالعان. اقىلدى قالا, اقىلدى ەكونوميكا, اقىلدى باسقارۋ, اقىلدى ءومىر, اقىلدى عيماراتتار سىندى سيپاتتامالاردان تۇراتىن جوبانىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى اياقتالۋعا تاياۋ. ىرگەلى ءىستىڭ دە كەلەشەكتەگى كورىنىستەرى اتالعان كورمەدەن تابىلادى.
«ءبىز بۇل ىسكە تاجىريبەسى مول «PrisewaterhouseCoopers» كەڭەسشى-كومپانياسىن تارتىپ وتىرمىز. بۇگىندە كومپانيا الەمنىڭ «اقىلدى قالالار» رەيتينگىنە استانانى ەنگىزۋ ءۇشىن جوبا كورسەتكىشتەرىنىڭ, smart باستامالاردىڭ «جول كارتاسىن» ازىرلەۋدە. دەسە دە, باستاما اياسىندا ءبىرشاما ىستەر قولعا الىنا باستادى. ماسەلەن, «Wi-Fi» تەگىن ينتەرنەت جۇيەسى ەلوردانىڭ 36 قوعامدىق جانە ادام كوپ جۇرەتىن نۇكتەسىنە ورناتىلدى» دەيدى «AstanaInnovations» اق باسقارما توراعاسى سايات ءنۇسىپوۆ.
اپاتتى ءۇي يەلەرى اۋلاقتا قالمايدى
استانا اكىمدىگى ۇيىمداستىرعان كورمە كوپ سالادان ماعلۇمات بەرەدى. سولاردىڭ ءبىرى اپاتتىق تۇرعىن ۇيلەردى بۇزۋ جونىندەگى پيلوتتىق جوباعا ارنالعان. كوڭىلگە تۇيگەنىمىز, اتام زامانعى, جەرگە قازىقتاي قادالعان جاتاعان ۇيلەر بۇزىلىپ قانا قويمايدى ەكەن, ورنىنا ۇشار باسىنا كوز سالساڭىز, بورىگىڭىزدى دومالاتىپ تۇسىرەردەي ءزاۋلىم نىساندار بوي كوتەرەدى. ناقتى ساندارعا جۇگىنسەك, «ەلوردا-دامۋ» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگى بۇگىندە 314 پاتەرلى ءۇش تۇرعىن ءۇيدى پايدالانۋعا بەرگەن. ونىڭ 90 پاتەرىنە نۇرعيسا تىلەنديەۆ داڭعىلىنداعى اپاتتى ۇيلەردىڭ يەلەرى قونىس تەۋىپتى. سارايشىق كوشەسىندە بوي كوتەرگەن 99 پاتەرلىك كەشەنگە سەگىز اپاتتى ۇيدەگى وتباسى كوشتى. احمەت جۇبانوۆ پەن جانىبەك تارحان كوشەلەرىنىڭ بويىنداعى 7 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايتىن كەشەن قايتا ينۆەستيتسيالانباق. بۇلارعا قوسا, 1368 پاتەرلى ءتورت جوبا مەرزىمىنەن بۇرىن جۇزەگە اسا باستادى.
تۇرعىن ءۇي باسقارماسىنىڭ ماماندارى كەلەسى جىلى 79 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايتىن كەشەن سالىناتىنىن ايتادى. ونىڭ 24 مىڭ شارشى مەترىنە اپاتتى ۇيلەردىڭ يەلەرى قونىستانباق. «2017 جىلعا دەيىن 228 اپاتتى ءۇي بۇزىلادى. بۇل – 3519 وتباسى جايلى باسپانامەن قامتىلادى دەگەن ءسوز. ال, 2020 جىلعا تامان 250 شارشى مەتردەگى اپاتتى كەشەندەردەگى وتباسىلار جاڭا ۇيلەرگە جايعاسادى» دەيدى باسقارما باسشىلىعى.
يندۋستريالىق پاركتىڭ يگىلىكتەرى
استانا اكىمدىگىنىڭ كورمەسى №1 يندۋستريالىق پارككە دە كەڭ ورىن بەرىپتى. ونداعى سىزبالار مەن ساندار, سۋرەتتەر ءبۇي دەيدى: 600 گەكتارعا تاقاۋ الىپ پاركتە بيىلعى جىلدىڭ وزىندە16 ميلليارد تەڭگە شاماسىنداعى قاراجاتقا سەگىز كاسىپورىن ىسكە قوسىلعان. اتاپ ايتساق, «قازاقستان ASELSAN ينجەنەرينگ» جشس-نىڭ ەلەكتروندى-وپتيكالىق اسپاپتار شاعاراتىن زاۋىتى, «تاۋ-كەن التىن» جشس-نىڭ اففيناجدى زاۋىتى, «قولجەتىمدى باسپانا-2020» باعدارلاماسىنىڭ ىلگەرىلەۋىنە سەپتىگى تيەتىن, ءىرى پانەلدى قۇرىلىس ماتەريالدارىن وندىرەتىن زاۋىت, «ستەكلياننىي دوم» جشس-نىڭ شىنى بۇيىمدارىن جاساۋ جانە وڭدەۋ زاۋىتى, «اvalon-ك» مەكەمەسىنىڭ جيھاز دايىندايتىن زاۋىتى, «استاناپرومنىڭ» وندىرىستىك-تەحنولوگيالىق كەشەنى جانە «سپەتسەلەكترا» جشس-نىڭ ترانسفورماتورلىق ستانسا جيىنتىعىن شاعاراتىن زاۋىت. بۇل نىسانداردىڭ ىسكە قوسىلۋى جۇمىسشىلار سانىن 1718-دەن 2500-گە دەيىن ارتتىرعانىن ايتۋ كەرەك.
«ءدال قازىرگى ۋاقىتتا 15 زاۋىتتىڭ ىرگەتاسى قالانا باستاسا, 15 نىسان جوبالاۋ ساتىسىندا. اتالعان جوبالار 2016 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ىسكە كىرىسپەك. ول كەزدە جۇمىس ورىندارىنىڭ سانى 8 مىڭعا دەيىن كوبەيەدى. ىسكە قوسىلعان جانە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان 49 يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق جوبانىڭ ينۆەستيتسيالىق كولەمى 181 ميلليارد تەڭگەدەن اسىپ جىعىلادى» دەيدى ماماندار.
P.S. كورمەدەن تۇيگەنىمىز كوپ, تاڭ قالدىراتىن مالىمەتتەر دە جەتەرلىك. قالعانىن قىسقا–قىسقا قايىرساق, الداعى جىلدارى «ماڭگىلىك ەل» سالتانات قاقپاسىنىڭ ماڭى ادام تانىماستاي وزگەرەدى ەكەن, «مىڭجىلدىقتار» اللەياسى استاناداعى باستى دەمالىس ايماعىنا اينالاتىن سىڭايلى, بوتانيكالىق باق تا كەرەمەتتەردىڭ قاتارىن تولىقتىراتىن ءتۇرى بار, استانالىق پاركتىڭ كەلەشەكتەگى كەلبەتى مۇلدە بولەك…
ايتا بەرەتىن ەدىك, عاجايىپتاردىڭ شەتى كورىنبەيدى. ايتەۋىر, بولاشاقتىڭ ساۋلەتىن بەدەرلەگەن قۇجاتتار كوكەيدەگى سەنىمدى ۇلعايتىپ, استانا ايشىقتارىنا سۇيسىندىرە بەردى.
اسحات رايقۇل
