– سىزدەردىڭ الدارىڭىزدا وقىعان باياندامادا استانانىڭ بيىلعى باستى جەتىستىكتەرىن سارالاپ ايتتىم. جىلان جىلى ەلوردا ءۇشىن جامان بولعان جوق. سونىڭ ىشىندە ايرىقشا ايتارىم – استانانىڭ ءوز قولى ءوز اۋزىنا جەتىپ, ءوز-ءوزىن قامتاماسىز ەتە الاتىن دەڭگەيگە كوتەرىلدى. ياعني, استانا بۇگىندە دوتاتسيالىق شاھار ەمەس. 2015 جىلدان باستاپ, رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە كىرىس تۇسىرەتىن دونور قالاعا اينالادى. مۇنداي جەتىستىككە ەلىمىز بويىنشا تەك ماڭعىستاۋ مەن اتىراۋ وبلىستارى جانە الماتى قالاسى يە. ولاردىڭ قاتارىنا ءتورتىنشى بولىپ, ەندى استانا قوسىلىپ وتىر. بيىلعى باستى تابىسىمىز دا وسى. ال, جەكە ومىرىمە كەلسەم, بيىل نەمەرەلى بولىپ جاتىرمىن. بۇل – باستى قۋانىشىم.
قالانىڭ كورىكتى بولماعى اعاشىنان
– ەلوردادا كەيبىر اعاشتاردىڭ وتالىپ جاتقانىن كورەمىز. قالانىڭ اجارىن اشىپ تۇرعان جاسىل جەلەكتى كەسۋ نەندەي قاجەتتىلىكتەردەن تۋىنداپ وتىر؟
– كەز كەلگەن اعاشتىڭ ءومىر ءسۇرۋ مەرزىمى بار. مىسالى, تەرەك اعاشى 40 جىلدان استام ءومىر سۇرەدى. تەز وسەتىن اعاش بولعاندىقتان كوگالداندىرۋعا كەڭىنەن قولدانىلادى. الايدا, تىرشىلىك ەتۋ مەرزىمى بىتكەننەن كەيىن اعاش-ەكەش اعاش تا قۋرايدى. ءسىزدىڭ كورگەنىڭىز وسىنداي قۋراعان اعاشتار بولار. ايتپەسە, جاڭادان جايقالىپ كەلە جاتقان جاس شىبىقتى كەسۋگە ەشكىمنىڭ قولى بارماس. استانا ەلورداعا اينالىپ, اۋماعى كەڭەيگەلى 19 مىڭعا جۋىق كارى اعاش وتالعان ەكەن. ەسەسىنە, سوڭعى بەس جىلدا ەلوردادا 150 اعاش وتىرعىزىلعان. تەك جازدىڭ وزىندە 10 ميلليون گۇل ەگىلەدى. بۇل دەگەنىڭىز – قىرۋار جۇمىس. استانانى جاسىل جەلەكتى قالاعا اينالدىراتىن مۇنداي شارۋالارعا ءار تۇرعىن اتسالىسسا دەيسىڭ.
اۆتوتۇراقتار سالاتىن ينۆەستور قاجەت
– استانا قالاسىندا كولىكتەر قوياتىن تۇراقتار تاپشى ەكەنى بەلگىلى. اسىرەسە, كەشكىلىك ۋاقىتتا تۇرعىندار كولىگىن قوياتىن جەر تاپپاي, قينالىپ جۇرەدى…
– بiز سوڭعى 5 جىلدىڭ iشiندە سالىنعان 341 تۇرعىن ءۇي كەشەنi مەن نىسانداردى تەكسەردiك. ولاردىڭ 169-ىندا كولiك قويۋعا ارنالعان ورىنداردىڭ جوق ەكەنi انىقتالدى. ساۋلەت-قالا قۇرىلىسى تالاپتارىنا سايكەس, قازىر كولىك تۇراعى جوبادا بولماسا, بiردە-بiر تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا رۇقسات بەرىلمەيدى. كولىك تۇراعى جوقتار – بۇل نورما زاڭعا ەنگىزىلگەنگە دەيىن سالىنعان نىساندار بولىپ تۇر. الايدا, بۇگىندە كەلىمدى-كەتىمدى كولىكتەرگە ارنالعان اۆتوتۇراقتاردىڭ جوقتىعى – كۇرمەۋلى ماسەلە بولىپ تۇر. ەگەر وسىنداي اۆتوتۇراقتار سالۋعا نيەتتى ينۆەستورلار بولسا, قۋانا-قۋانا, جەر تەلىمىن بەرەر ەدىك. ءتىپتى, ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدار سالۋعا دا قولۇشىن بەرەتىن بولامىز. قازىر اۆتوتۇراقتارعا دەپ الىپ قويعان 154 جەر ۋچاسكەسى تۇر. ەگەر ينۆەستور تابىلسا, بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە ءازىرمىز. ال, ءبىز سىرتتان كەلۋشiلەردىڭ كولiگiنە ارنالعان اۆتوتۇراقتار قۇرىلىسىنا بيۋدجەت قارجىسىن جۇمساي المايمىز. سەبەبi, بۇل – بيزنەس, باسەكەلى ورتا. بىراق, اۆتوتۇراقتار سالۋعا نيەتتى ينۆەستورلار بۇل بيزنەستىڭ يگىلىگىن كەيىن كورەتىنىنە سەنىمدىمىن.
مۇگەدەكتەردىڭ مۇددەسى ەسكەرۋسىز قالمايدى
– ەلوردادا 18 مىڭداي مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار تۇرادى. قۇرىلىس نىساندارىن سالعاندا ولاردىڭ جاعدايى قانشالىقتى ەسكەرىلىپ جاتىر؟
– قۇرىلىس نىساندارى مەن جاياۋ جۇرگىنشىلەر وتكەلدەرىن سالاردا مۇگەدەكتەردىڭ جاعدايى مىندەتتى تۇردە ەسكەرىلەدى. ءتىپتى, قوعامدىق كولىكتەردى ساتىپ الاردا دا ولاردىڭ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا ىڭعايلىلىعى نازارعا الىنۋدا. مىسالى, كەلەسى جىلى ءبىز گازبەن جۇرەتىن 350 اۆتوبۋس ساتىپ الماقشىمىز. تەحنيكالىق تالاپتار بويىنشا, ولاردىڭ بارىندە مۇگەدەك ارباسىنىڭ كىرىپ-شىعۋىنا ارنالعان كوتەرگىش قوندىرعى ورناتىلادى. ال, 2018 جىلعا قاراي استاناعا اكەلىنەتىن 1200-گە جۋىق جولاۋشىلار كولىگى تەگىس اۆتوبۋستىق ليفتىمەن قامتاماسىز ەتىلەتىن بولادى. مۇگەدەك جانداردىڭ ءجۇرىپ-تۇرۋىنا جاعداي جاسايتىن مۇنداي شارالار جالعاسىن تابا بەرمەك.
كىمنىڭ جەرى مەملەكەتكە قايتارىلادى؟
– ەلباسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا يگەرىلمەي جاتقان جەر تەلىمدەرى مەملەكەتكە قايتارىلىپ جاتىر. بۇل ماسەلە استانادا قانشالىقتى جۇزەگە اسىرىلۋ ۇستىندە؟
– جالپى استانا قالاسىنىڭ اۋماعى 71 مىڭ گەكتار جەردى الىپ جاتىر. سونىڭ 14 مىڭداي گەكتارى كەزىندە جەكەمەنشىككە بەرىلىپ, بۇگىندە يگەرىلمەي جاتىر. ونىڭ 2 مىڭداي القابى مەملەكەتتىڭ قورىنا قايتارىلدى. بارلىعى 6 مىڭ گەكتارعا جۋىق جەر تەلىمدەرىنىڭ ماسەلەسى قارالىپ, قوجايىندارىنا ۇيعارىم بەرىلدى. ەگەر ولار كەلەسى جىلدىڭ العاشقى جارتى جىلدىعىنا دەيىن تيەسىلى جەرىن يگەرىپ ۇلگەرمەسە, وندا جەردى قايتارۋ جونىندەگى ماسەلە سوتتا قارالاتىن بولادى.
اشىق اسپان استىنداعى امفيتەاتر اشىلادى
– استانالىق ساياباقتا امفيتەاتر اشىلادى دەگەندى ەستىدىك. بۇل جوبا قاشان جۇزەگە اسىرىلادى؟
– ەلوردانىڭ ساياباعى – 1960-شى جىلدارى نەگىزى قالانعان ەسكى نىسان. بۇل دەمالىس باعىنان جازدا ادام اياعى ۇزىلمەيدى. ءبىز ءۇش جىلدان بەرى استانالىق ساياباقتى قايتا جاڭعىرتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتىرمىز. بۇيىرتسا, كەلەسى جىلدىڭ 1 شىلدەسىنە دەيىن شارۋانىڭ ءبارى ەڭسەرىلەدى. ساياباقتى قايتا جاڭعىرتۋ بارىسىندا تۇرعىندار تىنىعاتىن ورىندى ودان ءارى ايشىقتاۋ ماقساتىندا امفيتەاتر سالۋدى قولعا الدىق. امفيتەاتردىڭ كورەرمەندەرگە ارنالعان 2 مىڭ ورىندىق زالى – ەسىل وزەنىنىڭ جاعاسىندا, ال ساحناسى سۋدىڭ ءدال ورتاسىندا ورنالاسپاق. اشىق اسپان استىنداعى ادەمى الاڭ تۇرعىنداردىڭ كوڭىلىنەن شىعارى ءسوزسىز.
استانانىڭ شەكاراسى كەڭەيتىلە مە؟
– استانا حالقىنىڭ سانى كۇننەن كۇنگە ءوسىپ كەلەدى. وسىعان بايلانىستى قالانىڭ شەكاراسى كەڭەيتىلسە دەگەن ۇسىنىس بار…
– مەن ءوز باسىم استانا قالاسىنىڭ شەكاراسىن كەڭەيتۋ ۇسىنىسىن قولدامايمىن. ويتكەنى, ول ءۇشىن ءبىراز شىعىن كەرەك. استانا ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتۋ دەڭگەيىنە ەندى عانا جەتتى. سوندىقتان قالانىڭ شەكاراسىن كەڭەيتىپ, جاڭادان قوسىلعان اۋماقتى اباتتاندىرۋعا قارجى جۇمساعىم كەلمەيدى.
جەڭىل رەلستەن گورى جەدەل اۆتوبۋس دۇرىس
– استانا قالاسىندا جەڭىل رەلستى كولىك جوباسى قاشان قولعا الىنادى؟
– ءبىز وسى ماسەلەنى جان-جاقتى وي ەلەگىنەن وتكىزىپ, بايىپتى ساراپتامالار جاساپ كوردىك. مىسالى, جەڭىل رەلستى كولىكتىڭ 21 شاقىرىمدى قۇرايتىن ءبىرىنشى جەلىسىنىڭ قۇرىلىسىنا قاجەتتى شىعىن 250 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى ەكەن. ال, تاڭداۋىمىز تۇسكەن ەكىنشى جوبا – ارنايى جولاقپەن جۇرەتىن جەدەل اۆتوبۋس باعىتتارى جەلىسىنىڭ ءدال وسىنداي ۋچاسكەسىنە بار بولعانى 85 ميلليارد تەڭگە جۇمسالادى. ەكى جوبانىڭ اراسىنداعى باعا ايىرماشىلىعى 151 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى. سوندىقتان, ءبىز ارنايى جولاقپەن بولىنگەن جەدەل اۆتوبۋس باعىتتارى جەلىسى جوباسىن قولعا الۋ تۋرالى كەلىسىلگەن شەشىم قابىلدادىق, بۇل جوبانىڭ ءبىرىنشى جەلىسىن 2016 جىلى اياقتاۋ جوسپارلانىپ وتىر.
يندۋستريالدىق پاركتىڭ الەۋەتى
– استانا قالاسىنداعى يندۋستريالدىق پاركتىڭ جۇمىستارى قالاي جۇرگىزىلىپ جاتىر؟ وندا قولعا الىنعان جوبالار مەن ينۆەستيتسيالار جونىندە ايتىپ بەرسەڭىز؟
– بۇگىندە «استانا – جاڭا قالا» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىنا قاراستى يندۋستريالدىق پاركتە 15 نىساننىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلىپ جاتىر. بۇدان بولەك, 15 نىساننىڭ جوباسى ازىرلەنۋ ۇستىندە. 2017 جىلعا قاراي يندۋستريالدىق پاركتە جۇمىس ىستەيتىن كاسiپورىندار جىلىنا 150 ميلليارد تەڭگەنىڭ ءونiمىن شىعاراتىن بولادى, ال بيۋدجەتكە تۇسەتىن سالىق 70 ميلليارد تەڭگەنi قۇراماق.
2010-2013 جىلدار ارالىعىندا يندۋستريالدىق پاركتىڭ 11 كاسىپورنى تاراپىنان 182 ميلليارد تەڭگەلىك تاۋار ءوندىرىلدى جانە قىزمەت كورسەتىلدى. سونىڭ ىشىندەگى بيىلعى جىلدىڭ ۇلەسى 73 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى. بۇل – قالانىڭ جالپى ونەركاسىپتىك ءونىمىنىڭ 36 پايىزى.
ۇلەسكەرلەردىڭ ءۇمىتى اقتالدى
– استانا قالاسىندا ۇلەسكەرلەردىڭ ماسەلەسى قانشالىقتى وتكىر تۇر؟ ۇلەستىك قاتىسۋمەن سالىنىپ, اياقتالماي قالعان قۇرىلىس نىساندارى قالدى ما؟
– كەزىندەگى داعدارىستان كەيىن قۇرىلىس نىساندارى تۇرالاپ, كوپتەگەن تۇرعىن ۇيلەر اياقتالماي قالعانى بەلگىلى. سونىڭ زاردابىن الدىمەن حالىق تارتتى. 2008 جىلى ەلوردادا ۇلەستىك قۇرىلىسقا قارجى قۇيىپ, كەيىن پاتەرىن الا الماي قالعان 45 مىڭعا جۋىق ادام بولدى. بۇل دەگەنىڭىز – 100 مىڭعا جۋىق تۇرعىن دەگەن ءسوز. ويتكەنى, ءار ۇلەسكەردىڭ ارتىندا وتباسى, بالا-شاعاسى بار. ەگەر ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن ۇكىمەت دەر كەزىندە شەشىم قابىلداماعاندا, بۇگىندە ولاردىڭ كۇنى نە بولار ەدى؟! سول كەزدە استانادا قۇرىلىسى ورتا جولدان توقتاپ قالعان 241 نىسان بولسا, سونىڭ ءبارى قازىرگى كۇنى تولىقتاي سالىنىپ, ىسكە قوسىلدى. ەندى تەك «تەرريتوريا كومفورتا» دەگەن تۇرعىن ءۇي كەشەنى قالدى. بۇل ءۇيدىڭ قۇرىلىسى كەلەسى جىلدىڭ ورتاسىندا بىتەدى دەگەن ءۇمىتىمىز بار. قازىر بۇل ماسەلە سوتتا قارالىپ جاتىر. سوتتىڭ تورەلىگى شىققاننان كەيىن, ماسەلە بىرجاقتى شەشىلەدى دەپ ويلايمىز.
پاتەر كەزەگىندە – 28 مىڭ ادام
– اۋىلدىق جەردە جيىرما-وتىز جىل جۇمىس ىستەگەن مۇعالىمدەر استاناعا اۋىسىپ, كەلگەن بويدا مەملەكەتتىك باعدارلاماعا قۇجات تاپسىرادى. ارينە, ەڭبەك وتىلىمەن باسپانالى بولادى. ەسەسىنە, وسىندا 10-15 جىل ەڭبەك ەتكەندەردىڭ پاتەرگە قولى جەتپەي ءجۇر. نەگىزىندە, ولاردىڭ تۇرعىلىقتى جەردە بەس جىل تۇرۋى شارت ەمەس پە؟
– جالپى, باسپانا ماسەلەسى – وتە كۇردەلى. جىل سايىن استاناعا شامامەن 50 مىڭنان استام ادام كوشiپ كەلەدi. مىسالى, وسى جىلى حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارى ەلىمىزدىڭ باسقا وڭىرلەرىنەن ەلورداعا قونىس اۋدارعان 101 283 مىڭ ادامدى تىركەگەن. ورتا ەسەپپەن الاعاندا, بۇگىندە باسپاناعا مۇقتاج جانداردىڭ سانى – 175 مىڭ. ارينە, قيىن شارۋا.
جىل سايىن 1 ملن 200 مىڭ شارشى مەتر ءۇي بەرىلۋدە. الايدا, ونىڭ ءبارىن مەملەكەت تاپسىرىپ جاتقان جوق. نارىقتىڭ تالابىمەن, كاسىپكەرلەردىڭ ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا پايدا بولىپ جاتقان پاتەرلەر. بۇگىنگى كۇندە قالا قورىنان پاتەر كەزەگىندە تۇرعانداردىڭ سانى – 28 مىڭ ادام. ولاردىڭ كوپشىلىگى – ۇستازدار, الەۋمەتتىك سالا قىزمەتكەرلەرى. ايتا كەتۋ كەرەك, بەس جىل ىشىندە التى مىڭنان استام وتباسى پاتەرگە يە بولدى. ءتۇسىنۋىمىز كەرەك, ءبىر جىلدا مۇنداي ماسەلەنى شەشۋ مۇمكىن ەمەس. بىراق, مەملەكەتتىك باعدارلاما بار, قۇرىلىس قارقىندى تۇردە جۇرۋدە, الداعى ۋاقىتتا بىرتىندەپ شەشىمىن تاباتىن بولادى.
التى اۋىلدىڭ ماسەلەسى شەشىلدى
– پرەزيدەنت استانا اۋماعىنداعى اۋىلداردى رەتكە كەلتىرۋدى تاپسىرعانى بەلگىلى. ەكىگە بولىنگەن قاراوتكەل اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى سۋ, جارىق, جىلۋ ماسەلەسى بويىنشا جۋرناليستەرگە ءجيى شاعىمدانادى. قاراوتكەلدىڭ قالاعا قوسىلۋى مۇمكىن بە؟
– استانا قالاسىنىڭ اۋماعى – 71 مىڭ گەكتار. بىراق, ىرگەلەس تۇرعان ەكى وبلىسپەن كەلىسە وتىرىپ, ۇكىمەتتىڭ شەشىمى بويىنشا قالا توڭىرەگىندەگى سەكسەن اۋىلدى ەسەپكە الدىق. استانادان وتىز شاقىرىم قاشىقتىقتاعى راديۋستا 56 مىڭ حالىق تۇرادى. ولار اقمولا جانە قاراعاندى وبلىستارىنا قارايدى. قازىرگى تاڭدا ولاردىڭ ماسەلەلەرىن شەشىپ بەرە المايمىز. دەسەك تە, ىسىرىپ تاستاپ وتىرعانىمىز جوق. ويتكەنى, ونداعى حالىق استاناعا كەلىپ جۇمىس ىستەيدى, بالالارىن مەكتەپكە بەرەدى, وسىندا ەمحانالارعا قارالادى. بۇل جونىندە ارناۋلى باعدارلاما قابىلداندى. بۇگىندە استاناعا قوسىلعان جيىرما اۋىل بار. وسىدان ءۇش جىل بۇرىن قالالىق ءماسليحات سول اۋىلداردىڭ ماسەلەلەرىن شەشۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. ونىڭ ىشىندە جول, ەلەكتر جەلىسىن جۇرگىزۋ جانە سۋ ماسەلەسى دە بار. مىنەكي, وسى قابىلدانعان ءۇش جوبا بويىنشا بۇگىندە التى اۋىلدىڭ ماسەلەسى تولىقتاي شەشىلدى. باسقا اۋىلداردا دا بولىنگەن قاراجاتقا سايكەس جۇمىستار ءجۇرىپ جاتىر. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – قالاعا قوسىلعان سول جيىرما اۋىلدىڭ ماسەلەسىن شەشۋ. قالعان اۋىلدار وبلىستىڭ جاعدايىنا بايلانىستى.
اۋلالار اباتتاندىرىلادى
– وسى جازدا ەسىل اۋدانىندا اۋلالار قالىپقا كەلتىرىلىپ, فۋتبول, باسكەتبول الاڭدارى سالىندى. جاتتىعۋ قوندىرعىلارى دا ورناتىلدى. كەشكىسىن سىرتقا شىعا قويمايتىن حالىق قازىر سپورتپەن اينالىسۋدا. كۇندىز بالالار ويناسا, كەشكىسىن ەگدە كىسىلەردىڭ سۇيىكتى ورنىنا اينالدى. ماسەلەن, «ديپلومات» كەشەنى جانىنداعى الاڭعا, ءتىپتى, چەمپيونات وتكىزۋگە بولادى. وسى جاقسى ءداستۇر بيىل باسقا اۋدانداردا جالعاسىن تابا ما؟
– اۋلالاردىڭ جاعدايى قالانىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنە اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز. جاس بالالاردىڭ دا, ەرەسەكتەردىڭ دە سول اۋلادا دەمالىپ جۇرگەنىن كورۋدىڭ ءوزى ءبىر عانيبەت. ارينە, اۋلانى جوندەۋگە كوڭىل ءبولىنىپ, ارناۋلى باعدارلاما قابىلداندى. قالادا ورتا ەسەپپەن الاتىن بولساق 1300-1400 اۋلا بار. ونىڭ 400-دەن استامى بىلتىر جوندەلدى. ءبىر ماۋسىمدا بۇل ماسەلەنى رەتتەپ تاستاۋ وڭاي ەمەس. قاراجات كەرەك. ەندىگى جىلى 400 بولماسا دا 200-250-گە جۋىق اۋلا جوندەۋدەن وتەدى.
ءجۇز مىڭ ادام جەر سۇراپ ءجۇر
– جۋىردا پرەزيدەنت استانانىڭ باس جوسپارى رەتكە كەلتىرىلگەنشە ەلوردا اۋماعىنان جەر بەرۋگە موراتوري جاريالادى. سۇرايىن دەگەنىم, بۇل ماسەلە قاشان رەتكە كەلتىرىلەدى, ازاماتتار قاي ۋاقىتقا دەيىن كۇتۋى كەرەك؟
– جەكە ءۇي سالۋعا جەر تەلىمىن بەرۋ ماسەلەسىنە بايلانىستى ەلباسىنىڭ تاپسىرماسى بار. ويتكەنى, قالاعا جاقىن اۋماققا ۇيلەر سالىنىپ, اۋىلدار پايدا بولۋدا. ولاردىڭ نە جولى جوق, نە جارىعى جوق, نە سۋى جوق. ەڭ باستىسى, جۇمىس ورىنى جوق. ونداي تۇرمىس كىمگە بولسا دا قولايلى ەمەس. تىيىم سالىنعانى دا سوندىقتان. بىراق, مەن باسقا ماسەلەنى ايتايىن. استانادا ون سوتىق جەر العىسى كەلەتىندەردىڭ سانى ءجۇز مىڭنان اسادى. بەرە الامىز با, بەرە المايمىز با؟ جوق. قالانىڭ مۇمكىندىگى جوق. ويتكەنى, 2025-2030 جىلعا دەيىن باس جوسپار بويىنشا بەرە الاتىن نەمەسە كوزدەلگەن جەردىڭ كولەمى 15 مىڭ ادامعا عانا جەتەدى. ونى حالىققا ءبولىپ بەرۋگە بولادى. بىراق, جوعارىدا ايتقانىمداي ينفراقۇرىلىمى جوق. ەرتەڭ ءۇي سالىپ العاننان كەيىن ولار كىمگە شاعىمدانادى؟ اڭگىمە شاعىمدانۋدا دا ەمەس, ماسەلە سول كىسىلەردى قياناتقا قالدىرماۋدا. سۋ, جارىق, جىلۋ بولماعان جەردە قالاي ءومىر سۇرۋگە بولادى؟ 15 مىڭ ادامعا بەرىلەتىن جەر تەلىمىنە ينفراقۇرىلىم جۇرگىزۋ ءۇشىن 1 ملرد دوللار قاجەت. ونى ءبىر ساتتە, ءبىر ۋاقىتتا بولە سالۋعا قالادا دا, ۇكىمەت قورىندا دا مۇمكىندىك جوق. بىرتە-بىرتە شەشىمىن تابادى.
استانانىڭ وزىندىك جولى بار
– استانا تمد مەملەكەتتەرى مەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق قاۋىمداستىقتىڭ قاي قالاسىنا قاراپ بوي تۇزەۋى ءتيىس؟
– مەنىڭ ويىمشا, ءاربىر قالانىڭ ءوز باعىتى مەن كوزدەگەن ماقساتى بار. ارينە, ءوسىپ-ونگەن, دامىعان قالالاردىڭ تاجىريبەسىن جيناپ, حالقىنا جاساعان جاعدايدى استاناعا الىپ كەلگىمىز كەلەدى. ححI عاسىردىڭ باسىندا قالىپاتاسىپ, دامىپ كەلە جاتقان استانا قالاسىنىڭ دا وزىندىك جولى بار. الدىمىزدا ماقسات ايقىن, جوسپار كوپ.
سۇرانىسقا ۇسىنىس سايكەس كەلسە يگى
– استانادا «بيزنەستىڭ جول كارتاسى» باعدارلاماسى قالاي جۇزەگە اسۋدا؟
– ايماقتىق يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى بويىنشا 87 ملرد تەڭگەنىڭ 19 جوباسى ىسكە قوسىلدى. 3 مىڭنان استام جۇمىس ورنى قۇرىلدى. بۇعان قوسا, 30 جوبا ىسكە اسىرىلۋدا. 2016 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ولاردى وندىرىستىك قولدانىسقا بەرۋ جوسپارلانعان. سول كەزدە سەگىز مىڭعا جۋىق جۇمىس ورىندارىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
استانا – ستۋدەنتتەردىڭ قالاسى. وسى رەتتە ەڭبەك نارىعىنداعى جاعدايدى ايتا كەتسەم دەيمىن. بيىل جوعارى وقۋ ورىندارىن ءۇش جارىم مىڭ تۇلەك بىتىرگەن. رەسمي دەرەككە سۇيەنسەك, ولاردىڭ 2100-ءى جۇمىسقا ورنالاسقان. قالعاندارى جۇمىسسىز. نەگە؟ وقۋدى ەندى بىتىرگەن ماماندارعا نەگە جۇمىس تابىلمايدى؟ ماسەلە, جوعارى وقۋ ورىندارىندا بولىپ وتىر. ولار وڭىرلىك, ەكونوميكالىق جانە ەڭبەك نارىعىنداعى جاعدايدى ەلەپ-ەسكەرمەي, سانگە اينالعان ماماندىقتارعا شەكتەۋسىز ستۋدەنت قابىلداي بەرەدى. وقۋ بىتىرۋشىلەردىڭ قولدارىندا ەكونوميست, زاڭگەر ديپلومدارى بار, ءبارى ءوز سالاسى بويىنشا جۇمىس ىستەگىسى كەلەدى. الايدا, سۇرانىس جوق. بۇل – الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ماسەلە. ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى وسىعان نازار اۋدارۋ كەرەك. قازىرگى ۋاقىتتا ءتيىستى شارا قابىلداماساق, ەڭبەك نارىعىندا ۇلكەن ماسەلە تۋىنداۋى مۇمكىن.
قاۋىپسىزدىك قىمبات
– «حانشاتىر» ساۋدا ءۇيىنىڭ الدىندا سالىنىپ جاتقان جەراستى جولىنىڭ قۇرىلىسى نەگە قىمبات؟
– بىرىنشىدەن, ءبارى نورماتيۆتىك تالاپتارعا سايكەس قاراستىرىلعان. ونداعى ماگيسترالدى, كارىزدىك, تاعى باسقا دا بارلىق جەلىلەردى كوشىرۋ قوماقتى قاراجات تالاپ ەتەدى. جەراستى جولىنىڭ قالا تۇرعىندارى ءۇشىن ماڭىزى جوعارى. ويتكەنى, مەرەكە كۇندەرى اتالمىش ساۋدا ۇيىنە 25 مىڭعا جۋىق حالىق بارادى. ونداعى قۇرىلىس جۇمىستارى – جول وقيعالارىن بولدىرماۋ, قالا تۇرعىندارىنىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان شارۋا.
جاسىل ايماق 75 مىڭ گەكتارعا جەتەدى
– قورشاعان ورتانى قورعاۋ مينيسترلىگى 2015 جىلعا دەيىن استانا ماڭىنداعى جاسىل ايماقتى 75 مىڭ گەكتارعا دەيىن ارتتىرامىز دەپ وتىر. وسى جۇمىستار قالاي جۇرگىزىلۋدە؟
– كەزىندە استانا كوشەدى دەگەندە, ەلدىڭ توقسان پايىزدان استامى سەنبەگەن ەدى. بۇگىندە ەلوردا ادەمى قالا بولدى. سول سەكىلدى, ەلباسى جاسىل ايماق تۋرالى باستاما كوتەرگەندە بۇعان دا كوبى سەنگەن جوق. ەستەرىڭىزدە بولار, ۇلكەن جيىنداردا مامانداردىڭ ءوزى «مۇمكىن ەمەس» دەپ سەنىمسىزدىك تانىتتى. بىراق, بۇگىنگى كۇنى 65 مىڭ گەكتار جاسىل ايماعىمىز بار. وسىعان جەتكەندە, 75 مىڭعا دەيىن جەتكىزۋدە ەشقانداي ماسەلە بولمايدى. ءبارى رەتىمەن جۇزەگە اسۋدا. ەلباسى باس جوسپارىمىزدىڭ مەكەمەسىندە بولعان كەزدە مۇنى ناقتىلاپ ايتتى.
گۇلميرا ايماعانبەت,
قىمبات توقتامۇرات
