استانالىق مايدانگەر قاماتاي توقاباەۆ 1942-جىلى 18 جاسىندا مايدانعا اتتانعان.
ورiمدەي جاستاردان قۇرالعان ديۆيزيانى ستالينگراد تۇبiندەگi الاپات سوعىسقا جiبەرگەن. قان مايداندا ولار پاۋليۋس باسقارعان نەمiس اسكەرلەرiنە جويقىن سوققى بەردى. سوعىستىڭ اياقتالۋىنا از قالعاندا چەح پاتريوتتارى نەمiس باسقىنشىلارىنىڭ پراگانى ەكiنشى بەرلينگە اينالدىرماق بولعان سۇرقيا ساياساتىن بiلiپ قويىپ, قارسى تۇرادى. وسى سوعىستا ەلوردالىق مايدانگەر دە چەح ازاماتتارىمەن بىرگە, جاۋدىڭ سوققىسىنا توتەپ بەردى.
قاماتاي اتانىڭ ايتۋىنشا, سوعىستىڭ نەگiزگi اۋىرتپالىعى سوۆەت اسكەرلەرiنە تۇسكەن. سۇراپىل شايقاستا ول سەرجانت بولىپ, بولىمشە باسقارعان. وسى بولىمشەگە ۆلتاۆا وزەنi ارقىلى وتەتiن كوپiردi كۇزەتۋ قاتاڭ تاپسىرىلعان كورىنەدى.
1945 جىلى 5 مامىردا چەحوسلوۆاكيانى فاشيزمنەن ازات ەتۋدە بiرنەشە تانك جولعا شىعادى. قاماتاي اقساقالدىڭ قارۋلاسى يۆان گونچارەنكو مiنگەن تانك مانەس كوپiرiنە بiرiنشi بولىپ كەلەدi. «الايدا جاۋ تانكiسi سوققى بەرiپ, زەڭبiرەكتiڭ استىنا الدى. ءسويتiپ مايدانداس دوسىم گونچارەنكو قازا تاپتى. جولداستارىم قاتتى جارالانسا دا, ونى جەرگiلiكتi گوسپيتالعا جەتكiزدى. ايتايىن دەگەنىم, لەيتەنانت يۆان گونچارەنكو مiنگەن تانك ءنومiرi 23 بولاتىن. ول بiزدi باستاپ ءجۇردi. مەن 24 ءنومiرلi تانكتە بولدىم. وسى شايقاستا جاۋىنگەر جولداسىم جاقيا كانگۋجيننiڭ وڭ قولى جارالاندى.
بۇگىندە قارۋلاسىم مىنگەن اتاقتى 23-تانك پراگانىڭ ورتالىق الاڭىنا قويىلعان. كەزiندە ەسكەرتكiشتiڭ اشىلۋىنا اتاقتى سوۆەت مارشالى يۆان كونەۆ قاتىسقان. ال گونچارەنكونىڭ ەرلiگi تۋرالى «ستالنىم تارانوم» اتتى كiتاپ جازىلدى. تانك ەكيپاجىنىڭ امان قالعان باسقا مۇشەلەرiنە زور قۇرمەت كورسەتiلدi. ءبارi «پراگا قالاسىنىڭ قۇرمەتتi ازاماتى» اتاعىن الدى»,–دەيدى اتامىز بىزبەن اڭگىمە بارىسىندا.
وسىدان ەكى جىل بۇرىن جەڭiس تويىن تويلاۋعا پراگا قالاسىنا شاقىرتۋ العانىمدا, ەڭ الدىمەن قارۋلاسىم مiنگەن تانكiنi وز كوزiممەن كورگiم كەلدi, دەيدى مايدانگەر اتا. الايدا 65 جىل وتكەننەن كەيiن كورەم دەگەن ءۇمiتi اقتالماپتى. الاڭدا تۇرعان سوۆەت تانكيستەرiنە قويعان ەسكەرتكىشتi 1991 جىلى الىپ تاستاپتى. اتاقتى تانكiنiڭ ءوزىن تەحنيكالىق مۇراجايعا جiبەرiپتi. «مەن گونچارەنكو قازا بولعان جەردi كوردiم. سول بiر سۇراپىل جىلدار كينو لەنتاسى ءتارiزدi كوز الدىمنان وتە شىقتى. مايدان دالاسى, نەمiس ماشينالارى, قارۋلاس دوستارىم, وتان ءۇشiن وپات بولعان بوزداقتار, قىزىل قانعا بويالعان جاۋىنگەرلەر…, – دەپ اتامىز كوزiنە جاس الدى.
مايدانگەردىڭ ايتۋىنشا, 9 مامىر كۇنi پراگا الاڭىندا ارداگەرلەردi چەحيا پرەزيدەنتi ۆاتسلاۆ كلاۋس قۇتتىقتاپتى. قورعانىس مينيسترi مارتين بارتاك قاماتاي توقاباەۆتىڭ كەۋدەسiنە مەدال تاعىپ, قۇرمەت كورسەتكەن. جانە اتامەن بiر پولكتا بولعان ارداگەر جاقيا كانگۋجين اقساقالدى دا مەدالمەن ماراپاتتاپتى.
جاسى كەلگەنiنە قاراماستان قاماتاي توقاباەۆ ءبىزدىڭ گازەتىمىزدىڭ بەلسەندى وقىرمانى ەكەن. بۇگىنگى جاستاردىڭ تاربيەسىنە, ولاردىڭ وتان الدىنداعى پارىزىن ابىرويمەن اتقارۋىنا, سونداي-اق جەتكىنشەكتەرگە پاتريوتتىق سەزىمدى ءسىڭىرۋ قاجەتتىگىن جەتىلدىرۋدە الاڭدايتىنىن جەتكىزدى.
گۇلميرا ايماعانبەت
