اليمەنت تولەمەگەن جازاعا تارتىلادى

ەلىمىزدە اليمەنت ءوندىرىپ الۋ ماسەلەسى وتە وزەكتى كۇيىندە قالىپ وتىر. قۇزىرلى ورگاندار تاراپىنان نەبىر امالدار جاسالىپ جاتسا دا وزگەنىڭ تاربيەسىندە قالعان بالاسىنا قارايلاسپاق تۇگىلى ءحالىن سۇرامايتىنداردىڭ سانى ازايار ەمەس. سونىڭ سالدارىنان ەلىمىزدە 350 مىڭنان استام بالا زاڭ بويىنشا تولەنۋى ءتيىس اليمەنتكە قول جەتكىزە الماي كەلەدى. ال قاشقىن اكەلەردىڭ اليمەنت قارىز كولەمى 2 ملرد تەڭگەگە جۋىقتاعان. ءبىر عانا استانا قالاسىنىڭ وزىندە 7 مىڭنان استام بالا وزدەرىنە تيەسىلى 400 ملن تەڭگە كولەمىندەگى اليمەنتىن الا الماي ءجۇر.

ءبىر قۋانتارلىعى, ءوز بالاسىنا اقشا تولەمەس ءۇشىن سان ءتۇرلى ايلا-شارعىعا بارىپ, جۇمىس ورىندارىن جاسىرىپ, جالاقىسىن بۋحگالتەريا ارقىلى بىرنەشە ەسە تومەندەتىپ نەمەسە دۇنيە-مۇلكىن جاقىن-جۋىقتارىنىڭ اتتارىنا جازدىرىپ قويىپ تايراڭداپ جۇرگەن مۇنداي اكەلەرمەن قۇزىرلى ورگاندار مىقتاپ كۇرەسە باستادى. اليمەنت تولەمەگەن ازاماتتارعا زاڭ اياسىندا قاتاڭ شارالار قولدانىلىپ, كەرەك بولسا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە دە تارتىپ جاتىر. تۇراقتى جۇمىسى بارلارىنا اليمەنت تولەۋگە ماجبۇرلەنسە, جۇمىسسىزبىن دەپ سىلتاۋ ايتاتىندارعا ەڭبەك ەتىپ قارىزىنان قۇتىلۋدى تالاپ ەتىلىپ وتىر. ۋاقىتىندا تولەمەسە ءىرى كولەمدە ايىپپۇل سالىپ, زاڭعا كونبەي, قيعىلىق سالعاندارىنا 3 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى قولدانىلا باستادى.

جۇمىسقا ورنالاسۋعا جاردەمدەسەدى
اسىرەسە استانا قالاسىندا بۇل ماسەلەگە ايرىقشا ءمان بەرىلىپ جاتىر. اليمەنت ماسەلەسىن شەشۋ ماقساتىندا استانا قالاسى ادىلەت دەپارتامەنتى, جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى جانە استانا قالاسىنىڭ الماتى اۋدانىنىڭ اۋداندىق پروكۋراتۋراسىمەن بىرلەسىپ, العاش رەت اليمەنت تولەمدەر بويىنشا قارىزدارى بار جانە جۇمىسسىز بورىشكەرلەرگە ارنالعان بوس جۇمىس ورىندار جارمەڭكەسىن وتكىزدى. اتالمىش ەڭبەك جارمەڭكەسىندە قۇرىلىس, ونەركاسىپ, جىلۋ ەنەرگەتيكا, كۇزەت, قالا ايماقتارىن اباتتاندىرۋ, كولىك جانە كوممۋنالدىق قىزمەت سالاسى بويىنشا 20-دان استام مەكەمە قاتىسىپ, 150-گە جۋىق بوس جۇمىس ورىندارىن ۇسىندى. ارتىنشا بۇل ءۇردىس جاڭاشا سيپات الىپ استانا قالاسىنىڭ پروكۋرورلارى «اليمەنت بەرەشەگىن ازايتۋ» دەپ اتالاتىن ارنايى جوبانى ىسكە قوستى. «وسى ماقساتتا استانا قالالىق اكىمدىگىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى, بيزنەس وكىلدەرى جانە قۇرىلىس كومپانيالارىمەن ىنتىماقتاستىق ورناتا وتىرىپ بورىشى بار اكەلەردى جۇمىسپەن قامتۋ جوباسىن قولعا الىپ وتىرمىز. جۇمىسسىز رەتىندە تىركەۋدە تۇرعان ەكى مىڭ ازاماتتى ماماندىقتارى مەن يگەرگەن كاسىپ تۇرلەرى بويىنشا كاتەگوريالارعا ءبولىپ, كومپانيالارعا سۇراۋ جىبەردىك. قازىردىڭ وزىندە استانا قالاسىنداعى بەدەلدى ەكى قۇرىلىس كومپانياسىنان ەلەكتر مامانى, سانتەحنيك سياقتى ماماندار بويىنشا 500 ۇسىنىس كەلىپ ءتۇستى. سونىمەن قاتار, «Naimi.kz» ينتەرنەت سايتىمەن ىنتىماقتاستىق ورناتىپ, اليمەنت بو­يىنشا قارىزى قالىپتاسقان ادامداردى سايتقا تەگىن تىركەۋ تۋرالى كەلىستىك. بۇل سايتقا كۇنىنە ەكى جۇزگە جۋىق ادام تىركەلەدى ەكەن. سونداي-اق, فەيسبۋك الەۋمەتتىك جەلىسىندە «ەڭبەك-اليمەنت» پاراقشاسىن تىركەدىك. بۇل پاراقشاعا بورىشكەرلەر ءوز رەزيۋمەلەرىن ورنالاستىرا الادى» دەيدى استانا قالالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ سوتتاردا مەملەكەت مۇددەسىنە وكىلدىك ەتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى بەرىك اداموۆ.

بۇل جوبا ءوزىنىڭ تيىمدىلىگىن الدەن-اق كورسەتە باستادى. بۇگىندە بورىش­كەرلەردىڭ العاشقى لەگى, ياعني, 400-دەن استام ادام «بازيس-ا», «قۋات» سەكىلدى ءىرى قۇرىلىس كومپانيالارىنا جۇمىسقا ورنالاسىپ ۇلگەردى. ولاردىڭ قاتارىندا ەلەكتريكتەر, سانتەحنيكتەر, مونوليت قۇيۋشىلار جانە جاي جۇمىسشىلار بار.

پروكۋرورلاردىڭ ايتۋىنشا, جوبا­نىڭ نەگىزگى ماقساتى – اليمەنتشى اكە­لەردى جاپپاي جازاعا تارتۋ ەمەس ولاردىڭ الدىن الۋدى كوزدەيدى. ياعني اليمەنت بەرەشەگىن تولەمەي جۇرگەن بورىشكەرلەردى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ. ويتكەنى بۇگىنگى تاڭدا تۇراقتى جۇمىسىنىڭ جوقتىعىنا بايلانىستى اليمەنت تولەي الماي وتىرعان اكەلەر كوپ. ماسەلەن, استانا قالاسى بويىنشا اليمەنت تولەۋگە مىندەتتەلگەن 19 مىڭ ادامنىڭ ەكى مىڭعا جۋىعى جۇمىسسىز رەتىندە تىركەلگەن. «بۇگىندە قالامىزدا اليمەنت تولەمدەرىن تولەۋدەن مۇلدەم جالتارىپ جۇرگەن 910 بورىشكەر بار. ولار رەسمي تۇردە ەش جەردە جۇمىس جاسامايدى نەمەسە ەشقانداي جىلجيتىن جانە جىلجىمايتىن مۇلىكتەرى تىركەلمەگەن. بۇل شارالاردىڭ بارلىعى كامەلەتكە تولماعانداردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ, اليمەنت تولەۋشىلەردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋدى كوزدەيدى. جالپى رەس­پۋبليكا بويىنشا, مەملەكەتتىك سوت ورىنداۋشىلاردىڭ قولىندا اليمەنت ماسەلەسىنە قاتىستى 220 مىڭ ءىس جاتىر. تەك استانا قالاسىنىڭ ادىلەت دەپارتامەنتىنىڭ وزىندە اليمەنتتىك تولەمدەردى ءوندىرۋ بويىنشا 18 412 ءىس تىركەلگەن» دەيدى استانا قالاسى ادىلەت دەپارتامەنتىنىڭ اليمەنتتىك تولەمدەردى ءوندىرۋ ءبولىمىنىڭ مەملەكەتتىك سوت ورىنداۋ­شىسى ايدانا زاميروۆا.

جۇرگىزۋشى كۋالىگىنەن ايىرادى
اليمەنت ماسەلەسىن شەشۋگە ارنالعان شارالار مۇنىمەن شەكتەلىپ وتىرعان جوق. بىلتىردان بەرى استانا قالاسىندا بورىشكەر اكەلەردى جۇرگىزۋشى كۋالى­گىنەن ايىرۋ جازاسى قولدانىلىپ كەلەدى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا, بۇگىندە استانا قالاسىندا 200-گە جۋىق ادام كولىك جۇرگىزۋ قۇقىعىنان ايىرىلىپتى. اسىرەسە, بورىشكەرلەردىڭ ەل اۋماعىنان شىعۋىنا شەكتەۋ قويۋ شاراسى جەمىستى بولىپ وتىر. 2016 جىلدىڭ 8 اي ىشىندە قالا بويىنشا 1700 بورىشكەرگە شەكتەۋ قويىلعان. وسىنىڭ ناتيجەسىندە جاز مەزگىلدەرىندە دەمالۋعا نەمەسە شەكارالاس ەلدەرگە جۇمىس ىستەۋگە شىققىلارى كەلگەن بورىشكەرلەردىڭ كوبى قارىز سومالارىن بىردەن تولەيتىن بولعان.

سونىمەن قاتار اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ, بورىشكەردىڭ مۇلكىن تاركىلەۋ جازالارى دا قولدانىلىپ كەلەدى. «بيىل جىل باسىندا بالاسىنا 1,5 ملن تەڭگە اليمەنت قارىز بولعان ءبىر ازاماتتىڭ مۇلكىن تاركىلەۋ تۋرالى شەشىم قا­بىلدادىق. مۇلكى بۇل قاراجاتتان ءال­دە­قايدا قىمبات ەكەنىن تۇسىنگەن اكە كەلىسىمگە كەلە وتىرىپ, بىردەن الي­مەنت تولەپ بەردى. بۇگىنگە دەيىن جال­پى قالا بويىنشا 154 بورىشكەر اكىم­شىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى. تۇرعىلىقتى مەكەنجايىن انىقتاۋ ءمۇم­كىن بولمايتىن اليمەنتتىك بورىش­كەرلەرگە سوت ارقىلى ىزدەۋ جاريا­لا­نىپ جاتىر» دەيدى استانا قالالىق پرو­كۋراتۋراسىنىڭ سوتتاردا مەملەكەت مۇددەسىنە وكىلدىك ەتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى بەرىك اداموۆ.

بۇركىت نۇراسىل