جەلمەن بىرگە كوتەرىلگەن اقشۋلان تولقىندار جاعاعا كەلىپ سوقتىعىپ, تۇمسىعى سۋعا باتىپ جاتقان قايىقتى ءبىر ىرعاپ قويادى. اق قانات شاعالالار اۋدارىلىپ-توڭكەرىلگەن تولقىندار مەن ەسكەك جەل اراسىندا شارق ۇرىپ, شاباق ىزدەيدى. ال, بيىك جار قاباقتا كەكىلى توگىلگەن نەمەرەسىن تىزەسىنە وتىرعىزىپ, قۇشىرلانا يىسكەپ وتىرعان قاۋمەت ساقالدى قاريا الىس كوكجيەككە كوز تاستايدى. «اتا الاقانى» دەپ اتالاتىن سۋرەتشىنىڭ وسىناۋ تۋىندىسى تابانىندا تۋعان جەردىڭ ىستىق قۇمىنىڭ تابى قالعان جاننىڭ الىستان ۇزدىككەن اڭسارىن بايقاتقانداي. تاياۋدا عانا, كونستيتۋتسيا كۇنى قارساڭىندا تاۋەلسىزدىك سارايىندا اشىلعان سۋرەتشى سارسەنباي اليەۆتىڭ كورمەسى «تۋعان جەر» دەگەن ورتاق اتاۋعا وسىلاي ساياتىنى ءسوزسىز.
سۋرەتشى سارسەنباي اليەۆتىڭ شىعارماشىلىعىمەن بۇرىننان تانىسپىز. شۇبات شايقاپ, شۋدا سوزعان اۋىلدا, سالمەن اتاسىنىڭ باۋىرىندا وسكەنىن, سۋرەتشىلىك دەگەنگە العاش رەت اۋدان ورتالىعىنا ءبىر كەلگەندە ديريجەر رىسپاي عابديەۆتىڭ پورترەتىن كورىپ, ىشتەن بىردەڭە تۇرتكەندەي سەزىمگە ەرگەنىن ايتاتىن. سول سارسەكەڭ جىل اينالىپ, ءتيىستى ەڭبەك دەمالىسى تيگەندە قۇرامالى مولبەرتىن اسىنىپ, باياعى بالا داۋرەننىڭ ءىزى قالعان دالانى ىزدەپ ءيىر-ءيىر جولدارعا تۇسەدى, قيىر-قيىر قۇمداردى كەزەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا, تابيعات يديللياسى ءوزى قازىر مەكەن ەتكەن جەتىسۋ جەرىمەن سالىستىرۋعا كەلمەسە دە, سايىن دالاسىنىڭ, سارتۇبەك اۋىلىنىڭ ءجونى بولەك. انەۋبىر جىلدارى عوي, تۋعان جەرىن ارالاپ كەلىپ سارسەكەڭ كوپ قاباتتى ءۇيدىڭ جەرتولەسىندە ورنالاسقان ۇياداي شەبەرحاناسىنا كىرىپ الىپ, شالاعالايلاپ سالعان شاعىن ەتيۋدتەرىن كەنەپ بەتىندەگى كەڭىستىككە اسىقپاي ءتۇسىرىپ, ءتۇسىن كەلتىرىپ جاتقانى. قاس قارايعاندا عانا جەر ۇستىنە شىعاتىن جىگىت اعاسىنىڭ ەڭبەكقورلىعىنا ءتانتى بولىپ «و, سارسەنباي اعامىز, قىلۋەتىنەن شىقتى» دەپ قۋاناتىنبىز.
وسى ورايدا, تاعى ءبىر تالانتتى قىلقالامشى شايمەردەن ساريەۆتىڭ پەرزەنتتىك ىقىلاسپەن سالعان «زابۋىرىن» كارتيناسى كوز الدىمىزعا كەلە قالادى. ونەرتانۋشىلار ونى بۇيىعى جاتقان بۇيرات قۇمداردىڭ بوياۋىن ءدال بەرگەنى ءۇشىن جوعارى باعالايتىنىن بىلەمىز. ءبىر جاعى ول قىلقالامشىنىڭ اقىرعى كارتيناسى بولعانى ءۇشىن دە قۇندى.
ال, سارسەنباي اليەۆ سۋرەتتەرىندە سول قۇم قۇنداعىنداعى اۋىلداردىڭ قازىرگى تىرشىلىگى, بالكي, كەيبىر ساتتەرىندە ءبىر جاسىرىن مۇڭى شاڭ بەرىپ قالادى. ماسەلەن, مىجىرايعان توقال تام مەن تاقىر جەردەن تالعاجاۋ ىزدەگەن قارا-قۇرا مال («اۋىل شەتىندە»), جولدىڭ ارعى بەتىندەگى شىعىرى يزەڭدەپ, جەر توسىنەن ماي سورىپ جاتقان مۇناي سكۆاجينالارى مەن جاڭبىرعا شولىركەگەن ءشول دالادا شوگىپ جاتقان تۇيەلەر («باقىتتى بالالىق شاق», «جول بويىندا»), جاعادا ەسكەگىن كۇنگە كەپتىرىپ, سۇلاي توڭكەرىلىپ جاتقان قايىقتار («تال تۇستە», «تىنىشتىق») سونداي اسەر قالدىرادى.
تاعى ءبىر توپتاماسىندا سول تۋعان ءوڭىردىڭ تاريحىنا بويلايسىڭ. «جايىق اسۋ», «قايران نارىن» وتارلاۋشىلىق ساياساتتىڭ ىعىستىرۋىمەن شۇرايلى جەردەن ايىرىلىپ, قۇمدى وزەككە قايعىسىن ارقالاي قۇلاعان قالىڭ ەلدىڭ كوز جاسىن, ال ايدالاداعى قۇلپىتاس ۇستىنە قوناقتاعان ناۋرىزەك قۇس سول ۇركىنشى جۇرتتىڭ ءسونىپ جانعان ءۇمىتىن («ناۋرىزەك») بەينەلەگەندەي بولادى.
جالپى, سارسەنباي اليەۆتىڭ بارعان جەرىنەن الىپ قايتاتىن «بازارلىعى» دا – سول جەردىڭ سۇلۋ تابيعاتى. «يماناق. ساكەن تۋعان اۋىلدا», «بۋراباي ەتيۋدتەرى», «بەتباقدالا» سىندى تابان تيگەن جەردەن تابارىك قىلعان تۋىندىلار سۋرەتشىنىڭ تاقىرىپ تۇرعىسىندا تۇتاستىعىن تانىتادى.
سارسەنباي اليەۆ قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعىنا تەك 2007 جىلى عانا ءوتىپتى. ال, وعان دەيىن سوناۋ 1984 جىلى اشحابادتا وتكەن جاس سۋرەتشىلەردىڭ بۇكىلوداقتىق سيمپوزيۋمى, اتىراۋ ونەر مۇراجايىنداعى (2002), ودان كەيىنگى «ۇلار» (2003), «ارت» گالەرەيالارىنداعى (2008) ءبىردى-ەكىلى كورمەسى بولماسا, ونەر سۇيەر قاۋىم الدىندا قادىرىن كەتىرىپ كوپ كولبەڭدەيتىندەردىڭ قاتارىنان ەمەس ەكەنىن بايقاتتى.
اتا الاقانىن ۇمىتپاعان, اتامەكەنىن ۇلىقتاعان, كوپ جىلعى ەڭبەكتىڭ وتەۋىندەي بىلتىر عانا «مادەنيەت سالاسىنىڭ ۇزدىگى» توسبەلگىسىن تاعىنعان سۋرەتشى سارسەنباي اليەۆتىڭ بۇل ەسەپ بەرۋ كورمەسىنە جيىنى 53 كەسكىندەمەسى قويىلىپتى. كورمە قىركۇيەك ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن جالعاسادى.
ادىلبەك جاپاق
