مەدەت سالىقوۆ, سازگەر, پرەزيدەنت وركەسترىنىڭ جانە «الامان» توبىنىڭ ءانشىسى
– ونەر جولىنا تۇڭعىش قادامىڭىز قالاي باستالدى؟ ءسىز ونەر كورسەتكەن العاشقى ۇلكەن ساحنا ەسىڭىزدە مە؟
– نەگىزىنەن, مەنىڭ بويىما ونەر اتاۋلىسى انانىڭ اق سۇتىمەن, اتانىڭ قانىمەن كەلگەن دەسەم بولادى. ناعاشى جۇرتىم دا, ءوز جۇرتىم دا ونەردەن كەندە ەمەس. العاش قولىما دومبىرا ۇستاتقان اكەم ەدى. ماندولين, كۇيتاباقتار ساتىپ اپەردى. مەنى باپتاپ, باۋلىعان سول كىسى. العاشقى ونەر جولىمدى مەكتەپ ساحناسىنان باستادىم. ال العاشقى ونەر كورسەتكەن ەڭ ۇلكەن ساحنام – تۋعان جەرىم اياگوز اۋدانىندا. ناۋرىز مەرەكەسىنە وراي وتكەن كەشتە بارلىق سوۆحوزداردان جيىلعان جۇرتشىلىق الدىندا ءان سالعانىم ەسىمدە.
– ءسىزدى سەزىم پەرنەسىن باسقان سازگەر رەتىندە بەلگىلى اقىن قالقامان سارين جازعان «جىبەك سەزىم» انىڭىزدەن كەيىن تاني باستادىق. سەرىكزات دۇيسەنعازيننىڭ سوزىنە جازىلعان ءاندەرىڭىز دە ءبىرتالاي. مۇنان وزگە تاعى قانداي اقىندارعا ءسوز جازدىراسىز؟ اندەرىڭىزگە ءسوزدى قالاي تاڭدايسىز?
– مەن تەك قانا قالقامان مەن سەرىكزاتتىڭ ولەڭدەرىمەن عانا شەكتەلمەيمىن. وزگە دە كوپتەگەن اقىندارمەن شىعارماشىلىق بايلانىستامىن. ارنايى تاپسىرىس بەرمەسەم دە, كىتاپتارىنا قارايمىن. ەرعوجا ءتىلەپبەرديەۆكە, جاس اقىن ءارى ءوزىمنىڭ جەرلەسىم جۇلدىزاي ىسقاققا ءبىراز ءاندەرىمە ءسوز جازدىرىپ ءجۇرمىن.
– ءبىر كەزدەرى ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە اننەن ساباق بەرگەن ەكەنسىز. وقىتقان شاكىرتتەرىڭىزدىڭ قانداي جەتىستىكتەرىمەن ماقتانا الاسىز؟
– ول جوعارى وقۋ ورنىندا ءداستۇرلى اندەرگە باۋليتىن سىنىپتى مىرزاتاي جولداسبەكوۆ اعامىز اشقان ەدى. الايدا, كوپ ۇزاماي جابىلىپ قالدى. سوندىقتان ۋنيۆەرسيتەتتە نەبارى 2-3 جىل عانا اننەن ساباق بەردىم. ونداعى شاكىرتتەرىمنىڭ بىرەۋى ونەر سالاسىنا, ەكىنشىلەرى باسقا ماماندىققا بەت بۇردى. «جىگىت سۇلتانىنا» قاتىسىپ, ونەرىمەن ەلگە تانىلىپ جۇرگەن ەردوس دەگەن شاكىرتىم بار. جالپى, اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي كوپ شاكىرتىم جوق. ءوزىم ساحنادا جۇرگەننەن كەيىن, ەكىجاقتى بولمايىن دەپ, بۇل ماسەلەنى الداعى جىلداردىڭ ەنشىسىنە قالدىرىپ وتىرمىن, كەيىن ۋاقىتى كەلەر.
– بالالارىڭىز ءسىزدەردىڭ جولدارىڭىزدى قۋعانىن قالار ما ەدىڭىز؟
– قازىر بالالارىم كىشكەنتاي عوي. ەسەيگەننەن كەيىن ولارمەن ساناسپاۋعا بولمايدى. «جوق, سەن وسى سالاعا, سەن مىناۋ سالاعا باراسىڭ» دەپ ايتا المايتىنىمىز انىق. قىز بالاعا ونەر جولى اۋىرلاۋ بولادى. ونى ءوزىم بايقاپ تا ءجۇرمىن. جولداسىم كلارا دا ونەر ادامى. جۇرەك تۇكپىرى قالاماي تۇرسا دا, بالالارىمنىڭ تاڭداۋى ونەر بولسا, قارسىلىق بىلدىرمەيمىن. تاڭداۋدى وزدەرىنىڭ ەنشىسىنە قالدىرامىن.
– ءبىر سۇحباتىڭىزدا تۇركيادا بولعانىڭىزدى ايتا كەلىپ, «تۇرىكتەر «قازاق حالقىنىڭ ەسترادالىق اندەرى ورىستاردىڭ انىنە ۇقسايدى» دەپ قويىپ قالدى» دەگەن ەكەنسىز. سىزدىڭشە, مۇنداي پىكىردىڭ تۋىنا نە سەبەپ بولدى؟
– سەبەبى, ەلىمىز جەتپىس جىل بويى كەڭەس وداعىنىڭ بودانى بولىپ كەلۋى مادەنيەتىمىزگە اسەر ەتپەي قويمادى. ورىس مادەنيەتى ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىزگە از دا بولسا ءسىڭىستى. مەن ءداستۇرلى ءاننىڭ دە, ەسترادالىق ءاننىڭ دە قانداي ەكەنىن بىلەمىن. ويتكەنى, زەرتتەدىك, سارالادىق. شىنى كەرەك, ەسترادالىق اندەر ورىستاردىڭ انىنە ۇقسايدى. قازىرگى تاڭدا تىپتەن تەلەديدارداعى باعدارلامالاردىڭ ءوزى كورشى رەسەيدەن الىنادى ەمەس پە؟ موڭعوليانىڭ ەسترادالىق ءانى بىزگە مۇلدەم ۇقسامايدى. ولار نەگە ورىستان المايدى؟ ولار دا اۋەلدە رەسەيدىڭ ىقپالىندا بولدى عوي. ويتكەنى, موڭعولدار اندەرىن ەۋروپادان الادى دا, ۇلتتىق كالوريتىن قوسىپ, مۇلدەم باسقا جاڭا دۇنيە شىعارادى. ال بۇل بىزگە ەندى-ەندى كەلە جاتىر.
– شىنى كەرەك, بۇگىنگى تاڭدا شەتەلدىڭ ءانىن قازاقشا سويلەتەتىن انشىلەر كوبەيىپ كەتتى. ءسىزدىڭ رەپەرتۋارىڭىزدا مۇنداي اندەر كەزدەسە مە؟
– راس. ونداي اندەر قازىر كوپ. بىراق ءوزىم ءدال بۇلايشا انگە «جيەندىك» جاساپ كورمەپپىن. راسىندا, كەيبىر اندەر قازاقتىڭ ءتول ءانى سياقتى ءساتتى شىعىپ جاتادى. مىسالى, پولياكتىڭ «توقتاڭىز, سۇلۋ قىز, سۋ ىزدەگەن» دەگەن ءانى قازاققا ابدەن ءسىڭىپ كەتكەن. قازاقتىڭ تابيعاتىنا كەلىپ جاتسا, شەت ەلدەن كوشىرىلگەن اندەر ءتول انىمىزدەي بولىپ كەتۋى مۇمكىن. بۇل, ارينە, جاقسى. ال ءبىزدىڭ تابيعاتىمىزعا, مەنتاليتەتىمىزگە جات دۇنيەلەر كوشىرىلىپ جاتسا, وندا ونىڭ قاجەتى جوق.
– الداعى ۋاقىتتا قانداي باعىتتا ءان جازعىڭىز كەلەدى؟
– «جازىلماي قالدى-اۋ» دەگەن دۇنيە كوپ. سازگەرلەرىمىزگە قۇلاققاعىس – بۇگىنگى ۋاقىتتا بالالارعا ارنالعان اندەر قالىس قالىپ جاتىر. ونداي اندەردى جازۋ دا وڭايعا سوقپايدى. بىلاي الىپ قاراساڭىز, ايتۋعا وڭاي, جەڭىل سياقتى كورىنەدى. ال, شىندىعىندا, بالالارعا ارناپ ءان جازۋ – قيىن دۇنيە. سوندىقتان بولۋ كەرەك, سازگەرلەر بۇل تاقىرىپقا بارا بەرمەيدى. مەنىڭ رەپەرتۋارىمدا قاراقات ءابىلدينانىڭ ورىنداۋىنداعى «قۇلىنشاق» دەگەن ءانىم بار. بالالارىما ۇيرەتىپ جۇرگەن اندەرىم بار. بىراق, از. مىنە, سونى قولعا العىم كەلىپ ءجۇر. الداعى ۋاقىتتا پاتريوتتىق, بالالارعا ارنالعان ءان جازسام دەيمىن.
– بەلگىلى ءانشى جاڭاباي وتەگەنوۆتىڭ ورىنداۋىنداعى «ايالا» ءانى تىڭدارمانداردىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ, حيتكە اينالدى. بۇل تۋىندى قالاي دۇنيەگە كەلدى؟
– بۇل ءان بەلگىلى وقيعاعا بايلانىستى تۋعان جوق. شابىتىم تاسىپ, كوڭىل-كۇيىم بولعان ساتتە دۇنيەگە كەلگەن ءاننىڭ ءبىرى. جاڭاباي «اندەرىڭىزدى قارايىنشى» دەپ كەلگەن ساتتە, كوڭىلى وسى «ايالاعا» بۇرعان ەدى. ول كەزدە ءانشى كوپشىلىككە تانىمال ەمەس-ءتىن. ەندى عانا ۋنيۆەرسيتەت بىتىرگەن شاعى. ماعان ونىڭ ونەرگە دەگەن قۇشتارلىعى قاتتى ۇنادى. بۇل ءاندى باسقا دا بەلگىلى انشىلەرگە بەرۋگە بولاتىن ەدى. بىراق مەن جاڭابايدىڭ ەڭبەكقورلىعىنا ءتانتى بولدىم. ول ويىمداعىداي شىرقاپ, حيتكە اينالدىردى.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
سۇحباتتى جۇرگىزگەن:
ايگۇل وزەكوۆا
