قۇندىلىعى باسىم «قۇنانباي»

قازىر ينتەرنەتتىڭ زامانى, راحات. الەمگە اتى شىققان قانداي كينونى كورگىڭ كەلسە, سونى كۇندەلىكتى تەلمىرىپ وتىرعان «تەرەزەڭە» جۇكتەپ الاسىڭ دا, كورە بەرەسىڭ. كورگەن دۇنيەڭ تاڭدانتىپ, تاڭداي قاقتىرار. بىراق سەنىڭ قۇپيا كودىڭدى ءداپ باسىپ, قۇراندا ايتىلعانداي, «ءبىر-ءبىرىمىزدى تانۋ ءۇشىن ۇلت پەن ۇلىسقا ءبولىپ جاراتقان» قۇدىرەت كۇشىن سول كينولار قازاققا كورسەتە الادى دەپ ايتا الماس ەدىك (وزگەلەر ءوز كينوسىنان ءوزىن كورە الاتىن شىعار, ونىمەن ءباسىمىز جوق). باسقا جۇرتتىڭ قالاي ەكەنىن قايدام, ءوزىمىزدىڭ ءوزىمىز جايلى تۇسىرگەن كوپ دۇنيەلەرىمىز سيپالانعان سوقىر سەكىلدى, كوبىندە ءمۇلت كەتىپ جاتادى. وتكەن سەنبىدە التى الاشقا ساۋىن ايتىپ, قازمەديا ورتالىعىندا تۇساۋى كەسىلگەن «قۇنانباي» كوركەم ءفيلمى  قىشىعان جەرىڭە ءدوپ تيەتىن, شىن مانىندەگى ۇلتتىق دەگەن ستاتۋسقا يە جاقسى دۇنيە بولىپتى. ونى ءوزىمىزدىڭ تۇيسىگىمىز ءتۇيدى, ماڭايىمىزداعى كورەرمەننىڭ دە كوزىنەن مولدىرەپ ۇزىلگەن تامشى جاستان بايقادىق. 

اتالمىش كينونىڭ رەجيسسەرى – دوسحان جولجاقسىنوۆ, ستسەناريىن جازعاندار: جازۋشى, مادەنيەتتانۋشى, قازاق رۋحانياتىنىڭ تاڭعاجايىپ قۇبىلىسى مارقۇم تالاسبەك اسەمقۇلوۆ پەن وسى كينونى قويۋشى-رەجيسسەر. كومپوزيتورى – تولەگەن مۇحامەدجانوۆ. باستى رولدەردە دوسحان جولجاقسىنوۆ (قۇنانباي), نۇرسيفات سالىقوۆا (زەرە), ءالىبي سىرايلى (اباي), ايدوس بەكتەمىروۆ (باراق), مايرا ومار (كۇڭكە), قاراگوز سۇلەيمەنوۆا (ۇلجان) ويناعان. كينونىڭ جۇرت كوڭىلىنەن شىعىپ, قىزۋ تالقىعا ءتۇسىپ جاتقانى دا وسى ارتىستەردىڭ تىكەلەي ەڭبەگى ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى ءجايت. اباي ءابدىراحمان ولگەندە جازعان ولەڭىندە:
«ارعى اتاسى قاجى ەدى,
بەيىشتەن تارتقان ءشارباتتى.
جارىقتىقتىڭ ونەرى,
ايتۋعا ءتىلدى تەربەتتى,
ادالدىق, اقىل جاسىنان,
قوزعاپتى, تىنىشتىق بەرمەپتى.
مال تۇگىل, جانعا مىرزا ەدى,
ءار قيىنعا سەرمەپتى.
مۇڭلى, شەرلى, جوق-جىتىك,
اڭساپ الدىن كەرنەپتى.
ءبارىنىڭ كوڭىلىن تىندىرىپ,
بىرەۋىن الا كورمەپتى.
ءادىل, مىرزا, ەر بولىپ,
الەمگە جايعان ورنەكتى.
تاۋبەسىن ەسكە ءتۇسىرىپ,
تەنتەكتى جيىپ جەرلەپتى» دەپ اكەسى قۇنانبايدىڭ بولمىس-ءبىتىمىن اشادى. ارينە, قۇنانبايدى ابايداي بىلەتىن ەشكىم بولماس, ەشكىم دە قۇنانبايدىڭ باعاسىن حاكىمدەي بىلمەس. اباي ءمالىم ەتكەندەي, سول ءادىل دە تۋرا, كۇردەلى دە قايشىلىقتى تۇلعانى كانىگى, كاسىبي اكتەر دوسحان جولجاقسىنوۆ ءساتتى سومداپ شىققان. بۇل كينونىڭ تاعى ءبىر جاڭالىعى – بۇرىن ەشبىر كينوعا ءتۇسىپ, رولدەر سومداماعان, جامبىل وبلىستىق قازاق دراما تەاترىنىڭ اكتريساسى نۇرسيفات سالىقوۆانىڭ زەرە وبرازىن سونشالىقتى شىنايى سومداپ, بۇكىل قازاق كەيۋانالارىنا ءتان قاسيەتتى ساف كۇيىندە جۇرتپەن قايتا قاۋىشتىرعانى بولدى. ەل باسقارماق تۇلعانىڭ قالاي بولماعى كەسەك-كەسەك ديالوگتارمەن زەرە رولىندەگى نۇرسيفات اپامىزدىڭ اۋزىمەن ايتىلعاندا, راسىندا الاشقا اتى ءماشھۇر انانى ءتىرى كورگەندەي كۇي كەشتىك. ءتىپتى, «قۇنەكەڭدى ايداپ بارا جاتىر» دەگەن حابار جەتكەندە ويبايلاپ جىلاعان قاتىن-قالاشتى ءبىر زەكىپ تيىپ, ءۇي ماڭىنداعى ورەلەۋلى اتقا مىنە ساپ, باسىنا قارا بۇلت اينالعان اعا سۇلتاننىڭ سوڭىنان شاۋىپ جەتەتىن جەرىندە ءبىز پاقىر دا ەلمەن بىرگە كوزىمىزدى ءبىر سىعىپ الدىق. قۇنانبايدىڭ قۇدايدىڭ الدىندا ناقاقتىعىنا كوز جەتكىزىپ, ءاجىمدى ءجۇزىن مۇڭ بۇركەپ, بالاسىنىڭ سوڭىنان قاراپ تۇراتىن انا بەينەسىنىڭ جابىلعان تۇيسىكتەر مەن ۇزىلگەن تامىرلاردى ءدىر ەتكىزبەۋى مۇمكىن ەمەس ەدى. وزگە دە اكتەرلار مەن اكتريسالار تۋرالى جەكە-جەكە جازۋدى ماقالانىڭ كولەمى كوتەرمەيتىندىكتەن, وسى جەردەن توقتايمىز. ال ايتپاۋعا بولمايتىن تاعى ءبىر دۇنيەلەر – ۇلتتىق تۇسپالدار. كينوداعى جەر داۋى, جەسىر داۋى, كىسى قۇنىنا بايلانىستى بيلەر سوتىنداعى امال-قارەكەتتەر وتكەنمەن ءبىر قاۋىشتىرىپ, وشكەندى جاندىرعان. ءسوز السا قامشى ۇستاپ, كەلىسسە قامشىسىن جەرگە تاستايتىن قازاق, ىمىراعا كەلسە ناسىباي اتىپ, «ءدام» ايقاستىراتىنى كەشە بولعان, بۇگىن جوق, ۇمىتىلعان سالت-تۇعىن. سول جوعالعان جوسىن جوتاسىن كورسەتتى. اباقتىدا وتىرعان قۇنانباي ورىس تەرگەۋشىسىنىڭ كەنەسارى حان تۋرالى تەرگەۋىنە بەرگەن جاۋاپتارى, از ديالوگپەن كەنەسارى حاننىڭ شاپقىنشىلىققا قارسى كۇرەسىنىڭ ءتۇپ ءمانىن ايپاراداي اشقانى ستسەناريستىڭ شىعارماشىلىق قۋاتىن تاعى ءبىر ايگىلەدى. قۇنانباي قولىنا تۇسكەن كىسەن-شىنجىر ساقالىن سىلاۋعا مۇمكىندىك بەرمەيتىنى وتارشىلدىق قامىتىن ميلىقتاتا كيگەن قازاق تاعدىرىن تۇسپالداسا, يتجەككەنگە ايدالىپ بارا جاتقاندا اعا سۇلتاندى الىپ قالاتىن باراق پەن قۇنانبايدىڭ ءتوس قاعىستىراتىنى – سۇيەككە سىڭگەن قازاقى قاعيدانى, وكپەگە قيسا دا, ولىمگە قيمايتىن قازاق جاراتىلىسىن ءتىلسىز ءتۇسىندىردى. كينو سوڭىندا قۇنانباي قاجى بالاسى ابايدى ازان اۋەلەگەن مەشىت مۇناراسىنا باعىتتاپ, جول سىلتەيتىن تۇستارىنىڭ ءبارى كورەرمەن ءوزى شەشىمىن تاباتىن جۇمباقتار, رەجيسسەرلىك شەشىمدەر…
كوتەرگەنى توقسان توعىز نارعا جۇك 95 مينۋتتىق تاريحي درامانى كورىپ, اسەرىنەن ايىعا الماي ويلانىپ كەلە جاتىپ, قازاقتىڭ كوزى ءتىرى كلاسسيگى, اسقار تاۋداي الىپ ءابىش كەكىلبايۇلىمەن جولىم ءتۇيىستى. كوكتەن تىلەگەنىم جەردەن تابىلىپ, وسى كينو تۋرالى ءبىر-ەكى اۋىز پىكىر الۋعا وراي تۋدى. «بۇل ءوزى كۇردەلى تاقىرىپ. شىنىن ايتقاندا, مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءوزى قينالا-قينالا بارىپ, بەرىدەن قايتقان تاقىرىپ. بەرىدەن قايتسا دا ونىڭ كوكەيىنىڭ ارعى جاعىندا نە جاتقانى كورىنىپ تۇراتىن. سول ۇلكەن تاقىرىپتى, ۇلكەن جەلىنى ىندەتىپ قازا بىلگەنى, جەرىنە جەتكىزە تولعانا بىلگەنى, تەبىرەنە بىلگەنى – بۇل ءفيلمنىڭ نەگىزگى تابىسى بولىپ ەسەپتەلەدى. كينو كوڭىلىمنەن شىقتى» دەدى ابىز اقساقال. ءوزىمىزدىڭ اسەرىمىز ادىرا قاپ, كينونىڭ ۇلكەن سۋرەتكەردىڭ كوڭىلىنەن شىققانىنا قۋاندىق, قازاق ءۇشىن قۋاندىق.

ىرىسبەك دابەي