وتكەن جىلى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت قالاي اتقارىلدى؟ قانشا قارجى يگەرىلمەي قالدى؟ كەشە ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىنىڭ بريفينگىنە كەلگەن ەسەپ كوميتەتىنىڭ توراعاسى قوزى-كورپەش جاڭبىرشين وسى سۇراقتارعا جاۋاپ بەردى.
ءا دەگەننەن سانداردى سويلەتكەن توراعا: «2013 جىلى ەسەپ كوميتەتى 26 باقىلاۋ شاراسىن جۇرگىزدى. بۇزۋشىلىقتاردىڭ جالپى سوماسى – 854, 4 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. ونىڭ 196, 2 ملرد تەڭگەسى – رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت قاراجاتى. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا 24 باقىلاۋ ماتەريالىن جىبەردىك. ولاردىڭ التاۋى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. وتەلۋگە جاتاتىن 45 ملرد 200 ملن تەڭگەدەن 34 ملرد 200 ملن تەڭگەسى بيۋدجەتكە قايتارىلدى, قالعان سومانىڭ وتەلۋى ەرەكشە باقىلاۋىمىزدا تۇر. ەسەپتىك كەزەڭدە لاۋازىمدى ادامداردىڭ 139-ى تارتىپتىك, 55-ءى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى. ەسەپ كوميتەتى ۇكىمەتكە, ورتالىق مەملەكەتتىك جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار مەن كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنە 68 ۇسىنىم مەن 309 تاپسىرما جىبەرىپ, ولار 98 پايىزعا ورىندالدى» دەدى.
ونىڭ ايتۋىنشا, بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋىن تەجەيتىن بىرنەشە پروبلەما بار. سول تۇيتكىلدەردى جىپكە تىزسەك: رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت قاراجاتىن ساپاسىز جوسپارلاۋ, بيۋدجەت قاراجاتىن يگەرمەۋ, سالىقتىق جانە كەدەندىك ورگانداردىڭ جىبەرگەن كەمشىلىكتەرى, كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنىڭ قاراجاتتى ءتيىمسىز پايدالانۋى, ستراتەگيالىق جانە باعالاۋ قۇجاتتارىن ساپاسىز ىسكە اسىرۋ, ينۆەستيتسيالىق جوبالاردىڭ ۋاقىتىلى ىسكە اسىرىلماۋى, ترانسفەرتتەردى پايدالانۋ كەزىندەگى بۇزۋشىلىقتار بولىپ كەتە بەرەدى.
وسىلاردىڭ ىشىندەگى ينۆەستيتسيالىق جوبالارعا توقتالساق, قارجىلاندىرۋدىڭ ۋاقىتىلى جۇزەگە اسىرىلماۋى, كونكۋرستىق راسىمدەردى وتكىزۋ مەرزىمىنىڭ سوزىلۋى, جوبالاۋ-سمەتالىق قۇجاتتامانىڭ ساپاسىز ازىرلەنۋى, سالالىق ساراپتامالاردىڭ ءتيىستى دەڭگەيدە جۇرگىزىلمەۋى سياقتى تۇيتكىلدەردىڭ كولدەنەڭ شىعۋى جوبالاردىڭ ىسكە اسىرىلۋىنا كولەڭكە ءتۇسىرىپ تۇر. ماسەلەن, ەسەپتىك كەزەڭدە 208 ينۆەستيتسيالىق جوبانىڭ 103-ءى عانا ءىس جۇزىندە اياقتالعان. ولارعا بولىنگەن 328,6 ملرد تەڭگەنىڭ 12,8 ملرد تەڭگەسى يگەرىلمەگەن. اسىرەسە, وڭىرلەردە بۇل ءىس وتە باياۋ. اتاپ ايتار بولساق, شىعىس قازاقستان وبلىسىندا – 25, سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا – 15, پاۆلودار جانە قاراعاندى وبلىستارىندا – 13, اقمولا وبلىسىندا – 7, الماتى قالاسىندا 6 ينۆەستيتسيالىق جوبا اياقتالماعان. جالپى, ۇكىمەتتىڭ ەسەبى بويىنشا بىلتىر 43,2 ملرد تەڭگە يگەرىلمەگەن. وسىنشاما قارجىنى تەك مەملەكەتتىك ورگاندار يگەرە الماي قالعان. وسىعان ەسەپ كوميتەتىنىڭ ساندارىن قوسساق, ياعني جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارى پايدالانباعان جانە قايتارعان نىسانالى ترانسفەرتتەرىن, كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنىڭ شوتتارىندا قالعان قاراجاتتى – بارلىعى 131,8 ملرد تەڭگە بولىپ شىعادى.
اتالمىش تۇيتكىلدەردى مەملەكەتتىك اۋديت شەشۋى ءتيىس. مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى: قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» اتتى جولداۋىندا وزىق الەمدىك تاجىريبە نەگىزىندە مەملەكەتتىك اۋديت جۇيەسىن قۇرۋ تاپسىرماسىن بەرگەن بولاتىن. بۇل جونىندە قوزى-كورپەش جاڭبىرشين: «قازىر پارلامەنتتە «مەملەكەتتىك اۋديت جانە مەملەكەتتىك باقىلاۋ تۋرالى» زاڭى جاتىر. بۇل زاڭ بيىل قابىلدانىپ, جۇمىس ىستەي باستاسا, كەلەسى جىلى ءبىز مەملەكەتتىك اۋديتكە كوشەمىز. بىراق, ەسەپ كوميتەتى وسى زاڭ كۇشىنە قاشان ەنەدى دەپ كۇتپەي, وسى زاڭمەن بايلانىسى بار 60-تان استام نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردى ازىرلەۋدە» دەگەن مالىمەتتى بەرە كەتتى.
امانعالي شميتۇلى
