ادام بالاسى ءۇشىن ومىردە ەستەن كەتپەيتىن عاجايىپ ساتتەر از ەمەس. ارينە, باقىتتى بالالىق شاقتىڭ ورنى بولەك. سوندا دا ءبىلىم ءنارىن العان مەكتەپتە وقىعان كەزدەرگە ەشتەڭە جەتپەيدى. ون جىل بويى بىرگە وقىعان دوستارىڭمەن جۇرگەن الاڭسىز كۇندەردى ساعىناسىڭ. اتتەڭ, سول ءبىر قىزىققا تولى شاقتاردىڭ قادىرىن كەش ءبىلىپ جاتامىز. ەندى از كۇننەن سوڭ ەلىمىزدەگى بارلىق مەكتەپتە سوڭعى قوڭىراۋ ءۇنى سوعىلادى. تاعى ءبىر جاس تۇلەكتەر ارمان جولىنا اتتانادى. التىن ۇيا مەكتەبىمەن, ارداقتى ۇستازدارىمەن قوشتاسادى. ءومىر زاڭى سول… الما-كەزەك دۇنيە. كەشە سەن بولساڭ, بۇگىن باسقالار…
ءبىز دە تۇلەك بولعانبىز…
بۇگىنگى تاڭدا مەكتەپ ءبىتىرۋ كەشى دۋماندى مەرەكەگە اينالعان. اتا-انالار بالالارى ءۇشىن بارىن بەرۋگە بار. قولدان كەلسە, دۇبىرلەتىپ توي جاساۋعا ءازىر. ارينە, ول اركىمنىڭ ءوز شارۋاسى ەكەنى انىق. دەگەنمەن, وسى «سالت» دەندەپ بارادى. وسىندايدا ءوزىمنىڭ مەكتەپ بىتىرگەن شاعىم ەسىمە تۇسەدى. 1995 جىل. ەلىمىز ەگەمەندىك العان ەلەڭ-الاڭ شاق. اۋىلدىڭ دا بەرەكەسى شايقالعان. سوۆحوز تاراعان. جۇمىسسىزدىق بەلەڭ العان. جۇرت ايلاپ ايلىق الماعان. ونىڭ ءبىرى ءبىزدىڭ قاپەرىمىزگە كىرمەيدى. مەكتەپ بىتىرەمىز دەپ جەلپىنىپ ءجۇرمىز. كەشكە ادەمى كيىنىپ بارعىمىز كەلەدى. بىردە سىنىپ جەتەكشىمىز توقتار اعاي ءبارىمىزدى جيناپ الدى: – قازىر جاعداي قيىن. سوندىقتان اتا-انالارىڭىزعا كوپ كۇش ءتۇسىرمەڭىزدەر. بار مۇمكىندىكتى پايدالانىپ, مەكتەپ ءبىتىرۋ كەشىن قاراپايىم تۇردە اتاپ وتەيىك. جينالعاندارعا كونتسەرت قويىپ, ءوز ونەرىمىزدى كورسەتەيىك, كەيىنگىلەرگە ۇلگى بولاتىنداي قىزىقتى وتكىزەيىك دەپ اقىلىن ايتتى. اقىرى, اعايىمىزدىڭ ءسوزىن ءجون كوردىك. دابىراسىز, قاراپايىم تۇردە كەشىمىز ءوتتى. اتا-انالارىمىز دا وعان ءدان ريزا. ەشكىم-ەشكىمنەن ارتىق كيىنەمىن دەگەن جوق. قالىپتى مەكتەپ فورماسىن قاناعات تۇتتىق. بىراق, ەسىمىزدە سول كۇن ۇمىتىلماي قالدى. وتكەن جىلى مەكتەپ بىتىرگەنىمىزگە جيىرما جىل تولعاندا سونى جادىمىزعا الىپ, قايتا ءبىر جاڭعىرتتىق.
قالا بالاسى قالاي دايىندالادى؟
ارينە, قازىرگى تاڭدا ۋاقىت وزگەردى. ەلىمىزدىڭ تۇرمىسى دا وڭالدى. مۇمكىندىك تە مول. كەيبىر اتا-انالار بالاسىنىڭ مەكتەپ ءبىتىرۋ كەشىنە جىلداپ دايىندالادى. قارجىسىن ۇنەمدەيدى. اسىرەسە, قالالىق جەردە ونىڭ قاۋمەتى كوپ. قىمبات كيىم الادى, مەيرامحانا جالدايدى. ونىڭ سىرتىنداعى ۇساق-تۇيەك دۇنيەلەرگە دە اقشا قاجەت. دۇرىس-اق, دەيسىز. جاعداي بولىپ تۇرسا, ەشكىم دە بالاسىنان تارىلمايدى. ونىڭ ءومىرىندە ءبىر-اق ورىن الاتىن ماڭىزدى شاراعا ايانىپ قالعىسى كەلمەيدى. ءبىز سالتاناتتى كەشكە دايىندالىپ جاتقان ءبىر اتا-انانى سوزگە تارتتىق. (اتى-ءجونىن ايتۋدى قالامادى).
– بيىل ۇلىم مەكتەپ بىتىرەدى. ارينە, قۋانىپ تا, تولقىپ تا ءجۇرمىز. بالامىزدىڭ ازامات بولعانىن قالايمىز. ايتۋلى شاراعا دايىندالىپ جاتىرمىز. اتا-انالار كوميتەتىنىڭ ۇيعارىمىمەن مەيرامحانا جالدايمىز. وعان ادام باسىنا 20 مىڭ تەڭگەدەن قوسىلامىز. ماسەلەن, سوعان بالام جانە اناسى ۇشەۋمىز 60 مىڭ تەڭگە تولەيمىز. ونىڭ سىرتىندا جاڭا كيىم الامىز. قىسقاسى, 100 مىڭ تەڭگە كەتەدى دەپ جوبالادىق. ال, مۇعالىمگە سىيلىق تۋرالى ءسوز جوق. ماسەلەن, ءوزىم سىنىپ جەتەكشىگە سىي جاساعىم كەلەدى. ول كىسىنىڭ ەڭبەگى وتە زور. اتا-انالارمەن تىعىز جۇمىس ىستەدى. سىنىپتاعى ءار بالانىڭ بابىن تابا ءبىلدى. وقۋىنا دا كومەكتەستى. ونداي شىنايى ۇستازدى قالاي قادىرلەمەسكە؟! سوندىقتان, سىنىپ جەتەكشىسىنە ايتار العىسىم شەكسىز, – دەيدى ول. ارينە, ءار ادام وزگەشە ويلايدى. ءبىر بالاعا 100 مىڭ كەتسە, ول دا وڭاي قارجى ەمەس. كادىمگىدەي, بىلدەي قىزمەتكەردىڭ ءبىر ايلىق ەڭبەكاقىسى. سونداي-اق, بارلىق اتا-انالاردىڭ جاعدايى دا تەڭ ەمەس. كەيبىر وتباسىلاردىڭ مۇمكىندىگى شامالى بولۋى مۇمكىن. «جوقتىق قولدى بايلايدى» دەگەن دە ءسوز بار. سوعان قاراماستان ولار بالاسىنىڭ ساعىن سىندىرماي, قاتارىنان قالدىرعىسى كەلمەيدى. وعان اتا-انالار كوميتەتى قالاي قارايدى؟ ال اۋىلدىق جەردە بۇدان قالىسپايدى ەكەن. ءبىر وقۋشىنىڭ كيىمىنە اكە-شەشەلەرى ورتاشا ەسەپپەن العاندا 50 مىڭ تەڭگە جۇمساسا, مەيرامحانا نەمەسە دامحاناعا 10 مىڭ تەڭگەدەن قوسىلادى ەكەن.
باستاۋىشپەن قوشتاسۋدىڭ ءوزى ءبىر توي
قازىرگى تاڭدا مەكتەپتەردە باستاۋىش سىنىپپەن قوشتاسۋ كەشى دە سالتاناتتى تۇردە وتەدى. وعان دا اتا-انالار اقشا جينايدى. بيىل جاقىن دوسىمنىڭ ەگىز قىزى ءتورتىنشى سىنىپتى ءتامامدايدى. «سول ەكەۋىنە 30 مىڭ تەڭگەدەن قوسىلدىم. اتا-انالار كوميتەتى سولاي ۇيعاردى» دەيدى ول. تاعى ءبىر مەكتەپتە اتا-انالار باستاۋىش سىنىپتى ءتامامدايتىن بالاسىنا 5 مىڭ تەڭگەدەن قوسىلعان. جالپى, وسى قاجەت پە؟ بۇرىن باستاۋىش سىنىپپەن قوشتاسۋ دەگەن جوق ەدى. وسى ءداستۇر كەيىن ەنگەن سەكىلدى. ءبىرىنشى سىنىپتاعىلار «الىپپەمەن قوشتاسۋ» وتكىزەدى. بولدى, سوسىن 11-سىنىپتى اياقتاعانداعى مەكتەپ ءبىتىرۋ كەشى. باس-اياعى ءبىلىم ورداسىندا وسى ەكى عانا شارا وتەتىن ەدى.
قوعامدا اراگىدىك بولسا دا, ورتا ءبىلىم بەرەتىن وقۋ ورىندارى اراسىندا وقۋشىلاردان ءتۇرلى شارالارعا اقشا جينايدى دەگەن سوزدەر ايتىلىپ قالادى. ارينە, ءبىز كوزبەن كورمەگەننەن كەيىن ناقتى دالەل كەلتىرە المايمىز. وسى ورايدا, بىزگە استانا قالالىق ءبىلىم باسقارماسى باسشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى گۇلجان ايتجانوۆا دا اتالعان ماسەلەگە بايلانىستى ءوز پىكىرىن ءبىلدىردى.
– 2014 جىلعى 25 قاراشاداعى №770 استانا قالالىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ بۇيرىعى بويىنشا مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا جوندەۋ جۇمىستارىنا, جيھازدار الۋعا, قۇرال-جابدىقتارعا, سونداي-اق, تازالاۋشى مەن كۇزەتشىنىڭ ەڭبەكاقىسىنا, پەداگوگيكالىق ۇجىمعا نەمەسە ءبىلىم باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە مەرەكەلەردە سىيلىق الۋعا ءماجبۇرلى تۇردە اقشالاي قاراجات تالاپ ەتۋگە ءۇزىلدى-كەسىلدى تىيىم سالىنعان. ءبىزدىڭ باسقارماعا اتا-انالار تاراپىنان مۇعالىمگە (ديرەكتورعا, ونىڭ ورىنباسارىنا) سىيلىققا اقشا جيناۋ تۋرالى ەشقانداي شاعىم تۇسكەن جوق.
ەگەر دە وسىنداي جاعداي ورىن السا, قىزمەتتىك تەكسەرىس ءجۇرگىزىلەدى. بۇيرىققا سايكەس قاتاڭ جازا قولدانىلىپ, باسشىلىق قىزمەتتەن بوساتىلادى. الايدا, اتا-انالار كوميتەتىنىڭ مەكتەپ بىتىرۋشىلەرگە جيناعان قارجىسىنا توقتام سالا المايمىز. بىراق, ونىڭ بارلىعى كەلىسىمدى, ەرىكتى تۇردە بولعان دۇرىس, – دەيدى گۇلجان جاقسىلىققىزى.
ءبىر تۇيگەنىمىز, سالتاناتتى كەشتىڭ سارساڭى كوپ. ونىڭ بارلىعى جەتكىنشەكتەر ءۇشىن يگىلىكتى شارا ەكەنى دە راس. دەگەنمەن, ماڭىزدى شارا دا سابادان اسپاي, ساليقالى بولعانعا نە جەتسىن!
ازامات ەسەنجول
