سەيتەن-تايجان وقيعاسى

سارىارقا قازاقتارى سەيتەن-تايجان دەپ قوسارلاپ كەنەسارى زامانىنا قاتىستى بiر اۋىر اڭگiمەلەردi ايتادى. بۇل اڭگiمەدە ايتىلاتىن سەيتەن مەن تايجان – اعايىندى ازاماتتار. ولاردىڭ اكەسi ازىناباي دەگەن كiسi حIح عاسىردىڭ 20-شى جىلدارى 17 مىڭ جىلقى ايداعان اتاقتى باي بولعان ەكەن دەيدi قاريالار. ازىنابايدىڭ قىستاۋى باياناۋلا جەرi بولسا,  جاز جايلاۋى – ەسiلدiڭ بويى. وسى سەبەپتەرگە بايلانىستى ازىناباي تۇقىمى قوڭىرقۇلجا قۇدايمەندiۇلىنىڭ اقمولادا وكرۋگ اشىپ, دۋان سالماق بولعانىنا قارسى شىققان. وزدەرiنiڭ ورىسقا كۇشi كەلمەيتiن بولعان سوڭ كەنەسارى كوتەرiلiسiنە قاتىسىپ, قولداپ وتىرعان. كەيiننەن وسى كiنالارى ءۇشiن تايجان اقمولادا اتىلدى دا, سەيتەن سiبiرگە جەر اۋدارىلدى.
حIح عاسىردىڭ 20-جىلدارى رەسەيدiڭ قازاق جەرiنiڭ سولتۇستiك بولiگiنە ەندەپ ەنۋi, جايىق پەن ەرتiس بويىنان قازاقتى وڭتۇستiككە قاراي ىعىستىرۋى, ءار جەردە دۋان ورتالىق­تارىنىڭ سالى­نۋى كوشپەلi مال شا­رۋا­شىلىعىنا اسا قاتتى سوققى بولىپ تيدi. وسىعان بايلانىستى قازاق قو­لىنداعى مىڭ­عىرعان مال كۇرت ازايىپ, جوقشىلىق كوبەيە ءتۇستi. XIX عاسىر­دىڭ  ورتاسىندا قازاق  تاريحى مەن ەتنو­گرافياسىنا قا­تىستى ارقا جەرiندە تاماشا زەرتتەۋ­لەر جۇرگiزگەن ۆ.ۆ.راد­لوۆ «نەلزيا وت­ري­تسات توگو, چتو س ۋستا­نوۆلەنيەم پو­رياد­كا بلاگوسوستويانيە نارودا ۋمەن­شيلوس. ۆنۋترەننيايا وردا ۆوزلە سەمي­پالاتينسكا… پوچتي رازو­رەنا» دەپ جازادى.
شوقان ءۋاليحانوۆ پەن مۇسا شور­ما­نوۆتىڭ باتىس سiبiر گەنەرال-گۋبەر­ناتورىنىڭ اتىنا جازعان ارىزىندا قازاقتىڭ «جاڭا نيزامعا», ياعني  1822-1824 جىلدارداعى رەفورمالارعا دەيiنگi زاماندا ءالدi-باي ءومiر سۇرگەنi ايتى­لادى: «ۆ ستارىە ۆرەمەنا, ۆو ۆرەميا وپۋستوشيتەلنىح ۆوين ي ۆسەدنەۆنوي بارانتى, كازاحي بىلي بوگاچە, چەم تەپەر, ي پوۆسەمەستنىە ۋپادكي سلۋ­چاليس رەدكو… چتو سيبيرسكيە كازاحي بىلي بوگاچە دو وسنوۆانيا پريكازوۆ (دۋانداردىڭ اشىلۋى تۋرالى – ج.ا.) – ەتو فاكت, نەپودۆەرجەننىي ني  مالەي­شەمۋ سومنەنيۋ: ستويت تولكو پوس­موترەت نا چيسلو سكوتا, كوتورىي بىل پريگونياەم نا ورەنبۋرگسكۋيۋ ي سي­بيرس­كۋيۋ ليني ۆ كونتسە پروشلوگو ي ۆ ناچالە نىنەشنەگو ستولەتيا, ي نا وفيتسيالنىە  يسچيسلەنيا 20-ح ي 30-ح گودوۆ (XIX ع.-ج.ا.). ۆ ەتۋ پوسلەدنيۋيۋ ەپوحۋ بىلو نەمالو كازاحوۆ, يمەۆشيح 10- تىسياچنىە تابۋنى لوشادەي».
بۇل جەردە شوقان مەن  مۇسانىڭ اي­تىپ وتىرعانى, ارينە, قازاقتىڭ داڭ­قىن شىعارعان ساپاق, الداجۇمان, ازىناباي جانە باپاق سياقتى سارىارقادا تەڭدەسi جوق اتاقتى جىلقىلى بايلار. قازاق اراسىندا – «باي بولساڭ باپاقتاي بول, ازىناباي, ساپاقتاي بول» دەلiنەتiن وسىلار. ءومiر سۇرگەن ۋاقىتى – XIX عاسىردىڭ بiرiن­شi جارتىسى. ازىناباي اقمىرزا­ۇلىنىڭ 1838 جىلى قايتىس بولىپ, سۇيەگiن بالاسى سەيتەن ازiرەتi سۇل­تانعا اپارىپ قويعانى ارحيۆ دەرەك­تەرiنەن بەلگiلi.
جوعارىدا اتى اتالعان بايلاردىڭ ءبارi دە XIX عاسىردىڭ 30-جىلدارى جۇتادى. قايىرۋسىز جىلقى باققان قالىڭ ەلدi ورىس وتارشىلدىعىنا قارۋلى كۇرەسكە شاقىرعان كەنەسارى حان اۋەلi وسى قۇت يەلەرiنە سۇيەندi. كەنەسارى ايتقان ەكەن دەيدi: «مەن ماقساتىما جەتۋ ءۇشiن قۇدايدان ورتا ءجۇزدi بەر دەپ سۇرادىم, ەكiنشi جاۋ­جۇرەك باتىرلاردى سۇرادىم, ءۇشiنشi­دەن, اققوشقار مەن الداجۇماندى, ازىنابايدىڭ سەيتەنi مەن تايجانىن سۇرادىم. قۇداي بۇل تiلەگiمدi بەردi. بۇلاردىڭ  جىلقىسى مەنiڭ اسكەرiمە مiنەتiن ات  بولدى, iشەتiن اس بولدى, – دەپ ەسەپتەدiم. سوندىقتان بۇلار – مە­نiڭ  دوسىم, مەن – بۇلاردىڭ دوسىمىن. ءوز­دەرiڭ بiلەسiڭ, بۇلار – قۇداي ەركەلەت­كەن ادامدار. قۇداي ەركەلەتكەن ادام­داردى مەن دە ەركەلەتۋiم كەرەك, مەن قۇدايدان ۇلكەن ەمەسپiن».
قازاق شەجiرەسiنە سۇيەنسەك, تاعى دا بiر دەرەكتەردiڭ كوزi تابىلادى. ول –  ازىناباي بالالارىنىڭ ورىس وتار­شىل ۇكiمەتiنە قارسى بولۋىنىڭ سە­بەپ­­تەرi جانە كۇرەس تاريحى.
XIX عاسىردىڭ 30-جىلدارى قازاق­تىڭ يگi جاقسىلارى ەكiگە جارىلدى. بiر جاعى قايتكەن كۇندە دە الماي قويمايدى دەپ رەسەيدiڭ ىعىنا  جى­عىلسا, ەكiنشi توبى قالاي بولعان كۇندە دە قارسىلاسىپ, قازاقتىڭ تاۋەلسiزدiگiن قورعاپ ولۋگە بەل باي­لادى. وسى سوڭعى  توپتىڭ جۋان ورتا­سىندا ازىناباي ۇلدارى سەيتەن مەن تايجان بولسا, ال­دىڭعى توپتىڭ iشiندە شورمان سياقتى ازاماتتار بولعان. بۇل الاقانداي قارجاس ەلiنiڭ iشiندە بولعان جارىق­شاق سول زاماندا بۇكiل قازاق بالاسىنا ءتان ورتاق قۇبىلىس ەدi. سونىمەن بiرگە ورىسقا بودان بولعان ەل iشiندە رەسەيگە جان-تانiمەن قىزمەت iستەگەن جانداي­شاپ بەلسەندiلەر دە, سەن تيمەسەڭ مەن تيمە دەپ ءالiپتiڭ ارتىن باعىپ وتىر­عانى دا از بولعان جوق.
سەيتەن-تايجان اڭگiمەسiن قاريالار قونىرقۇلجا سۇلتاننىڭ شەشەسi ابىل حانىمعا اس بەرگەن  ۋاقىتتان باستاپ ايتادى. استى ىڭ-شىڭسىز وتكiزۋ ءۇشiن قونىرقۇلجا وسى ماڭنىڭ قازاعىنىڭ iشiندە العاش رەت ومبىدان ون شاقتى كازاك-ورىس اسكەرiن الدىرتقان ەكەن. قازاقتىڭ اس بەرۋ راسiمiندە مىلتىعى سورايىپ, ورىس اسكەرiنiڭ جۇرگەنiن سەيتەن, تايجان ۇناتپاي, قالىڭ توپتا نارازىلىق بiلدiرگەن. تايجاننىڭ بiرiنشi رەت ورىس قولىنا تۇسەتiن سەبەبi – وسى. كەيiن قوڭىرقۇلجانىڭ بيلەپ وتىرعان ەلi التاي-قارپىقتىڭ  iرi بيلەرi ارالاسىپ, بۇل جانجالدى باسقان. قۋاندىق – سۇيiندiك دەگەن ەلدەر شەجiرەدە بiر-بiرiمەن اعايىندى سانالادى جانە قاجەت بولسا, تورەلەرگە قارسى بiرiگiپ تە كەتەدi.
ەندi كەلiپ ەكiنشi وقيعا تازا شارۋا­شىلىققا بايلانىستى داميدى. وعان سەبەپ – قوڭىرقۇلجانىڭ كەلiسiمiمەن ورىستىڭ سارىارقانىڭ ءدال ورتاسى­نان اقمولا بەكiنiسiن سالا باستاۋى. ساققۇلاق شەجiرەسiنە قۇلاق تۇرەلiك:
«اقمولا قورعانىن سالۋعا العاش بەلگiلەنگەن ورىن نۇرا وزەنiنiڭ  بويىن­داعى اقمولا دەيتiن مولانىڭ جانى بولاتىن. ول – قازiرگi قالا سالىنعان قاراوتكەل دەگەن جەردەن 25 شاقىرىم جەردە. (قازiرگi ۋاقىتتا  تايتوبە دەپ اتالادى. – ج. ا.) وسى جەردەن قالانىڭ ورنىن ولشەپ, جاپپاي ۇيلەر تۇرعىزىپ جاتقان قوڭىرقۇلجا سۇلتاننىڭ نوكەرلەرi بiراز ادام بو­لادى. Iشiندە قوڭىرقۇلجانىڭ ۇلكەن بالاسى بەگالى تورە بار. سەيتەن, تايجاننىڭ جايلاۋى بۇدان كوپ الىس ەمەس. ەسiل وزەنiنiڭ بويىنداعى جال­عىز­اعاش دەگەن جەر ەدi. تايجان قارشى­عا سالىپ ءجۇرiپ, وسىندا كەلەدi. ءجونiن بiلگەن سوڭ بەگالىعا قارسىلىق بiلدi­رەدi. جەرiن قىزعانىپ: «كەتiڭدەر, قالا سالعىزبايمىن», – دەيدi. بەگالى ىزا­لانىپ, كۇش كورسەتiپ, ۇرۋعا اينالعان سوڭ, تايجان  جىلىستاپ كەتiپ قالادى.
سەيتەن, تايجاننىڭ وسى دۇربەلەڭگە بايلانىستى جينالعان جاساق جiگiتتەرi بولادى. الگi ەرەگەستەن بiر كۇن وتكەن سوڭ وسى جاساقتى الىپ, تايجان قالا سالىنعالى جاتقان جەرگە كەلەدi. بەگالىنى ۇرىپ, سايماندارىن تارتىپ الىپ, كولiككە اكەلگەن بiر جۇزدەي جىل­قىسى بار ەكەن, ونى تاعى ايداپ كەتەدi. «بۇل – ولتiرگەن قارشىعامنىڭ قۇنى» – دەپ, باقتاشىعا ايتىپ جiبەرەدi (تايجان جالعىز كەلگەن كۇنi تورەلەر قارشىعاسىن ولتiرگەن بولا­تىن). بۇل وقيعادان كوپ ۇزاماي, قالانى ەكiنشi ورىننان سالۋعا ۇيعارىپ, ەسiل وزەنiنiڭ بويىنداعى قاراوتكەل دەگەن جەرگە 1830 جىلى اقمولا قورعانىن سالادى. اعا سۇلتان بولىپ قوڭىرقۇل­جا تاعايىندالادى. ەندi وعان الدىمەن سەيتەن, تايجاننان كەك الۋ كەرەك. سونىمەن ولارعا ەرگەن اۋىلداردى جا­زالاۋ ءۇشiن بەگالىنى باسشى قىلىپ قىرىق قازاق-ورىس جiبەرەدi, مiنە, قارجاستىڭ كەنەسارى كوتەرiلiسiنە قوسىلۋىنا وسى سەبەپ بولادى».
ءماشھۇر ءجۇسiپ كوپەيۇلى جيناق­تاعان قازاق شەجiرەسi كەنەسارىنىڭ اقمولا ماڭىن مەكەندەگەن تومەنگi التايدىڭ باسشىسى بولعان اققوش­قار سايدالىنى, ءسۇيiن-جارقىندى ەرتiپ الىپ, ءور التايى الداجۇمان باي­عا كەلiپ ونى ەرتiپ الىپ, ورتا جۇزدە ازىناباي-ساپاق اتانعان ازى­نا­بايعا كەلگەنiن باياندايدى: «ورىسقا قاراپ باعىنىپ قويعان ازىناباي بالالارى: تايجان قازى, سەيتەن بو­لىس ەدi. بولىستىق, قازىلىقتى كەرەك قىلعان جوق: كەنەسارىعا ەرiپ اۋدى. التاي الداجۇمان باي تۇيەگە ارتقان جامبىلارىن كولگە, سۋعا توگiپ كەتكەن. قارجاس تا اۋدى, ورمانشى دا اۋدى. باياناۋلادا بوشتاي اعا سۇلتان-دۋانباسى كۇنi سولدات الدىرىپ, كازاك-ورىس الدىرىپ, ايدابول, كۇلiكتi قويداي قاماپ, يiرiپ, اۋدىرماي الىپ قالدى. قوڭىرقۇلجا قاراوتكەلگە اعا سۇلتان-دۋانباسى و دا ءوز تiلiن العان قازاقتى, ورىستى ارقا سۇيەۋ, تايانىش قىلىپ, الىپ قالدى. اۋعان ەل شۋعا, قاراتاۋعا بارعانمەن, مالى جەرسiنبەي, بارا جاتقاندا, جولشىباي قاشىپ, الاقىستاي قۇدايدىڭ قۇتتى كۇنi قاشىپ, دامىل بەرمەگەن سوڭ, كەنە­سارى ەلدi ءوز ەركiمەن قايتارماي­تۇعىندىعىن بiلگەن سوڭ, جاز شىعا ەل تاۋ-تاۋدىڭ باسىنان ءورت سالىپ, ورتتەن قاشقان كiسi بولىپ, تۇرا-تۇرا كوشە جونەلگەن دە, سول كوشكەن بويىمەن ارقاعا قاراي اۋا جونەلگەن».
ورىستىڭ رەسمي دەرەكتەرiنە قارا­عاندا سەيتەن مەن تايجاننىڭ كەنە­سارى اسكەرiنە قوسىلۋى 1838 جىلى كوكتەمدە. بۇل كەزدە قارجاس رۋىنىڭ كوسەمi شورمان بي قايتىس بولعان (ول 1837 ەل جايلاۋدا ەرەيمەندە وتىرعان كەزدە قايتىس بولدى), ەل بيلiگi جيىر­ماعا جاڭا كەلگەن مۇساعا كوشكەن. كەنەسارىنىڭ ءوزi قالىڭ اسكەرمەن كەلگەندiكتەن, شەگiنەتiن جەر جوق مۇسا باستاپ قالىڭ قارجاس ەلi تۇگەلدەي كوتەرiلiسكە قوسىلدى. قازاقستاننىڭ ورتالىق مەملەكەتتiك ارحيۆiندەگi «دەلو پو وبۆينەنيۋ بيا بايان-اۋلسكوگو وكرۋگا س.ازناباەۆا ۆ ۋچاستي ۆوس­ستاني ك.كاسىموۆا» دەگەن قۇجاتتا سەيتەن ءوزiنiڭ قارجاستى باستاپ وڭ­تۇستiككە كوشكەنiن اكەسi ازىنابايدىڭ ولiمiمەن بايلانىستىرادى: «پوسلە سمەرتي وتتسا سۆوەگو ازنابايا, تەم كوەگو وتۆەزلي س 40 چەلوۆەك ۆ تاشكەنتسكي گورود ازىرەت». بۇل وقيعا دا كوشۋمەن قاتار بولعانى راس. ازىنابايدىڭ 1838 جىلى ولگەنiن, ونىڭ سۇيەگiن بالالارى ازiرەتكە اپارىپ قويعانىن سەيتەننiڭ قۇلى تiلەگەن كاناتەەۆ ءوزiنiڭ ورىسقا كورسەتكەن جاۋابىندا ايتادى. سونى­مەن قاتار, ونىڭ جاۋا­بىنان سەيتەن مەن تايجاننىڭ 1838 جىلى اقمولانى شابۋعا تiكەلەي قا­تىسقانىن كورەمiز. ساققۇلاق شەجi­رەسiندە «كەلگەن بەتتە قول كازار­ماعا قاراي بەت قويىپ ەدi, الدىنان بiر-ەكi كiسi وققا ۇشىپ, جى­عىل­عان سوڭ, تايىپ شىعا بەردi. سەيتەن, تايجان ەكەۋi قو­لىنا ەكi شيتi مىلتىق ۇستاعان, ەكەۋi­نiڭ دە بەلiندە شاشاقتى اق نايزا, استا­رىندا اۋزىمەن قۇس تiس­تەگەن سەمiزدەن قاتىرىپ تاستاعان ەكi بوز ات. «ابىلاي­لاپ» ۇران سالىپ شە­گiنگەن قولدى قايتا سەرپiپ, كازارماعا ايدادى. بiر كەزدە قول بەت قويىپ, كازارماعا ەسiك پەن توردەي جەر قالدى. سول كەزدە تەسiكتەن اتقان مىلتىق ءدۇرس ەتiپ, قولدىڭ الدىنا ءتۇسiپ باستاپ جۇرگەن تايجاننىڭ اتىنا وق تيiپ, مۇرتتاي ۇشتى, قاتاردان 4-5 ادام جىعىلدى. قول قايتا سەرپiلدi. تايجان بiرەۋدiڭ اتىنىڭ قۇيرىعىنان ۇستاپ, iلەسiپ, امان شىعىپ كەتتi» دەپ وسى وقيعا بۇگە-شiگەسiنە دەيiن سيپاتتالادى.
كەنەسارىنىڭ اقمولاعا شابۋى­لىنان كەيiن رەسەي بiردەن جازالاۋ شارالارىنا كiرiسiپ كەتتi. 1838 جىل­دىڭ شiلدە ايىنىڭ سوڭىندا جاز­عان حابارىندا ۆويسكوۆوي ستار­شينا كاربىشەۆ سەيتەن مەن تايجان اۋىل­دارىن جاقسى-قوڭ مەن قىپشاق وزەن­دەرiنەن جوعارى ۇلىتاۋعا قاراي ورلەپ كەلە جاتقان جەرiنەن كەزدەستiردi. وسى جەردە سەيتەن مەن تايجاننىڭ شەشە­لەرi, ايەلدەرi, قىزدارى امانات ەسەبiن­دە تۇتقىندالدى. قالعان ەل باياناۋلاعا قايتاتىن بولدى. وسى جازدا  كاربى­شەۆتiڭ وتريادى تەرiساققاننىڭ باسىن­دا كوكشەتاۋ دەگەن جەردە ور­مان­شى-ءتورتۋىل اۋىلدارىن زەڭبi­رەك­پەن ات­قىلاپ, تاس-تالقانىن شى­عاردى. ور­مان­شى مەن قارجاس رۋلا­رىنىڭ شەشەلەرi بiر دەپ سانالادى, قيىن­شىلىق كەزدە بiر-بiرiن تاستا­مايتىن ەلدەر. قاتار كوشiپ بارا جات­قان ەكi ەل مالىنان دا, جانىنان دا ايرىلىپ قالعان-قۇتقانى ەلگە قايتتى.
كەنەسارى 1838 جىلدىڭ جەل­توق­سان ايىندا باتىس-سiبiر گەنە­رال-گۋبەرنا­تورىنا جازعان حاتىندا كو­تەرiلiس­شiلەردiڭ نەگiزگi تالاپتارىنا قوسا (دۋانداردىڭ كوزiن قۇرتۋ, جا­لاۋشى وتريادتاردىڭ قىرعىنىن توقتاتۋ, قولعا تۇسكەن تۇتقىنداردى بو­ساتۋ, ت.ب.) وسى ازىناباي تۇقىمى­نىڭ ايەل-قىزدارىن ورىس تۇتقىنىنان بوساتۋدى تالاپ ەتەدi. اقىر تۇبiندە وسى ماسەلە 1839 جىلى جازعىتۇرىم سەيتەن مەن تايجاننىڭ ءوز ەركiمەن ورىس قولىنا تۇسۋiنە الىپ كەلەدi.
«وزگە قازاقپەن جۇمىسى دا جوق. بiرi بولىس, بiرi قازى بولىپ, كەنەسارىعا ەرiپ كەتكەندiگiنەن  ورىستار ازىناباي بالالارىن ۇستاپ الىپ, قارا الا اعاش­قا تاڭدىرىپ, تايجاندى اتتىرىپ, سەيتەندi ايداتىپ جiبەرگەن. سول زامانداعى شايىرلاردىڭ ولەڭi:

ون جەتi مىڭ ازناباي جىلقى ايداعان,
ءۇش جەرگە نايزاسىنا تۋ بايلاعان.
ول كiمنiڭ توبەسiنە قۇي  قازىپتى,
تايجاندى اتىپ, سەيتەندi iشكە ايداعان!» دەپ بۇل وقيعانى م.ج.كو­پەي­ۇلى دا باياندايدى. ساققۇلاق شەجiرەسi سەيتەن مەن تايجاننىڭ ۇستiنەن سوت ۇكiمi اقمولا بەكiنiسiندە ايتىلدى دەيدi. سوتتى «يۆان سەمەنو­ۆيچ» دەپ اتايدى, سوعان قاراعاندا سوتنيك كاربىشەۆتiڭ وسى جازالاۋشى سوتقا قاتىسى بولسا كەرەك.
تايجاندى قاراالا باعانعا بايلاپ, اقمولا بەكiنiسiندە اتقانى انىق, سول جەردە جەرلەنگەنi دە بەلگiلi. ەگەر قازiرگi كوشەلەردiڭ ەسەبiنەن قاراساق, بەكiنiس ورنى بiر قاپتالىنان جەل­توق­سان, ەكiنشi قاپتالىنان سارىارقا, قاس بەتiنەن كەنەسارى كوشەلەرiنiڭ ارا­سىندا. بەكiنiستiڭ ورتالىق الاڭى قازiرگi كۇنi يرچەنكو مەن كراسنايا كوشەلەرiنiڭ قيىلىسىنا سايكەس كە­لەدi. ەندەشە, تايجان باتىردى دا سول جەردە اتتى دەپ بولجام جاسايمىز. تايجاننىڭ اعاسى سەيتەن باتىر سiبiرگە جەر اۋدارىلىپ, بەرەزوۆ ولكە­سiندە ومiردەن قايتتى. قازاق بۇل جەردi قايىڭ تۇرا دەيدi. I پەتردiڭ كومەك­شiسi بولعان مەنشيكوۆتىڭ, ورتا ءجۇزدiڭ حانى بولامىن دەپ تالاپ قىل­عان عۇبايدوللانىڭ ايداۋدا بولعان جەرi. سەيتەن مەن عۇبايدوللا قايىڭ تۇرادا كەزدەسكەن ەكەن دەيدi, بiراق, بۇل بولەك اڭگiمە.

جامبىل ارتىقباەۆ,
ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ پروفەسسورى

سەيتەن-تايجان اڭگiمەسiن قاريالار قونىرقۇلجا سۇلتاننىڭ شەشەسi ابىل حانىمعا اس بەرگەن  ۋاقىتتان باستاپ ايتادى. استى ىڭ-شىڭسىز وتكiزۋ ءۇشiن قونىرقۇلجا وسى ماڭنىڭ قازاعىنىڭ iشiندە العاش رەت ومبىدان ون شاقتى كازاك-ورىس اسكەرiن الدىرتقان ەكەن. قازاقتىڭ اس بەرۋ راسiمiندە مىلتىعى سورايىپ, ورىس اسكەرiنiڭ جۇرگەنiن سەيتەن, تايجان ۇناتپاي, قالىڭ توپتا نارازىلىق بiلدiرگەن.