مۇنايعا باي ەلمىز دەپ قانشا شىرەنسە دە, قازاقستان ديزەل تاپشىلىعىنان ءبىر قۇتىلماي كەلەدى. اسىرەسە, سوقا مەن وراق مەزگىلىندە بۇل شىركىننىڭ باعاسى ءتىپتى شارىقتاپ كەتەدى. بيىل دا سولاي بولدى. ماۋسىم, شىلدە ايلارىندا ءبىر ءليترى 170 تەڭگە بولعان سولياركانىڭ باعاسى قىركۇيەك ايىندا 270 تەڭگەگە دەيىن ءوسىپ, ءبىر ايدا 100 تەڭگەگە قىمباتتاپ كەتتى. كەيبىر وڭىرلەردە ديزەل تاپشىلىعى سەزىلىپ, سونىڭ سالدارىنان شالعايداعى بەكەتتەردە ۇزىن-سونار كەزەك كوبەيىپ, ارنايى ورىندار ديزەلدى ساتىلىمنان مۇلدە الىپ تاستادى. كەيبىر وبلىستار جانار مايدىڭ بۇل ءتۇرىن تالونمەن ساتا باستاسا, كەيبىر جانار ماي قۇيۋ ورىندارى ءبىر ادامعا 50 ليتردەن ارتىق ساتپايتىن ءتارتىپ شىعاردى. بۇل كۇزگى جيىن-تەرىم جۇمىسىنا قولايسىزدىق تۋدىرىپ قانا قويماي, جۇك كولىكتەرىنىڭ جۇمىسىنا دا كەرى اسەر ەتتى. سالدارىنان تاسىمال اقىسى دا قىمباتتاپ, ونسىز دا قىمباتشىلىق جايلاعان ەلدە باعا تاعى كوتەرىلدى.
ماماندار ديزەل وتىنىنىڭ تاپشىلىعى مەن قىمباتتاۋىنا بىرنەشە سەبەپ كورسەتىپ وتىر. بىرىنشىدەن, قازاقستان ارقىلى وتەتىن ترانزيتتىك تاسىمال ۇلعايعان. ەكىنشىدەن, ءبىزدىڭ ەلدەگى ديزەل باعاسى كورشى ەلدەرمەن سالىستىرعاندا تومەن بولعاندىقتان, كورشى ەلدەرگە سولياركا ۇرلاپ ساتاتىندار كوبەيگەن. حالىقارالىق تاسىمالمەن اينالىساتىن كولىك جۇرگىزۋشىلەرى دە قازاقستاننان سولياركانى تولتىرا قۇيىپ شەكارا اسۋدى ادەتكە اينالدىرعان. ۇشىنشىدەن, اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋار وندىرۋشىلەرىنىڭ ەگىن جيناۋ ناۋقانى باستالىپ, ديزەلگە سۇرانىس كۇرت ارتقان. تورتىنشىدەن, قازاقستانعا ديزەل ەكسپورت ەتەتىن ەلدەر ءونىمدى ۋاعىندا جەتكىزبەي, ەلىمىزدىڭ مۇناي ءوندىرىسى ەل ءىشى نارىعىن تولىق قامتاماسىز ەتە الماي قالعان. شاراسىز قالعان ءبىزدىڭ ەل رەسەيدەن 100 مىڭ توننا ديزەل يمپورتتاۋ جونىندە كەلىسىم جاساسقان.
ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى بولسا, قازىر ەلىمىزدەگى مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارى ديزەل وتىنىنىڭ رەكوردتىق مولشەرىن ءوندىرىپ جاتقانىن ايتادى. ماسەلەن, وتكەن 8 ايدا قازاقستاندا 3 ملن 270 مىڭ توننا ديزەل وندىرىلگەن. بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 262 مىڭ توننا نەمەسە 9% ارتىق. بىراق سوندا دا ەلدە ديزەل تاپشى. دەمەك, سۇيىق وتىننىڭ ليترىنە شاققانداعى باعاسى قايدا بارىپ تۇراقتايتىنى قازىر بەلگىسىز. ماماندار بولسا, ەلدەگى جانارماي باعاسىنىڭ تىم ارزان ەكەنىن العا تارتىپ, باعانى كورشى ەلدەرمەن تەڭەۋ كەرەك دەگەن سىڭاي تانىتادى. بەنزين مەن سولياركا باعاسى وسسە, ازىق-تۇلىك پەن تاۋار باعاسى ءتىپتى شارىقتايتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى. سوندا قايتەمىز؟ باعانى كورشى ەلدەرمەن تەڭەۋ ارقىلى ديزەل تاپشىلىعىن شەشەمىز دەپ ەلدى قىمباتشىلىققا ۇرىندىرۋ كەرەك پە؟ «ەلىمىزدەگى ديزەل باعاسىنىڭ ارزاندىعى كورشى ەلدەرگە زاڭسىز ەكسپورتتىڭ ۇلەسىن ارتتىردى» دەيتىندەي, ءبىز شەكارامىز كۇزەتۋسىز, كەدەنىمىز قاراۋسىز جاتقان ەلىمىز بە؟! سىرتقى ساياساتتا كورشىنىڭ قاباعىنا قاراعانىمىز ازداي, ەندى جانار مايدىڭ باعاسىن دا وزگەنىڭ بازارىنا قاراپ بەلگىلەيمىز بە؟!
قىسقاسى, ەلدەگى قىمباتشىلىقتىڭ ءبىر سەبەبى جانار ماي باعاسىنىڭ قىمباتتاۋىمەن بايلانىستى. ۇكىمەت باعانىڭ قىمباتتاۋىنىڭ ناقتى مانىنە ۇڭىلمەي, قۇبىلىسىن عانا كورىپ, باعانى تۇراقتاندىرامىز دەپ تىراشتانعانىمەن, ديزەل تاپشىلىعى مەن باعا ماسەلەسىن رەتتەمەسە, ەل قىمباتشىلىق قىسپاعىنان قۇتىلمايدى…
قالياكبار
ۇسەمحانۇلى
