كۇلتەگىن بابامىز «تاتۋ ەلگە تىنىشتىق پەن توقشىلىق ءناسىپ» دەپتى. بەرىدە مىرجاقىپ دۋلاتوۆ «بىرلىك جوق الاۋىز ءبىز حالىقپىز عوي, قاتاردان سول سەبەپتى قالىپپىز عوي» دەپ كۇڭىرەنىپتى. الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆ «بىرلىكتەن ايىرىلعان ەل قاڭعىپ قالادى» دەيدى. ەلدى بىرلىككە, تاتۋلىققا ۇندەگەن مۇنداي اتالى سوزدەر قاي كەزدە دە ايتىلعان. تارىداي شاشىلىپ, ءوزارا بولىنگەن حالىق جوعارىداعىداي سوزدەردىڭ ايتىلۋىنا سەبەپكەر بولدى.
بiرلiككە جەتەتiن بايلىق, تاتۋلىققا جەتەتiن تiرلiك جوق. كونەكوز قاريالارىمىز ايتىپ وتىراتىن «باق, قايدا باراسىڭ؟» دەگەندە, «ىنتىماعى جاراسقان ەلگە بارامىن» دەگەن ءسوز دە بiز ايتپاق ويمەن ۇشتاسىپ جاتىر. بiرلiك كۇنiنiڭ دە ەلiمiزدە جىل سايىن جوعارى دەڭگەيدە اتالىپ وتiلەتiندiگi تاتۋلىقتى تۋ ەتكەن مەملەكەتiمiزدiڭ ۇلكەن ماقساتقا قول سوزعاندىعىنان دەپ ءبىلۋ قاجەت.
بولىنگەن جەردە بىرلىك بولمايدى. بىرلىك بولماعان جەردە بەرەكە جوق. بىراق, ءبىز سوعان قانشالىقتى امال جاساپ, الدىن الىپ جاتىرمىز, ماسەلە سوندا.
قازاقستان – ىنتىماعى جاراسقان, مەيماناسى تاسىعان مەملەكەت. ايتسە دە, ەلدە ءىشىنارا ءبولىنىس, پىكىر قايشىلىعى جوق دەي المايمىز. ءبىزدىڭ قوعامدا بولىنۋشىلىك كەزدەسەدى. تاۋەلسىزدىگىنە جيىرما جىلدان ەندى اسقان قازاقستان ەتنوسارالىق ساياساتتىڭ ۇيلەسiمiن تاۋىپ, قىرىق رۋلى جۇرتتى ۇيىستىرىپ وتىرعانى ءبىرىنىڭ كوڭىلىنەن شىقسا, ءبىرىنىڭ اشۋىن وياتادى. ارينە, توننىڭ iشكi باۋىنداي بiركەلكi ادام بولمايدى. حالىق بولعان سوڭ ءتۇرلi ادام, ءتۇرلi پiكiر بولاتىنى راس. وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىرتۇتاس ۇلت بولىپ ۇيىسۋىمىزعا كەرى اسەرىن تيگىزگەن بىرنەشە سەبەپ بار. ولار: ەتنوسقا, جۇزگە, رۋعا ءبولىنۋ مەن جەرشىلدىككە سالىنۋ. ودان قالدى, سەنىمنىڭ ارتۇرلىلىگى. ءبىر عانا يسلامنىڭ ءوزى قازاقستاندا ءارتۇرلى سيپات الادى. حالىق سانى 1,5 ملرد-قا جەتىپ جىعىلاتىن قىتاي 4 ءتۇرلى ءدىندى ۇستانادى. ال, باس-اياعى 16 ملن حالقى بار قازاقستاندا 4 مىڭعا جۋىق ءدىني بىرلەستىكتەر بار. جاقىندا ءدىن ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى قايرات لاما شاريف قايتا تىركەۋدەن سوڭ ەلىمىزدەگى جۇمىس ىستەپ تۇرعان ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ ۇشتەن ءبىرى قىسقارتىلاتىنىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا, زاڭ جوباسىن قابىلداعانعا دەيىن ەلىمىزدەگى ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ سانى 4551 بولعان. زاڭ جوباسى قابىلدانعاننان كەيىن تىركەۋدەن شامامەن 3 مىڭ ءدىني بىرلەستىك وتكەن. حالىقتىڭ ءبىر جاعادان باس, ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ, ىنتىماعى جاراسقان ەلگە اينالۋى ءۇشىن 3 مىڭ تۇرماق, 3 ءجۇز ءدىني بىرلەستىكتىڭ ءوزى كەرى اسەرىن تيگىزەدى. سەنىم ءارتۇرلى بولعان جاعدايدا تاۋەلسىزدىكتىڭ تۇتقاسى – تاتۋلىقتىڭ دا تىگىسى سوگىلەدى. ايتسە دە, دەموكراتيالىق جولدى تاڭداعان كەز كەلگەن ۇلت (مەملەكەت) ءدىني سەنىمى, شىعۋ تەگى جاعىنان بىركەلكى بولۋى ءتىپتى دە مىندەتتى ەمەس دەپ ەسەپتەيدى. ەڭ نەگىزگى بىرىكتىرۋشى فاكتور – ورتاق ءتىل, مادەنيەت پەن ەكونوميكالىق مۇددە. ەل بىرلىگى ءۇشىن قىزمەت ەتەتىن اتالمىش ءۇش فاكتوردى الار بولساق تا, بىزدە ءالى دە پىسپەگەن, جەتىلمەگەن ماسەلە كوپ.
قازاقستان تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن الدىمەن قازاق ۇلتى بارىن سالدى. ال, تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن مەملەكەتتىڭ اياقتان تۇرىپ كەتۋىنە, وزگە الپاۋىت مەملەكەتتەرمەن ەكونوميكالىق, مادەني جاعىنان تەرەزەسى تەڭ ەلگە اينالۋىنا قازاق جەرىن مەكەندەگەن كوپتەگەن ەتنوس اتسالىستى. قازاقستاندى مەكەندەگەن بارلىق ەتنوستىڭ ارمانى, ماقساتى, مۇراتى ءبىر. ولار قازاقستاننان ۋاقىتشا پانا ىزدەگەن حالىق ەمەس, ماڭگى مەكەنى دەپ ساناعاندىقتان. ال, الدىنا مۇنداي ماقسات قويماعان وزگە ەتنوس وكىلدەرىنىڭ دەنى اتامەكەنىنە قايتىپ ورالدى. سوندىقتان, بىزدە ءارتۇرلى ەتنوستاردان قۇرالعان ءبىر ۇلت قالىپتاسىپ كەلە جاتىر دەپ ابدەن ايتۋعا بولادى. ماسەلەن, جاقىندا عانا كاسىپقوي بوكستان ورتاشا سالماق دارەجەسىندە الەمنىڭ تەڭدەسسىز سپورتشىسى سانالاتىن گەننادي گولوۆكين قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىندا: «جۇرتتار مەنىڭ ۇلتىمنىڭ كىم ەكەندىگىن سۇراعاندا, «اكەم – ورىس, شەشەم – كارىس, ال مەن قازاقپىن!» دەپ جاۋاپ بەرەمىن» دەدى. بۇل قازاقستاندى مەكەندەگەن باسقا ەتنوس وكىلدەرىنە ۇلگى بولۋى ءتيىس.
مەملەكەتتىڭ سىرتقى ءيميدجىن قالىپتاستىرۋعا ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزىپ جۇرگەن سپورتشىلار جەتەرلىك. الىسقا بارماي-اق, سوڭعى لوندون وليمپياداسىنا توقتالايىق. 12 جۇلدەنىڭ ۇشەۋى عانا قازاققا تيەسىلى. قالعانىن وزگە ۇلت وكىلدەرى قورجىنعا سالدى. حالىقارالىق جارىستاردا توپ جارعان سپورتشىلارىمىزدىڭ قاي-قايسىسىن بولسا دا الەم قازاق دەپ تانيدى.
ءبىز كەيدە قازاق فۋتبولىنىڭ دامىماي تۇرعاندىعىن قۇراماداعى قازاقتاردىڭ ازدىعىنان كورەمىز. وعان دا جاۋاپ تابىلادى. 1998 جىلى فۋتبولدان الەم چەمپيونى اتانعان فرانتسيانىڭ ۇلتتىق قۇراماسىنىڭ الاڭعا شىققان 11 فۋتبولشىسىنىڭ جەتەۋى وزگە ۇلت وكىلدەرى بولدى. سوعان قاراماستان ءوزىن فرانتسۋز سانايتىن ءاربىر ويىنشى بارىن سالىپ فرانتسيانىڭ ءۇش جولاقتى تۋىن اسپانداتتى. بۇلاردىڭ دا باسىن توقايلاستىرىپ, جاسىل الاڭدا ءتىل تابىستىرعان – فرانتسۋز ءتىلى. قازىر ازۋىن ايعا بىلەگەن گەرمانيا ۇلتتىق قۇراماسىنىڭ ساپىنداعى فۋتبولشىلاردىڭ جارتىسىنا جۋىعىن وزگە ۇلت وكىلدەرى قۇرايدى. بىراق, حالىق ولاردى تۇرىك, نەمىس, گرەك دەپ ەمەس, تۇتاستاي گەرمانيا ۇلتتىق قۇراماسى دەپ قابىلدايدى.
وتكەن جىلعى لوندون وليمپياداسىندا ەكى داعىستاندىق پەن ءبىر ارميان ورىسقا ءۇش التىن اپەردى, گەرمانيانىڭ ۇستەل تەننيسشىلەرى دە, ولاردىڭ جاتتىقتىرۋشىلارى دا قىتاي, ال ۇلىبريتانيالىقتار موحاممەد فاراح اتتى قارا ءناسىلدى جەلاياعى التىن العاندا ستاديوندى باستارىنا كوتەرىپ, جارتى ساعاتتاي باسىلماي تۇردى. بۇدان شىعاتىن قورىتىندى نە؟ دەمەك, وليمپيادا تەك قاتىسۋشى مەملەكەتتەردى قۇرايتىن ۇلتتىڭ عانا الامانى ەمەس, سول ەلدىڭ اۋاسىن جۇتىپ, نانىن جەپ جۇرگەن كەز كەلگەن سپورتشىعا بەرىلگەن مۇمكىندىك. سول سەكىلدى, بۇگىندە ءتۇركيادا 80-گە جۋىق ەتنوس ءومىر سۇرەتىن كورىنەدى. بۇل ەلدىڭ كونستيتۋتسياسىندا تۇرىك ەلىن مەكەندەيتىن ءاربىر ازامات تۇرىك بولىپ ەسەپتەلەتىنى تۋرالى انىق جازىلعان. ياعني, تۇرىك ءتىلىنىڭ اياسىندا ازاماتتىق ۇلت قالىپتاسقان.
جوعارىدا اتى اتالعان مەملەكەتتەردىڭ تۇتاستىعى مەن بىرلىگى كوپۇلتتى قازاقستان مەملەكەتىنە دە ۇلگى بولۋى ءتيىس. ەلدىڭ بىرلىگى ءۇشىن بەيبىت تۇردە وسى جولدى تاڭداعانىمىز ابزال. قازاقستاندى مەكەندەگەن وزگە ەتنوس قازاق ءتىلى مەن مادەنيەتىنىڭ نەگىزىندە ءبىر ۇلتقا اينالۋى ءتيىس. سەبەبى, ەلدىڭ تۇتاستىعى – بارىنەن دە ماڭىزدى. اباي ايتقانداي, تاتۋلىقتان ارتىق جولداس جوق.
جاندوس ءبايدىلدا
