استانانىڭ سولتۇستىك-شىعىسىندا 35 شاقىرىم جەردەگى تاسبۇلاقتى (سوفيەۆكا) باعدار ەتتىك. ماقسات – قۇسبەگى سەرىكبەك كۇنتۋعانۇلىنان بۇركىت ۇستاپ, باپتاۋدىڭ قىر-سىرىن ءبىلۋ. سەكەڭ دالادا بۇركىتتەرىن جەمدەپ جاتىر ەكەن. اماندىق-ساۋلىقتان كەيىن, تاقىرىپتى تارقاتۋ ءۇشىن قۇس ۇستاۋ ونەرى تۋرالى بىرنەشە سۇراق قويدىق.
– اكەم كۇنتۋعان بۇركىتشى بولعان. ونىڭ اكەسى, اكەسىنىڭ اكەسى ساياتشىلىق جاساپ, بۇركىتتى كيە تۇتقان. تەكتى ونەر اتانىڭ قانىمەن كەلگەن قاسيەت, – دەپ باستادى اڭگىمەسىن قۇسبەگى.
جەكسەنبى كۇنى – 19 ناۋرىزدا قىس سوڭعى رەت سەرپىلىپ, مىنەز تانىتىپ, قار سەبەلەدى. دالادا ىزعار بار. الايدا اۋىل ادامدارى كوكتەمنىڭ كەزەگى كەلەرىن ءبىلىپ, اۋلاسىن تازالاپ, قورا-جايىن تۇزەۋدە. ەندى ءبىرى كوكتەمگى ەگىس قامىمەن تەحنيكاسىن سايلاپ جاتىر.
قۇسبەگى سەرىكبەك اشىق كىسى ەكەن. بۇركىتتەرىمەن تانىستىرا باستادى.
– قولىمدا ءتورت تازى, ءۇش بۇركىت, ءبىر قارشىعا بار. «اقبالاق» دەگەن بۇركىتتىڭ جاسى – 28-دە. اكەم تارباعاتايدىڭ بيىك قۇزىنداعى ۇيادان العان-دى. 18 جىل ءوزى باپتاپ, اڭعا سالدى. اكەمنەن قالعان امانات رەتىندە كوزىمنىڭ قاراشىعىنداي ۇستاپ ءجۇرمىن. اباي وبلىسىندا جاقىن ارالاساتىن دوستارىم سىيلىققا ءبىر بۇركىت بەردى. ونى «قاراشولاق» دەپ اتايمىن. قارقارالى جاقتا ۇيادان ءبىر بالاپان قۇلاپ قالدى دەگەن حاباردى ەستىپ, سونى اكەلدىم. ەسىم سويىل – «العىر», قارشىعانى اۋىلىمنىڭ قاسىنان ۇستاپ الدىم. ونى «نايزاتۇياق» دەپ اتايمىن, – دەپ تانىستىردى بۇركىتتەرىمەن ول.
كەزىندە قۇسبەگىلىك – ونەردىڭ اسىلى, قۇسبەگى قادىرلى ادام بولعانىن جاقسى بىلەمىز. اسىرەسە, اشارشىلىق زامانىندا ءبىر بۇركىت ۇستاعان قۇسبەگى اۋىلدى اسىراعانى تۋرالى اڭىز كوپ. قازىر توقشىلىق زامان. بۇركىت اۋلايتىن ازىن-اۋلاق قويان, تۇلكىگە قاراپ وتىرعان ەشكىم جوق. الايدا ساياتشىلىق جاساۋدىڭ ءجونى بولەك.
– قولدا بۇركىت ۇستاعاننان كەيىن ساياتشىلىق جاساۋ ءار قازاقتىڭ قانىندا بار. اكەم كۇنتۋعاننان بۇركىت ۇستاۋدى ۇيرەندىك. قازىر ۇلدارىم ەراسىل مەن دياس دەگەن ۇلدارىم ۇيرەنىپ, جارىستارعا قاتىسىپ ءجۇر. اڭعا شىعىپ, بۇركىتتى ءبىر ۇشىرىپ, قويانعا, تۇلكىگە سالۋدىڭ ءوزى – ءبىر عانيبەت. ارقالانىپ قالاسىڭ, – دەيدى ول.
سەرىكبەك بۇركىتتەرىن ايرىقشا جاقسى كورەدى ەكەن. جەمدەگەن كەزدە اتىن اتاپ, قولبالالارىن ەركەلەتۋگە ءمان بەرەدى. ياعني ءار بۇركىتتىڭ مىنەزىنە قاراي سويلەپ, تاماعىن بەرەدى.
– ۇيادان العان بۇركىتتى «قولبالا» دەيمىز. ولاردى اڭ ۇستاۋعا باۋلىپ, العاشىندا ەت بايلانعان تۇلكىنىڭ تەرىسىن جىبەرەمىز. ال ءتۇز قۇسى قولعا ۇستاعاندا اساۋ بولادى. ول وتە كەكشىل كەلەدى. قولعا ءتۇسىپ قور بولعانىن كوپكە دەيىن ۇمىتپايدى. سوندىقتان قۇسقا ەرەكشە مەيىرىممەن قاراۋ كەرەك. كۇيلى كەزىندە قولعا تۇسكەن قۇس كوپكە دەيىن بەرگەن جەمدى جەمەيدى. مىنەزدى قۇستى ۇنەمى سىلاپ-سيپاپ, ەركەلەتىپ وتىرعان دۇرىس. سوندا سۇنقاردىڭ اشۋ-قىتىعى جازىلادى. ءتۇز قۇسىن العاش تۇعىرعا وتىرعىزاردا ورتاڭعى ساۋساعىنان ىلە ۇستاپ, قوندىرعان دۇرىس. ادەتتە, بۇركىتتى وڭ قولعا قوندىرىپ, سول قولمەن توماعالايدى. ەسكەرەتىن جاعداي قىراندى قولعا ۇيرەنگەنگە دەيىن ساۋساقتارىن ۇنەمى جازىپ, تاراپ وتىرۋ كەرەك. بولماسا, شەڭگەلى قارىسىپ قالادى.
قۇستىڭ ۇيقىسىن الۋ نەمەسە ىرعاققا وتىرعىزامىز. ياعني, ءتۇز تاعىسىن تەز جۋاسىتۋ ءۇشىن ونىڭ ۇيقىسىن الادى. ول ءۇشىن ىرعاققا وتىرعىزادى. «ىرعاق» دەپ ەكى دىڭگەك اعاشقا كەرىلىپ بايلانعان ارقاندى ايتادى. ارقاننىڭ ءدال ورتاسىنا بىلەك اعاش ورناتىپ, وعان توماعاسىن كيگىزىپ اساۋ قۇستى وتىرعىزادى دا, ارقاندا ىرعاپ تەربەتىپ وتىرىلادى. كوزى بايلانىپ ىرعاقتا تەربەتىلگەن قۇستىڭ ۇيقىسى قاشادى, قاتتى شارشايدى. ءسويتىپ, ادامعا كوندىگە باستايدى, – دەپ ءتۇز قۇسىن باپتاۋدىڭ سىرىمەن ءبولىستى.
سەرىكبەك كۇنتۋعانۇلى قازاقستان چەمپيوناتىندا 5 رەت ۇزدىك ونەرىمەن دارالانسا, ۇلدارى ەراسىل مەن دياس ەل نامىسىن ازيا, الەم چەمپيوناتىندا قورعاپ ءجۇر.
– مەن ءۇشىن قۇس, تازى, ات ءومىرىمنىڭ ءمانى سەكىلدى. وسىلارمەن عۇمىرىم ءساندى ءوتىپ جاتقانداي. ۇيدە ءبىرى بولماسا جالعىزسىراپ قالاتىندايمىن. ءوزىمدى سەرىگە جاتقىزبايمىن. تەك قانمەن بويىما سىڭگەن اسىل ونەردىڭ دامۋىنا اتسالىسىپ ءجۇرمىن. ساياتشىلىق ونەر ۇرپاقتان ۇرپاققا ءوتىپ دامىسا دەيمىن, – دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى بۇركىتشى.
P.S: قازاقتىڭ ارعى-بەرگى تاريحىن زەرتتەۋشىلەر ساياتشىلىق كاسىپتىڭ ءۇش مىڭ جىلداي تاريحى بار دەيدى. عالىمدار «تامعالى» تاستا ساياتشىنىڭ قىران قۇسپەن اڭعا شىققان ءساتىن بەينەلەيتىن ورنەكتەرگە ەكى مىڭ جىل دەسەدى. ال تۇرىك تانىمىندا تاڭىرلىك ۇعىم بويىنشا قۇس كوكتىڭ يەسى, اسپاننىڭ كيەسى, جوعارعى الەمنىڭ ەلشىسى, قاناتتىلاردىڭ تورەسى سانالعان. سوندىقتان تەكپەن كەلە جاتقان اسىل ونەردى مەكتەپ وقۋشىلارىنا قوسىمشا ساباق ارقىلى بەرىپ, ساياتشىلىق جايلى تۇسىنىك بەرسە دەيدى تاسبۇلاقتىق ساياتشى.
