اللا تاعالا «ءالي يمران» سۇرەسىنىڭ 103-اياتىندا: «اللا تارتقان جەلىدەن (دىننەن) بەكەم ۇستاپ, ايىرىلماڭدار. اللانىڭ وزدەرىڭە جاساعان راقىمىن ەسكە الىڭدار. سەندەر ءوزارا جاۋ ەدىڭدەر, ول سەندەردىڭ جۇرەكتەرىڭدى جاقىنداتتى. سونىڭ راقىمىمەن تابىسىپ, تۋىستاسىڭدار. سەندەر توزاق اپاتىنىڭ جيەگىندە تۇر ەدىڭدەر, اللا سەندەردى ودان دا قۇتقاردى. اللانىڭ اياتتارى, مىنە, وسى جايدى باياندايدى. مۇمكىن وسىعان وي جىبەرىپ, تۋرا جولعا تۇسەرسىڭدەر» دەيدى. ال وسى سۇرەنىڭ 105-اياتىندا: «ايقىن دالەلدەر كەلگەن سوڭ جىككە ءبولىنىپ, الاۋىزدىق تۋعىزاتىندار بولسا, ولار اۋىر ازاپقا دۋشار بولادى» دەپ ەسكەرتەدى.
ارداقتى اللا ەلشىسى دە (س.ع.س.) ءوزىنىڭ وسيەت-حاديسىندە: «سەندەرگە جاماعاتتى وسيەت ەتەمىن. بولىنۋدەن ساقتانىڭدار. شايتان جالعىزباستىلارمەن بىرگە بولادى. ەكى كىسىدەن الىس جۇرەدى. كىم ءجانناتتىڭ ورتاسىن قالاسا, جاماعاتتان بولەكتەنبەسىن. كىمدى ىستەگەن جاقسىلىعى قۋانتىپ, جاماندىعىنان جيىركەنسە, مىنە, سول – ناعىز ءمۇمىن» دەپ ۇگىت ايتادى. سونداي-اق, مىنا ءبىر حاديسىندە پايعامبارىمىز (س.ع.س.): «مۇسىلمان – مۇسىلمان ءۇشىن ءبىر-ءبىرىن بەكەم ۇستاپ تۇرعان عيمارات ءتارىزدى» دەسە, كەلەر حاديسىندە: «سەندەردەن ءبىرىڭ وزىنە قالاعانىن باۋىرىنا دا قالامايىنشا, كامىل مۇسىلمان بولمايدى» دەيدى.
مىنە, پايعامبارىمىز جاماعاتتان ءبولىنىپ, قالىس قالماۋىن ءاردايىم ساحابالاردىڭ ەسىنە ءتۇسىرىپ وتىرعان. يسلام ءدىنى ءبىر-بىرىنە باۋىرماشىل قوعام ءۇشىن اراداعى ىنتىماقتىڭ بۇزىلماۋىنا ءدىنىمىز اسا ءمان بەرەدى. جالعىز اللاعا, پايعامبارعا جانە كىتاپقا سەنگەن مۇسىلمانداردىڭ قۇراننىڭ اينالاسىنا جينالۋلارى «بىرلىك بار جەردە تىرلىكتىڭ بار» ەكەندىگىن كورسەتەدى.
ادامزات تاريحىنا ۇڭىلەتىن بولساق, بىرلىگى جاراسقان ەلدەردىڭ ۇزاق عۇمىر كەشىپ الپاۋىت مەملەكەتكە اينالعانىن كورەسىز. ال ءبىرىن-ءبىرى كورە الماي, بەرەكە-بىرلىگىن جوعالتقان ەلدەردىڭ تاريح ساحناسىنان عايىپ بولعانىنا دا كۋامىز. تاۋحيد سەنىمىن وزىنە تۋ ەتپەگەن, ءوزىن ەلدەن ەرەكشە سانايتىندار ۋاقىت وتە ءوزىنە-ءوزى ور قازعانىن بىلمەي قالادى. سول سەبەپتى اللا تاعالا «ءانفال» سۇرەسىنىڭ 46-اياتىندا: «بارلىق ىستە اللاعا جانە ونىڭ پايعامبارىنا بويسۇنىڭدار. ءوزارا تاجىكەلەسپەڭدەر, ايتپەسە السىرەيسىڭدەر, بويلارىڭنان قۋات قاشادى. شىدامدى بولىڭدار. اللا شىدامدىنى جاقتايدى» دەپ بۇيىرعان.
پايعامبار (س.ع.س) حاديسىندە: «كىم يتاعات ەتپەي جانە جاماعاتتان قالىس قالىپ باقيلىق بولسا, ناداندىق ولىمىمەن ولگەن بولادى» دەيدى. ءدىنىمىزدىڭ ىنتىماق پەن بىرلىككە اسا ءمان بەرۋىنىڭ دە سىرى وسىندا جاتسا كەرەك.
كىسى قوعاممەن بىرگە ءومىر ءسۇرۋگە مۇقتاج. ال قوعام مۇشەسى بولعان ادام ەلىندەگى زاڭ جانە وزىنە جۇكتەلگەن ءمىندەتتەردەن سۇرالادى. مۇنداي جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنگەن ادام كىسىنىڭ قۇقىعىن قورعاۋ جانە وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتىڭ قاسيەتىنە يلانۋى كەرەك. بۇل ءىستى قاسيەت تۇتىپ قاستەرلەگەن ول – يسلام. اللاعا جانە اقىرەت كۇنىنە سەنگەن ادام ىستەگەن ىستەرىنەن اللانىڭ قۇزىرىندا ەسەپ-قيساپقا تارتىلاتىندىعىن سەزىنىپ, كىسى ءار ءىسىنىڭ بايىبىنا بارىپ ونان كەيىن جۇزەگە اسىرادى.
ءدىنىمىز قوعامدى قۇراپ وتىرعان ادامداردى ءبىر ءبۇتىن دەنە ىسپەتتەس, ول قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان كىسىلەردى دەنەنىڭ مۇشەسى دەپ قابىلداعان. مۇسىلمانداردى ءبىر دەنەگە ۇقساتقان اسىل ءدىنىمىز يسلام قانداي دا ءبىر اعزا مازاسىزدانسا, باسقا دا اعزالار سول اۋرۋدى بولىسكەنى سياقتى, ادامدار اراسىندا ءبىرىنىڭ باسىنا قايعى-قاسىرەت بۇلتى تونسە, ونىمەن ءبولىسۋدى ءجون دەپ تانىعان. نۇعمان يبن باشير (ر.ا) ريۋاياتىندا پايعامبار (س.ع.س): «مۇسىلماندار ءبىر-بىرىنە باۋىرمالدىقتا, مەيىرىمدىلىكتە, قارىم-قاتىناستا, ءبىر ءبۇتىن دەنە ىسپەتتەس. ەگەر ونىڭ ءبىر اعزاسى اۋىرسا, قالعانى ۇيقىسىز جانە ىستىعى كوتەرىلۋىندە ونىمەن بىرگە بولادى» دەگەن.
دەنەنى قۇراعان اعزالار بىرىگىپ جۇمىس ىستەگەن ۋاقىتتا دەنە ساۋ بولاتىنى سياقتى قوعامنىڭ مۇشەسى سانالاتىن ادامدار دا ىقىلاستى جانە دۇرىس جۇمىس ىستەسە, ونداي قوعامدا تىنىشتىق پەن ىنتىماق وزدىگىنەن قالىپتاسادى. ويتكەنى ەشبىر ادام جالعىز ءوزىنىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن مۇقتاجدىعىن تولىقتىرا المايدى. اللاعا سەنگەن پەندەلەردىڭ تىنىشتىق پەن بەيبىت ءومىردى بۇزاتىن مامىلەلەردەن جانە ولاردىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن جاقسى كوزقاراستا بولۋى ىنتىماق پەن بىرلىكتە ءومىر ءسۇرۋدىڭ سارا ءارى دارا جولى بولىپ تابىلادى. ادامزات بالاسىنىڭ بارلىعىنىڭ بىركەلكى ءتۇزۋ ءجۇرۋى جانە جاقسى ويلاۋى مۇمكىن ەمەس. ادام بالاسىنا قوقان-لوققى كورسەتۋ, دورەكى مىنەز تانىتۋ ىنتىماق پەن بىرلىككە سىزات تۇسىرەتىن جاعىمسىز امال ەكەنىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون. اللا تاعالا قۇراندا پايعامبارىنا (س.ع.س): «(ەي, مۇحاممەد!) وزىڭە اللا بەرگەن مەيىرىمگە وراي سەن دە ادامدارعا سىپايى, جۇمساق قارىم-قاتىناستا بولدىڭ. ەگەر سەن انايى بولساڭ, جۇرەگىڭ قاتىگەز بولسا, وندا ولار سەنىڭ ماڭىڭنان بەزىپ كەتكەن بولار ەدى» دەگەن.
اللا ەلشىسى ىنتىماعى مەن ءبىرلىگى جاراسقان قوعام قۇرۋ قاجەتتىگىن مىنا حاديسىمەن كەرەمەت بايان ەتەدى. ءابۋ ھۇرايرادان (ر.ا.) جەتكەن حاديستە راسۋلۋللا (س.ع.س.): «كۇماننان ساقتانىڭدار, ويتكەنى كۇمان – جالعاننىڭ ەڭ سوراقىسى. ءبىر-بىرلەرىڭنىڭ كەمشىلىكتەرىڭدى اقتارۋعا جانە ەستۋگە ارەكەتتەنبەڭدەر. ءبىر-ءبىرلەرىڭنىڭ جەكە ءىسى جانە سىرلارىڭدى ىزدەمەڭدەر. مانساپتا مەنمەندىككە بارماڭدار, ءبىر-بىرىڭە كورەالماۋشىلىق ەتپەڭدەر, ءبىر-بىرىڭە اشۋلانىپ, بەتقاراسپاي كەتپەڭدەر. ەي, اللانىڭ قۇلدارى! ءبىر-بىرلەرىڭە باۋىر بولىڭدار» دەگەن.
پايعامبارىمىز (س.ع.س.) جوعارىدا ايتقان حاديستەرىمەن ءبىر قوعامنىڭ تىنىشتىعىن, بىرلىگىن, دۇرىس ءومىر ءسۇرۋىنىڭ جولىن كورسەتكەن. بۇل – زاڭدىلىقتار قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ءاربىر ادامعا جۇكتەلگەن ەڭ ماڭىزدى مىندەت. ىنتىماق پەن بىرلىكتى كوزدەگەن مۇسىلمان نەگىزگى ماقساتقا ىنتا-جىگەرىمەن بىلەكتى سىبانا كىرىسە تۇسەدى. ال بۇنىڭ سىرى يمان, قالاۋ, سابىر جانە ارەكەت ەكەنىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون.
ءمادينا شاھارىندا ءاۋس جانە حازراج اتتى ەكى تايپا بولاتىن. بۇلار يسلام ءدىنى كەلگەنگە دەيىن ىقىلىم زاماننان بەرى ءبىر-بىرىمەن قىرىقپىشاق بولىپ كەلگەن ەدى. اسىل ءدىنىمىز يسلام كەلگەننەن كەيىن ەكى تايپا ءبىر-بىرىنە باۋىر بولىپ, اراداعى دۇردارازدىققا نۇكتە قويىلعان. وسى ەكى تايپادان ءبىر توپ مۇسىلمان سۇحباتتاسىپ جاتقانىن كورگەن شاس يبن قايس ەسىمدى جاۋىز مۇنافىق, ولاردىڭ اراسىنا وت سالۋ ماقساتىندا ياھۋديلەردەن ءبىر جاس جەتكىنشەكتى شاقىرىپ, ءبىر-بىرىمەن ۇيىعان ايرانداي تاتۋ-ءتاتتى اڭگىمە دۇكەن قۇرىپ وتىرعان مۇسىلماندار اراسىنا وتىرىپ ولاردىڭ بۇرىنعى زامانداعى ءبىر-بىرلەرىنە قاس دۇشپاندىقتارىن ەستەرىنە ءتۇسىرىپ, ولاردىڭ تىنىشتىعىن بۇزعىسى كەلدى. الگى جاس جەتكىنشەك شاس يبن قايستىڭ ايتقانىنداي ىستەدى. ەكى تايپا اراسىندا وتكەن «بۇاس» شايقاسىنىڭ جاراسىن تىرناي باستادى. وتكەندى ەسكە تۇسىرگەن ەكى تايپا اشۋ-ىزاعا بوي الدىرىپ, ءبىر-بىرلەرىنە اۋىر سوزدەر ايتا باستادى. بۇنىڭ سوڭى ۇلكەن داۋ-دامايعا اينالدى. ەكى تايپا قارۋلارىن الىپ حاررا دەگەن جەردە مايدانعا جينالىپ, شايقاسۋعا بەل بايلادى. جاعداي وتە قاتتى شيەلەنە ءتۇستى. ءبىر-بىرىنە دەگەن دۇشپاندىقتارىن ۇمىتىپ, ناعىز ءدىن باۋىر بولىپ وتىرعان ەكى تايپا, ەندى مۇسىلمان دۇشپانىنىڭ تۇزاعىنا ءىلىنىپ, ءبىر-ءبىرىنىڭ قانىن توگۋ ءۇشىن ءبىر جەرگە جينالدى. بۇل جاعدايدان حاباردار بولعان پايعامبار (س.ع.س) ءبىر توپ اسحابىمەن الگى جەرگە دەرەۋ جەتىپ: «ۋا, مۇسىلماندار! بۇلارىڭ نە سۇمدىق؟ اللا سەندەردى يسلام دىنىمەن تۋرا جولعا باستاپ, سەندەردى كۇپىرلىكتەن قۇتقارىپ, ءبىر-بىرىڭە باۋىر ەتكەننەن سوڭ تاعى دا سول باياعى كۇپىرلىكتەرىڭە قايتپاقسىڭدار ما؟» دەدى. بۇل سوزدەن كەيىن ەكى تايپا وزدەرىن شايتاننىڭ وينىنا, دۇشپاندارىنىڭ تۇزاعىنا ىلىككەندەرىن اڭداپ, قارۋلارىن تاستاپ قول الىسىپ قۇشاقتاستى جانە پايعامبارىمىزبەن بىرگە ول جەردەن تارادى.
اللا ىنتىماعى مەن بىرلىگى جاراسقان ەلگە ارقاشان قولعابىس جاسايدى. ءدىنىمىزدىڭ ءامىرىنە ۇيىپ, ەلگە تونگەن قاۋىپتىڭ باسىن قايتارىپ, اۋىزبىرشىلىكتە ءبىر دانالى سوزگە توقتاۋ كورسەتكەن اتا-بابالارىمىز كۇنى بۇگىنگە دەيىن جەتكىزىپ, اللا بەرگەن ىنتىماق پەن بىرلىكتىڭ ارقاسىندا الدىڭعى قاتارلى تاۋەلسىز ەل اتاندىق. ارينە, بارلىق ادام تاراقتىڭ ۇشىنداي بولا بەرمەيدى. ال ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىن ويلاپ, وتانىمىزدىڭ ىنتىماعى مەن بىرلىگىن نىعايتۋ. پايعامبار (س.ع.س): «ءبىر-ءبىرىڭدى جاقسى كورمەيىنشە, كامىل مۇسىلمان بولمايسىڭدار» دەگەن.
ولاي بولسا, اللا بىزگە ءبىر جاعادان باس, ءبىر جەڭنەن قول شىعاراتىنداي ىنتىماق پەن بىرلىك, تاتۋ-ءتاتتى عۇمىر كەشەتىندەي باق-بەرەكە ءناسىپ ەتسىن!
ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى,
قمدب توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى
ورىنباسارى, نايب ءمۇفتي,
«ازىرەت سۇلتان» مەشىتىنىڭ باس يمامى
