استانا قالالىق سوتىنىڭ مالىمەتىنشە, جىل باسىنان بەرى كامەلەتكە تولماعان بالالاردىڭ قاتىسۋىمەن ەلوردادا 43 قىلمىستىق ءىس قوزعالىپتى. سوڭعى ءتورت جىلدىڭ ءىشىندە 338 بالا جاۋاپقا تارتىلسا, 35 جاسوسپىرىم باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان.
باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان جاسوسپىرىمدەردىڭ باسىم بولىگى ادام دەنساۋلىعىنا قاۋىپ ءتوندىرىپ, جاراقات سالۋ, سوققىعا جىعىپ, توناۋ سياقتى قىلمىستارى ءۇشىن سوتتالعان ەكەن. ورىمدەي جاستاردىڭ وسىنداي قادامعا بارۋىنا نە تۇرتكى بولدى؟ قىلمىس جاساعان كىمنىڭ بالاسى؟ يۋۆەنالدى ادىلەتتىڭ مىندەتى قانداي؟ جاسوسپىرىمدەرگە قاتىستى باسقا دا ماسەلەلەردى مامانداردىڭ وزىنەن سۇرادىق.
سارا جارمۇحامبەتوۆا,
استانا قالاسى كامەلەتكە تولماعاندار ءىسى جونىندەگى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتىنىڭ ءتورايىمى:
بالا باقىلاۋسىز قالماسىن
جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قىلمىس قاشاندا ۇلتتىق تۇتاستىعىمىزعا, ەل بولاشاعىنا قاۋىپ ءتوندىرەرى ءسوزسىز. باس قالادا جىل باسىنان بەرى كامەلەتتىك جاسقا تولماعان بىرنەشە ءجاسوسپىرىم قىلمىستىق جاۋاپقا تارتىلدى. 43 تۇلعاعا قاتىستى 21 شەشىم شىقسا, 20 ءىس قىسقارتىلدى. جاۋاپقا تارتىلعانداردىڭ كوبى قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 178-بابى بويىنشا, ياعني ءبوتەننىڭ مۇلكىنە قول سالۋ, ۇرلىق, توناۋ بولىپ وتىر. ءىس بارىسىندا سوت وتىرىسىنا جاسوسپىرىمدەردىڭ اتا-اناسى, تۋىستارى جانە اتا-اناسىنىڭ ورنىن باسقان تۇلعالار قاتىستى. جالپى, قىلمىس جاساعانداردىڭ كوبى وزگە وڭىردەن كەلگەندەر. ولار جاڭا ورتاعا كەلگەندە, ۇلكەندەردىڭ باقىلاۋى بولماعاندىقتان, ءتۇرلى جاعدايلارعا دۋشار بولادى. بالانىڭ تاربيەسىنە ەرەكشە ءمان بەرىپ, ءتۇزۋ جولعا باعىتتاۋدا اتا-انانىڭ ورنى قاشاندا بولەك.
بارىمىزگە بەلگىلى, قىلمىس جاساعان ءجاسوسپىرىم قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭ اكتىلەرىنە ءسايكەس جاۋاپ بەرەدى.
قر قك-ءنىڭ 78-بابىنا سايكەس, «كامەلەتكە تولماعاندار» دەپ – قىلمىس جاساعان كەزدە جاسى ون تورتكە جەتكەن, بىراق ون سەگىز جاسقا تولماعان بالالار تانىلادى.
تورەمۇرات ايماعامبەتوۆ,
«مەدياتورلار وداعى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى:
جەتكىنشەكتىڭ جازاسىن جەڭىلدەتكەن ءجون
سوڭعى كەزدەرى جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىق ازايماي وتىر. مۇنداي كۇردەلى ماسەلەنى شەشۋ ماقساتىندا ەلىمىزدە سوت ادىلدىگىنىڭ جاڭا تەتىگى – يۋۆەنالدىق ءادىلسوت زاڭدىق نەگىزدە ىسكە اسىرىلىپ, ارنايى ورگان – كامەلەتكە تولماعاندار ءىسى جونىندەگى سوتتار قۇرىلدى. يۋۆەنالدىق ادىلەتتىڭ نەگىزى بولىپ تابىلاتىن بۇل سوتتارعا تەك جازالاۋ شارالارى عانا ەمەس, ەڭ الدىمەن الدىن الۋ جۇمىستارى جۇكتەلەدى جانە كامەلەتكە تولماعانداردى وڭالتۋمەن اينالىساتىن قوعامدىق ينستيتۋتتار كومەكشى رەتىندە تارتىلادى. ءبىزدىڭ بىرلەستىكتە «كامەلەتكە تولماعانداردى سوت وندىرىسىنە باعىتتاۋ ورتالىعى» جۇمىس ىستەيدى. ونداعى پسيحولوگتار مەن الەۋمەتتىك جۇمىسكەرلەر كامەلەتكە تولماعاندارعا قاتىستى سوت پروتسەستەرىنە قاتىسىپ, ايىپتالۋشى جاسوسپىرىمدەرگە قاتىستى قۇجاتتاردى رەسىمدەۋگە تىكەلەي قاتىسادى. بالانىڭ الەۋمەتتىك پورترەتى, وتباسى, تۇرمىس جاعدايى تۋرالى اكتى جانە جەتكىنشەكتىڭ جەكە پسيحولوگيالىق مىنەزدەمەسى سياقتى قۇجاتتار سوت ادىلدىگىن اتقارۋدا, ايىپتالۋشىنىڭ بۇل قىلمىسقا بارۋىنىڭ سەبەپتەرىن انىقتاپ, بالانىڭ بولاشاعىنا بالتا شاپپايتىنداي, بىراق تاربيەلىك ءمانى بار جازا ءتۇرىن قولدانۋدا شەشۋشى ءرول اتقارادى. ايتا كەتەرلىگى, «كامەلەتكە تولماعاندارعا قاتىستى سوت ادىلدىگى. مەدياتسيا» جوباسىنىڭ اياسىندا بىرنەشە ايىپتالۋشى جەتكىنشەكتىڭ جازاسى جەڭىلدەتىلىپ, ولارعا شارتتى تۇردە جازا قولدانىلدى.
جانات حاباروۆ,
استانا قالاسى كامەلەتكە تولماعاندار ىستەرى جونىندەگى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتىنىڭ سوت پريستاۆى:
الەۋمەتتىك جاعداي اسەر ەتپەي قويمايدى
مەنىڭ ويىمشا, جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قىلمىستىڭ وسۋىنە قوعامنىڭ قارقىندى تۇردە الەۋمەتتiك ءبولiنۋi, حالىقتىڭ باسىم كوپشiلiگiنiڭ ءومiر ءسۇرۋ دەڭگەيiنiڭ كۇرت تومەن ءتۇسiپ كەتۋi, وتباسىلىق قاتىناستاردىڭ وزگەرۋi, جاسوسپiرiمدەرگە دەگەن قاتىگەزدiكتiڭ جوعارىلاۋى اسەر ەتەدى. سونىمەن قاتار, وتباسىندا بالامەن قاتال قارىم-قاتىناس جاساۋ, ياعني ۇرىپ-سوعۋ, بالاعاتتاۋ, ار-نامىسىنا تيۋ دە كەلەڭسىزدىككە اپارادى. تاربيەلەۋدىڭ قاتاڭ تۇرلەرىنىڭ بالا ومىرىنە كوپ اسەرىن تيگىزەتىنىن ەسكەرسەك, بولاشاقتا ونىڭ وسىنداي ءتاسىلدى قولدانباۋىنا كەپىلدىك بەرۋ قيىن.
مىنە, وسىنداي جاعدايلار كامەلەتتىك جاسقا جەتپەگەندەردىڭ كريمينوگەندىك ورتانى تاڭداۋىنا, قىلمىسقا بوي ۇرۋىنا, قاتىگەز بولۋىنا الىپ كەلەدى. ال بۇلاردىڭ قوعامدا ابزال ازامات بولىپ قالىپتاسۋى ءۇشىن بارلىق جاعدايدى جاساۋ مەملەكەتىمىزدىڭ باستى مىندەتى.
گۇلميرا ايماعانبەت
