ۋاقىت دەگەن ۇعىمنىڭ قادىرىن استانادا كوبىرەك ۇعىناسىز. مۇندا كۇندىز دە, تۇندە دە ەش تىنىم جوق. قاربالاس تىرشىلىك. استانا دا, ادامدار دا ءبىر ساتكە دە دامىلدامايدى.
ەركە ەسىلدىڭ قوس قاپتالىندا بوي كوتەرگەن شاھاردىڭ قايناعان تىنىس-تىرشىلىگىنە قايران قالاسىڭ. قاي سالانىڭ دا قازاندىعى ۇزدىكسىز قايناپ جاتىر. سىرت كەلگەن ادام سىرباز قالانىڭ سىر-سىمباتىنا عانا ەمەس, دامىلسىز تىرلىگىنە دە تامسانىپ قايتادى. كوزدى اشىپ-جۇمعانشا ءبىر قاداسىن قاعىپ ۇلگەرەتىن قۇرىلىستار, قاپتاعان كولىكتەن كۇندىز-ءتۇنى ءبىر بوسامايتىن كوپىرلەرى مەن كوشەلەرى, كەلىمدى-كەتىمدى كىسىلەرى, جاڭارعان جولدارى, جىمىڭداعان شامدارى – ءبارى-ءبارى باس شاھاردىڭ تولاسسىز دامۋىنىڭ ايعاعى.
بۇل – ەلوردانىڭ ءبىز كۇندە كورىپ جۇرگەن كورىنىسى. ال استانانىڭ جەر استىنداعى تىرشىلىگى دە كۇندەلىكتى قىز-قىز قايناپ جاتاتىنىن بىلەسىز بە؟ ولاردىڭ بىرىنەن اقاۋ شىقسا بولدى, استانا ادامدارىنىڭ ءبىرازى كۇندەلىكتى تىرشىلىگىنەن قاعىلادى. قالالىقتاردىڭ قولايلى ءومىر ءسۇرۋ تەتىكتەرىنىڭ كىلتى – جەر استىندا. جارىق, سۋ, جىلۋ, بايلانىس جەلىلەرى… بۇلاردىڭ ءبارى نەگىزگى تىرشىلىك تەتىگى ەمەي نەمەنە؟ جەر قازۋ جۇمىستارى كەزىندە ابايسىزدىقتان ءبىر سۋ قۇبىرى نەمەسە ءبىر جىلۋ جەلىسى ءۇزىلىپ كەتسىنشى, قانشاما قالالىقتىڭ بەرەكەسى كەتەر ەكەن؟ جارىقسىز, سۋسىز ەشكىمنىڭ دە وتىرعىسى كەلمەسى انىق.
بىزدەگى مالىمەت بويىنشا, تەك «استانا سۋ ارناسىنا» تيەسىلى سۋ قۇبىرلاردىڭ ۇزىن-ىرعاسى – 907 شاقىرىمدى قۇرايدى ەكەن. ال كارىزدىك جۇيەنىكى – 456 كم. كۇللى سۋ قۇبىرى جەر استىندا. ال «استانا-تەپلوترانزيت» اق-نىڭ تراسسا بويىنشا قىزمەت كورسەتىلەتىن جىلۋ توراپتارىنىڭ جالپى ۇزىندىعى بيىلعى جىلدىڭ قاڭتار ايىنداعى جاعداي بويىنشا 549,57 كم قۇراعان. ونىڭ ىشىندە تەڭ جارتىسىنا جۋىعى (268,051 كم) جەر استىندا ورنالاسقان. بۇعان بايلانىس قۇرالدارىنىڭ, ءتىپتى تەمىرجول كولىكتەرىنىڭ توقتاۋسىز جۇمىس ىستەۋىنە دانەكەر بولىپ وتىرعان جەراستى توراپتارىن قوسىڭىز. كوز الدىڭىزعا ەلەستەتسەڭىز, جەراستى قۇبىرلارى تۇتاس ءبىر تىرشىلىك الەمى دەرسىز.
جازعى ۋاقىتتا استانادا جەر قازۋ جۇمىستارى باستالادى. وسىنداي شارۋالاردى باستاماس بۇرىن وعان جاۋاپتى مەكەمە وكىلدەرى كەمى ءۇش كۇن بۇرىن ءتيىستى مەكەمەلەردى جۇمىستارى جونىندە قۇلاقتاندىرادى. ءسويتىپ, سول ماڭايدا قانداي دا ءبىر جەراستى جەلىلەرى بار-جوقتىعىن انىقتاپ الىپ, سودان كەيىن شارۋالارىنا كىرىسەدى. بىردە-ءبىر توراپقا نەمەسە قۇبىرعا كۇرەكتىڭ ۇشى تيمەۋى ەرەكشە قاداعالانادى. ءسال ءمۇلت كەتۋدىڭ ءوزى قانشاما ادامعا زالالىن تيگىزەتىنىن ەشكىم دە ەسىنەن شىعارمايدى.
استانا قارىشتاپ دامىعانى سونشالىق, ەلەكتر قۋاتىنىڭ ءوزى كەرنەۋىنەن اسىپ تاسيدى. كەشەگى شاعىن شاھارعا شاقتالعان جەلىلەر كەيدە دەس بەرمەي جاتادى. ەلوردانىڭ كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن وركەندەگەنى سونداي, ءتىپتى جەراستىنىڭ ءوزى تارلىق ەتەتىندەي. «جەر استىندا كوممۋنيكاتسيا جۇيەلەرى تىم كوپ. كەيدە شىم-شىتىرىق جەلىلەردىڭ تۇسىنان ءبىر ورىن تاپپاي قينالاتىنىمىز بار» دەيدى ماماندار. استانانىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن توقتاتپاۋعا بارىن سالعان ولار استانالىقتاردىڭ ءومىرىن جايلى ەتۋ ءۇشىن بار امال-تاسىلدەردى قاراستىرىپ باعۋدا. ەسكى قۇبىرلاردى جاعاسىنا اۋىستىرىپ, بۇرىنعى ەسكى مىس, تەمىرلەردى قولدانىستان الىپ تاستاپ, ورنىنا شىرىمەيتىن, توزبايتىن ماتەريالدان جاسالعان توراپتاردى ىسكە قوسۋمەن ابىگەر. مىسالى, «استانا سۋ ارناسى» مكك-نىڭ ءوزى 400 شاقىرىمنان استام سۋ قۇبىرىن جاڭاسىنا اۋىستىرىپ ۇلگەرگەن. مۇنداي جۇمىستار استە توقتاماق ەمەس.
ەسكىسىنەن جاڭاسى كوبەيگەن ەلوردانىڭ كۇندىز-ءتۇنى جارىعى وشپەي, جىلۋى سونبەي, سۋى ۇزىلمەي تۇرسىن لايىم.
قىمبات نۇرعالي
